RECENSION PËR LIBRIN E POSABOTUAR TË
FLORI BRUQIT”GUXIM SHQIPTAR(2008)
Zbardhje e çështjes kombëtare
Pas një periudhe të gjatë kohore dhe pas luftës në Kosovë,
si një sihariq i rrallë na vjen një vëllim i përmbledhur
me shije të hollë dhe me një gamë të gjerë temash e disiplinash
me larushi të begatë nga fushat e publicistikës, historisë
e historiografisë, diskursionit, shkencës, figurash krijuesish
me rëndësi madhore nga letërsia shqiptare dhe ajo botërore;
nga psikologjia, mjekësia, seksologjia; nga fusha e polemikave,
artikuj të inteligjencës, të cilët do të frymëzojnë dhe pajisin lexuesin
tonë me informacion të kamur, vështirë se do të mund të
gjente lehtë një vëllim të vetëm, siç është ky.
Poeti i frymëzimeve të “Zjarrit të Diellit” (1995), me një
guxim dhe përpjekje të ngulmët flak dashurinë për poezinë dhe
i rreket zbardhjes së çështjes kombëtare në Kosovë nëpërmjet
diturish të nduarnduarshme, të spikatura për ndodhjet e situatat
aq të ndërlikuara të shekullit të tretur dhe të këtij qindvjeçari,
për të shfletuar një sasi njohurish dhe për t’i ofruar njeriut një
sofër ushqimesh të sojit të vet.
Është fare vetjake kjo përpjekje. Dhe kaq e devotshme:
lexuesi mund të endet nga rrafshi në rrafsh të parapëlqyer sipas
shijes që ka, dhe sipas kërkesës.
Temat që janë shtruar kanë aq shumë të dhëna, sa nuk ka
ndodhur ndonjëherë gjëkund në një libër të mëparshëm.
Urojmë shëndet e sukses për një disiplinë kaq të pëlqyeshme
dhe dobiprurëse për lexuesit tanë.
Nehat S. Hoxha,redaktor i librit
Fjala e recensuesve
Libri a përmbledhja e studimeve “Guxim shqiptar“ e intelektualit,
studiuesit dhe shkencëtarit Flori Bruqi kon
ceptohet si një punim kompleks historiko-letraro-shkencor
me vlera, përmasa dhe hapësira shumëdimensionale, të
përfshira në tetë kapituj, me 45 tematika, dhe me 382 faqe; me
materiale mjaft të zgjedhura dhe me interes, të studiuara dhe të
përpunuara me kujdes të veçantë dhe të shkruara me vërtetësi
reale, historike dhe kombëtare; në të cilën përmblidhet një gamë
e gjerë dhe mjaft e larmishme e shumë fushave të jetës të së
kaluarës dhe të së përditshmes, që kërkohen dhe janë të nevojshme
të njihen, të mësohen dhe të përvetësohen nga gjithsecili,
për t’u bërë pjesë e aktiviteteve të tyre në punë dhe në veprimtari.
Titulli i librit “Guxim shqiptar” përbën në vetvete një
vlerësim special dhe një gjetje shumë të goditur të autorit,
shprehur në mënyrë simbolike, që i lejon çdo patrioti shqiptar,
me ndjenjë atdhedashurie, të zgjojë dhe të ringjallë tek ai: kombin
(etnik) shqiptar, popullin e lashtë pellazgjiko-Iliro-shqiptar,
legjendat e kahershme martire edhe të Mujës dhe Halilit, traditat
zakonore, besën shqiptare, trimëritë heroike, të koduara në
kanune dhe të trashëguara brez pas brezi si të shenjta dhe të
paprekshme, duke u bërë simbol i vëllazërimit ballkanik, siç
është treguar gjatë historisë shekullore dhe të propoganduar
nga të huajt.
Konsiderata më e veçantë e librit duhet të jetë përfundimi
që do të nxjerrë lexuesi nga leximi i librit, i cili mendoj dhe
konkludoj se do të përmblidhet në qëllimin që i ka përkushtuar
vetes autori: në kontributin, mbështetjen dhe dashurinë që manifeston
ai për Mëmëdheun, duke Ju përkushtuar në gjithçka dhe
për çdo gjë, që qartazi shprehet dhe duket gati në çdo artikull
që lexohet në libër, ku ndihet dhe konceptohet patriotizmi,
ndjenja atdhetare, emri ilir, epirotas, arbëresh, shqiptar, që kudo
e ndesh. Shkurt, nënkuptohet boshti ideor atdhetar, i pushtuar
me brezin e kuq shqiptar mbarëkombëtar.
Ndërsa, vlera e vetë autorit Flori Bruqi duhet çmuar dhe
admiruar me korrektësi dhe me modesti, përpara këtij punimi
vëllimor, me tematikë të shumëllojshme, të profileve të ndryshme
dhe me materiale të bollshme dhe me vështirësi interpretuese;
të cilat janë paraqitur me mjeshtëri, me një mori njohjesh
teknike, profesionale dhe artistike, të cilat i kanë dashur autorit
kohë, mund, sakrifica dhe mjaft durim për t’i përballuar dhe
për të arritur suksesin e merituar. Ato duhet ta gjejnë shpjegimin
e vet të vlerësimit në përgatitjen e tij të lart profesionale, në
njohjen mjaft të mirë të gjuhës shqipe, të pastërtisë dhe rrjedhshmërisë
së saj, si dhe të shumë gjuhëve të huaja, të profesionit
të vet; të vullnetit dhe durimit të një intelektuali të aftë, mjaft
aktive dhe konsekuent për t’ia arritur qëllimit. Bindje për këtë
mund të formosh nëse u referohesh punimeve dhe veprimtarisë
letrare, artistike dhe shkencore që ka realizuar dhe kryer
autori, në një kohë të shkurtër, ku brenda 11 vjetëve ka shkruar
24 vepra madhore të gjinive të ndryshme si dhe mjaft shkrime
shkencore, që e kanë detyruar të bëjë “haram“ edhe gjumin.
Zbërthimi analitik që mund dhe duhet t’i bëhet librit
“Guxim shqiptar”është shpërblimi më adekuat, më i pranueshëm
dhe më i zakonshëm që kërkon dhe që duhet t’i jepet
me të drejtë autorit, siç e meriton, me gjithë vështirësitë objektive
dhe subjektive që hasen. Në kapitullin e parë mbi “Lashtësinë e
historisë“ autori ka meritë se ka ditur të zgjedhë dhe të na përfaqësojë
historinë tone në periudha kohe të ndryshme, duke
përfshirë tërë territorin iliro-arbëror me tema të denja, historikisht
dinjitoze, me mburrje kombëtare dhe me të kaluar heroike.
Shkrimi “Pirrua i Epirit”, kontibut i z. Sitky Jahjaj, i qëmtuar
me vërtetësi nga autori Bruqi, është mjaft i qëlluar në këtë
libër; se na njeh me sundimtarin më të shquar të Epirit, pasardhës
i Akilit, i biri i Aiakidit dhe përfaqësues i denjë iliro-epirot dhe
strateg i zoti, që diti të fitonte mbretërinë e humbur më 296
p.e.s. dhe që epirotët për trimërinë e tij e thërritnin ‘shqiponjë’
dhe ushtarët ai i quante ‘bij të shqipes’, duke krijuar më pas
traditën shqiptare. Pirrua e rriti autoritetin e tij dhe të epirotasve,
pellazgjiko-ilir me aftësi, trimëri dhe zgjuarsi, sa maqedonasit e
shëmbëllyen me Aleksandrin e Madh dhe e ftuan për ta udhëhequr.
Pirrua ëndërronte perandori në perëndim. Ai i shkoi në
ndihmë Tarantos kundër romakëve, që vërtet fitoi, por në histori
ka hyrë me shprehjen “ fitore si e Pirros “. Ai, në Sicili, më
278 p.e.s. mundi kartagjenasit; por karriera e tij aq e lavdishme
u shemb në muret e Argosit nga goditja e një gruaje.
Artikulli “ Beteja e Kosovës 1389 dhe kontributi i shqiptarëve
“është një meritë tjetër e autorit, sepse evidencon rëndësinë
e betejës së Kosovës si bashkim-unitet i ballkanasve kundër
Perandorisë Osmane, si vendi i betejës së Fushë-Kosovës, të
pjesëmarrjes së popullsisë masive të krahinës së Kosovës dhe
vlerëson Milosh Kopiliqin si trim kosovar, i quajtur edhe princ
arbëror, që Car Llazari, mbreti i Serbisë dhe komandanti i betejës
së Kosovës, pranoi të zhvillonte një bisedë “kokë më kokë” me
të si një komandant ushtrie, me historinë e një trimi që vrau
sulltan Muratin II dhe ra si dëshmor, kurse popullsia kosovare
e përjetësoi në këngë dhe e ktheu në legjendë të vërtetën e tij.
Në këtë betejë të koalicionit ballkanik, autori ka meritë se
e pështjellon ngjarjen me korrektësi. Fakton bashkëpunimin e
dhëndurëve të Car Llazarit, Gjergj Ballshajt dhe Vuk Brankoviçit
me takimin e tij në 1388 për koalicion, se përmend luftëtarët e
shquar shqiptarë, si: Gjergj Ballshaj, Theodhor II Muzakaj i
Beratit, i cili u vra në betejë, për të cilët flasin edhe kronikat
turke; se Beteja e Kosovës u mbështet nga një koalicion i gjerë,
ku morën pjesë serbët, Vuk Brankoviç që drejtonte popullatën
e Kosovës, shqiptarët dhe boshnjakët, duke iu kundërvënë
historiografisë falsifikuese serbe, që mohon forcat e koalicionit,
injoron historinë, ul vlerën e pjesëmarrjes së shqiptarëve dhe të
boshnjakëve dhe akoma më keq, Milosh Kopiliqin e bëjnë serb
dhe i shtrembërojnë mbiemrin. Këto konfirmohen nga vetë
serbët, që u “zgjuan” vonë për ta njohur, besuar dhe për ta
propaganduar betejën e Kosovës si mit në favor të tyre, kur
etnologu VukKaraxhiç u kujtua dhe mblodhi disa rapsodi nga
një i verbër rreth betejës së Kosovës, që më pas i besuan dhe
ata vetë. Çudia vazhdoi edhe në ditët tona, shpjegon autori, kur
Slobodan Millosheviç, për interesat e veta, të forcimit të pushtetit
politik dhe moral, mitin e betejës së Kosovës e ktheu në thirrje
për unitet, ku gjente edhe shkakun e humbjes së betejes dhe
për jehonë organizoi 600-vjetorin e saj me pretekst për të rindërtuar
apo dëbuar shqiptarët dhe për të luftuar kundër pavarësisë
së Kosovës me terma të irredentizmit islamik, të terrorizmit,
apo krimit të organizuar, të fabrikuar po nga ata vetë.
Mbrojta e Plavës dhe e Gucisë e viteve 1879-1880 është një dukuri
tjetër e autorit, që dëshmon për atdhetarizëm, duke dokumentuar
heroizmin dhe patriotizmin e pashoq të krahinë së Plavës
dhe të Gucisë, të heroit të krahinës, Ali Pash Gucisë me shokë,
të Kosovës , të Lidhjes së Prizërenit, të gjithë Shqipërisë, në
mbrojtje të së drejtës dhe të tokave shqiptare, me vendosmëri,
me luftë të pandërprerë, me gjakderdhje të pashoqe dhe me
diplomaci kundër malazezëve, që sulmuan dy here në mënyrë
të organizuar dhe me egërsi për të pushtuar Plavën dhe Gucinë
në dhjetor 1879 dhe në janar 1880, por u sprapsën me trimëri,
me guxim nga forcat e organizuara shqiptare, edhe pse u përdor
dredhia dhe përkrahja e Fuqive të Mëdha. Evropa e kuptoj më
në fund se vendi atje ka zot shqiptarët. Dëshmitë dhe faktet
angleze mbi konfliktin shqiptaro-malazez rreth Plavës dhe
Gucisë të viteve 1879-1880 të përmbledhura në librin e studiuesit
Idris Lamaj botuar në Nju-Jork në 1999; konfirmojnë pa ekuivokë
shkrimin e autorit Bruqi.
Në vazhdim përmendim artikullin” Skënderbeu dhe
rëndësia e infrastrukturës logjistike për të udhëhequr luftën “që
autori me të drejtë e paraqet si një aspekt të rëndësishëm dhe
tepër të veçantë të epokës luftarake të Gjergj Kastriotit, që historiografia
dhe Sesioni Shkencor i Akademisë tonë, kushtuar
600-vjetorit të lindjes së Skënderbeut e kishin mënjanuar atë,
duke e kthyer në legjendë strategjinë dhe betejat e tij luftarake,
të cilat mbeten si të fundit .Ky shkrim shfaq interes dhe ka
vlerë se për herë të parë evidentohet një koncept i ri, një ekspozim
i një faze përgatitore dhe një moment vendimtar që duhet
t’i jepet rëndësi në arritjen e suksesit të fitores së betejave, të
vlerësuara me të drejtë edhe nga vetë Skënderbeu, që del më se
qartas në artikull. Sekreti i Gjergj Kastrioti –Skënderbeut, që i
rezistoi Perandorisë Osman dhe fitoi, i dedikohet jo vetëm se
ishte vërtet i zoti si strateg, por më tepër se ai iu kushtua dhe
kuptoi rëndësinë e infrastrukturës logjistike për të udhëhequr
luftën, duke u mbështetur nga suita e tij jofisnike, përbërë nga
klerikë, e nga grupi i tij laik, që kryenin punën e diplomacisë, të
legatave në qytetet e Italisë, të tregtisë, të lidhjes e bashkëpunimit
me shtetet fqinje të Evropës Juglindore dhe Perëndimore nga
ku siguronte paranë, armatimet, pagesën e mirë të ushtarëve,
bazën financiare dhe organizimin. Në këtë shkrim del se si
strategji të tij, Skënderbeu kishte Rodonin si kështjellën kryesore
dhe se Lezha për të ishte udhë-lidhëse midis detit dhe malësisë
Shkrim tjetër kurioz, origjinal dhe me interes mbetet “Napoleon
Bonaparti dhe shqiptarët”, ku autori jep informacione,
njoftime historiko-premtuese mbi origjinën autentike edhe të
mbiemrit të Napoleonit, perandorit të Francës .Studimet e
autorit hapin fushë veprimi, sjellin burime të besueshme,
mendime dhe citime optimiste të mjaft autorëve autoritarë të
huaj, që na konfirmojnë bindjen dhe konsideratën që kanë të
huajt të pranojnë se heronjtë tyre kanë origjinë shqiptare dhe
që meritojnë përgëzime. Shkrimi sjell citimin e R. Anzhelit, që
i kujtonte botës se Napoleoni është po aq shqiptar sa edhe
Aleksandri i Madh dhe Skënderbeu, ku folklori popullor e ka
rrënjosur në këngë: Ti shqipe ishe e Aleksandrit , zaptove botën dhe
vajte deri në Indi. Me Pirron vojte kundra romakëve me Skënderbeun
pëmbi osmanllinj. Na kujton dëshminë e Xhozefinës për prejardhjen
nga Mali i Peloponezit të Napoleonit, thënien e vëllait të
Napoleonit se kemi orgjinë arbëreshe, afrimi i Napoleonit me
Ali pashë Tepelenën, dënimi nga ana e Napoleonit e gjeneralit
të tij, që i theu në besë shqiptarët, si dhe supozimet se a dinte
shqip Napoleoni, a i njihte zakonet shqiptare, na mbushin me
krenari të ligjshme se trualli iliro-shqiptar ka rritur brezni trimash
dhe burra të mëdhenj shteti, duke sjellë plot shembuj edhe nga
historia.
Kapitulli i Dytë: Për Ramushin
I. “ Dora e Zezë e serbëve vret çlirimtarët e Kosovës” ( Intervistë
me Z. Adem Demaçi ).
Intervista me z. A. Demaçin duket mjaft serioze, e bërë
në kohë të përshtatshme, me përmbajtje shumë dinjitoze dhe
përbën një thirrje për drejtësi, për patriotizëm dhe dinjitet
njerëzor.
Përgjigjet janë parimore, mendimet janë të çiltra, realiste,
burrërore, objektive dhe pa dorashka.
II. “Hero në luftë, hero në paqe - Ramush Haradinaj”
Titullin e shkrimit e konsideroj mjaft të përshtatshëm, emrin
shumë të merituar, ndërsa përshkrimi mendoj se duhet të ishte
më heroik, siç është, siç njihet dhe siç kërkohet të dihet për
situatën dhe jo thjesht biografik. Akademia jonë në vitin 2005
ka reaguar me një letër ndaj Gjykatës Ndërkombëtare në Hagë
në mbrojtje të Ramush Haradinajt me këtë tekst: Krimineli dhe
viktima nuk mund të ulen në një bankë gjykimi.
III. Ramushi - viktim e situatës (neo ) koloniale
Shkrimi mendoj se është një portretizim i denjë i figurës së
Ramushit, ku përshkruhen kontributi dhe meritat e tij të padiskutueshme,
puna dhe veprimtaria e tij prej një aktivisti, luftëtari
dhe udhëheqësi trim dhe patriot. Atë e karakterizon burrëria
e pashoq, guximi, zgjuarsia dhe drejtësia, për të përballuar
padrejtësitë dhe akuzat e sajuara. Sugjeroj që figurës së Ramush
Haradinit t’i jepet një vend më i merituar, më patriotik dhe më
dinjitoz siç e meriton dhe e do situata.
Kapitulli i tretë: Antropologjia . “Jakov Milaj dhe raca
shqiptare”. Shkrimi është një kontribut i spikatur i autorit, që
çmon librin “Raca Shqiptare” si një vepër dinjitoze, që nxjerr
në pah për herë të parë dhe në mënyrë më të plotë, veçoritë
antropologjike të shqiptarëve, duke i vlerësuar jo vetëm si një
komb i kulturuar, por e përcakton me një prejardhje gjenetike
sui generis, duke e veçuar si një racë që vërteton origjinën dhe
identitetin shqiptar. Ai na e kujton racën shqiptare, për ta besuar
vetveten shqiptari, për ta njohur atë, se populli i Arbrit ka një
origjinë të vetme, të përbashkët dhe autentike, në të gjithë vendin
ku banon, pa pasur ndryshime esenciale ndaj përkatësisë fetare,
krahinore, toskë apo gegë; por ka nevojë për një politikë shoqërore,
që të mbrojë figurën fizike të racës shqiptare. Autori
argumenton qartë dhe me fakte bindëse se vepra e Jakovit zë
një vend të merituar në literaturën antropologjike shqiptare, se
evidenton dukshëm cilësitë fizike, pasqyron filozofinë, shkencën
dhe terminologjinë e kohës së vet dhe merr shumë informacione
të vyera, ku njihet me tipat fizikë në evolucionin e tyre, që e
përcaktojnë shqiptarinë si race të veçantë. Flori Bruqi u kundërvihet
me të drejtë, me argumente dhe fakte bindëse disa
“studiuesve modernë”, që duan t’i errësojnë vlerat e punimit
shkencor të Jakov Milajt.
Kapitulli i Katërt. Politika
Arvanitasit, Çamëria , Epiri i Veriut dhe gjendja sot
Shkrimi evidenton me mjeshtëri, me hollësira, me dokumente
dhe me fakte historike: 1.Djallëzitë e qarqeve greke ndaj popullit
arvanitas, që i dha pavarësinë popullit grek, ku mbi 90 % e tyre me
heronjtë legjendarë, si: Xhavellon, Boçarin, Bubulina etj.; u bënë therorë
në luftë. 2. Gjenocidin e egër të shovinistëve grekë me Venizellon në krye
ndaj popullit çam autokton, parahelenik në token e tyre, të cilët i shfarosën,
i dëbuan mbi 30 mijë çamë dhe i persekutuan, duke a u marrë tokat dhe
gjithë pasurinë në sy të Fuqive të Mëdha. 3. Agresivitetin dhe armiqësinë
ndaj fqinjit të tyre Shqipërisë për pretendimet absurde dhe të padrejta për
Vorio-Epirin, duke bërë vrasje, tortura, djegie dhe dëbime masive me dijeni
të Evropës. 4. Padrejtësitë ndaj Shqipërisë, duke e copëtuar më dysh në
1913 si dhe pabesinë ndaj popujve fqinjë dhe dinakërinë që kanë treguar
ndajë Fuqive të Mëdha. Autori përmend me argumente qëndrimin
agresiv të qarqeve greke, që mbajtën gjatë periudhës së demokracisë,
ku dogjën shkolla, fshatra dhe bënë tortura dhe masakra
që të kujtojnë periudhën e kaluar. Dëshmi e qartë e dinakërisë
dhe djallëzisë së tyre, që nuk njeh kufi, është dhe ardhja e Janullatosit
si kryefetar i ortodoksëve shqiptar, për të sjellë ngatërresa
ndërfetare. Artikulli mbetet si një akt mbështetës, nxitës
dhe si një dokument me rëndësi për popullin çam për të kërkuar
të drejtat e tyre legjitime, nëpërmjet të gjitha formave deri në
Starzburg, me anën e organizatës së tyre politike.
A ka intifadë shqiptare në Iliridë? Artikulli është i parapëlqyer
se nxjerr në dukje dhe merr më shumë në konsideratë përpjekjet
e shqiptarëve të Iliridës, për të fituar dhe konfirmuar me ligje
dhe me kushtetutë të drejtat e mbi 40 % të shqiptarëve në shtetin
maqedon. Ai mbështet miratimin e të drejtave të njeriut, gjuhën
amtare, flamurin kombëtar, njohjen e identitetit dhe të zakoneve
të popullit shqiptar, të padiskutueshëm për një komb.
Pushtetarët e kanë frikë heroin e demokracisë. Shkrimi nxjerr në
dritë një të vërtetë aktuale, që duhet të bëhet shembull i një
veprimtarie të guximshme vetëmohuese dhe burrërore në
mbrojtje të të drejtave të popullit të tij të shumëvuajtur dhe
nxit rininë për t’u bërë flamurtare në interes të atdheut.
Nder, respekt dhe krenari është përcaktimi i Albin Kurtit, që
mbetet një shembull frymëzimi për të gjithë rininë kosovare.
Mirupafshim në Kosovën e lirë. Përbën një përgjigje mjaft
sfiduese, shumë kuptimplote dhe tepër korrekte për kërkesën
absurde dhe të papërgjegjshme, që bën një pretendues që mban
edhe petkun e zi të një kleriku, kur me dashje harron arkivat e
Raguzës, të Gazulit, Buzukut etj.
A do të ketë një Nuremberg Shqiptar për komunistët dhe krimet e
tyre? E vlerësuar si një deklaratë që bënë jehonë dhe formulon
një thirrje për drejtësi, ajo duhet të konsiderohet si nxitëse për
të gjetur zgjidhje sa më objektive dhe në një kohë sa më të
përshtatshme.
Kapitulli i pestë. Spiunazhi
Agjentura greke dhe Sigurimi i fshehtë i Shtetit Shqiptar. Autori me të
drejtë na njeh në libër me këtë material faktik, për të na vënë në
dijeni më mirë edhe më tepër për ndërhyrjet, pabesitë, agresionin
dhe spiunazhin grek ndaj Shqipërisë, popullit dhe kufijve të
tij, të nisur prej kohësh qysh gjatë periudhës së Luftës Nacional-
Çlirimtare. Aty evidentohen me fakte, dëshmi dhe me deklarata
nga spiuni grek, të deponuar para seancave gjyqësore të
gjykatës shqiptare, për grupet e spiunazhit, të rrjeteve organizuese
dhe të çetave veri-epirote, që kryenin masakra, tortura
dhe shkatërrime në dëm të popullit dhe të shtetit shqiptar.
Kush janë agjentët me influence në Kosovë? Në shkrim njihemi
me fakte dhe dokumente mjaft interesante të sigurimit të fshehtë,
që kanë shërbyer si forcë lëvizëse në situata kritike, duke lozur
rol vendimtar edhe më të fuqishëm se forca ushtarake apo
diplomacia për të arritur fitoren. Për ta bërë më bindëse forcën
e sigurimit, sillen fakte nga historia e sh. III p.e.s. të Sun Xus, që
thoshte se spiuni është i domosdoshëm. Kujtohet mashtrimi i
kalit të Trojës, apo aftësitë e spiunazhit rus të Zorkit në Japoni,
ose lufta e spiunazhit midis KGB dhe CIA, që përmbysi pushtetin
sovjetik si dhe së fundi terrorizmi i 11 shtatorit 2001, që
kanë dëshmuar për forcën kolosale të sigurimit dhe të organizimit
të fshehtë në arritjen e fitores. Në këtë aspekt, thuhet në
shkrim, duhet parë agjentura e spiunazhit të fshehtë serb në
Kosovë, që ka punuar dhe punon nga të gjithë krahët, duke
rekrutuar kosovarë të gënjyer në bashkëpunim me mendjen e
djallëzuar për të krijuar frontin e spiunazhit që e ka tronditur
Kosovën. Agjentët më të rrezikshëm në Kosovë mbeten spiunazhi
- sigurimi i fshehtë dhe organizmat klandestinë, që kanë
vepruar në mënyra të fuqishme, të padukshme e mashtruese
dhe të paraqitura si mjete më të fuqishme se çdo armë vepruese,
që arrin të parashikojë dhe të paralajmërojë fitoren.
Kapitulli i gjashtë. Gjuhë, letërsi
Origjina e gjuhës shqipe. Artikulli vlerësohet si një përshkrim, prezantim
dhe studim i thellë dhe i përpunuar i historisë dhe shkencës
së origjinës së gjuhës shqipe, e përcaktuar siç është e
vetme në familjen paraindoevropiane, duke u përballuar me dy
teza : të ilirishtes më të besueshme dhe të trakishtes; të denja
dhe të dokumentuara nga albanologët e huaj dhe vendës. Gjuha
shqipe autoktone në Ballkan, e pellazgëve me “figurë hënore“,
që autori e nxjerr të shkruar nga viti 1462, por që dokumentet
e fundit e sjellin edhe më herët rreth 1200, të zbuluar në
Vatikan.; kurse logjika natyrisht të çon akoma më herët.
Ndjen kënaqësi dhe krenari kombëtare, kur njihesh me
fakte historike nga të huajt, nga klerikët shqiptar dhe nga
albanologët tanë mbi gjuhën shqipe të shkruar, mbi alfabetet e
krijuara, të përpunuar në kongreset gjuhësore, të ngritur në gjuhë
standarde, të njohur me veçoritë e gjuhës sonë, të elaboruar
nga korifenjtë: K. Kristoforidhi, E. Çabej, A. Buda, M. Domi, I
.Ajeti dhe nga arbëreshët me në krye J. De Rada dhe që kjo
gjuhë e Naimit po flitet sot nga 15 milionë shqiptarë në botë
dhe nga 7 milionë vendës në Ballkan, si dhe nga albanologë në
shumë shtete, dhe po mësohet në shumë universitete të botës
dhe ku gjen libra shqip në vendet më të zhvilluara të rruzullit
tokësor. Rëndësia e këtij artikulli qëndron në faktin se aty gjendet
gjithçka që duhet, e shkruar me kujdes, me vërtetësi, me hollësi
dhe në baza shkencore.
Censura dhe shterpësia letrare. E konsideroj një diskutim
filozofik me objektivitet real, gjetjen dhe shqyrtimin e vërtetësisë
letrare atje ku nuk ka krijimtari të lire, të vërtetë, por të censuruar.
Atje ku shkrimtari bëhet i vetëdijshëm se ai sheh, ndjen dhe
mendon, por nuk mund t’i thotë, se të tjera është i shtrënguar
të shpreh, edhe pse vetë nuk i beson. Kështu, ca heshtin, të
tjerë mundohen të bëhen përkthyes dhe ndokush i fut shkrimet
në sirtar, se kështu i duket më drejt për t’i ruajtur; duke konkluduar
se censura censuron ata që pranojnë të censurohen –
servilët e regjimit. Materiali i autorit i shtjellon me hollësi dhe
nxjerr si përfundim se censura të shpije në shterpësi letrare, që
në regjimin totalitar, krijuesi dhe artisti arrijnë të kthehen në
një zanatçi, të instrumentalizohen dhe të diktohen nga
censuruesi, duke i dhënë tema të gatshme për të shkruar, për ta
depersonalizuar; për të qenë pa personalitet, pa vullnet, pa
dëshirë dhe pa dashuri. Kjo ka sjell si konkluzion edhe boshllëkun
që ekziston edhe në ditët e sotme në letërsi, që po kthehet
në imitim të perëndimorëve. Autori diskuton edhe si dëm në
letërsinë shqipe përkthimet e veprave të I. Kadaresë nga Jusuf
Vrioni, në aspektin se janë përkthyer vepra shqip në gjuhë të
huaj, që nuk sjellin aq vlera letrare, se sa përkthimet e letërsisë
nga gjuhët e huaja në shqip, se kontribuojnë më shumë dhe
krijojnë horizont më të gjerë letrar, duke detyruar disa shkrimtarë
të heqin dorë nga të shkruarit në kohën e diktaturës.
Lavdi De Radës. Kjo jehonë dhe thirrje evidenton personalitetin
dhe autoritetin e figurës më të shquar letrare të
letërsisë së re, që përfaqësoi me dinjitet iluminizmin e ndritur,
që do të lindte dhe do të frymëzonte patriotizmin, idealizmin,
traditat dhe heroizmin e popullit shqiptar. J. De Rada lëvroi me
mjeshtëri, me zgjuarsi, me shumë kujdes dhe me aftësi
profesionale rapsodinë shqiptare, duke sjellë një xhevahir të
traditës gojore popullore, shpalljen e Milosaos në 1836 si kryevepër
e parë shqiptare në botën shqiptare, duke i thurur lavdi
trashëgimisë popullore dhe detyroi të zgjohej kureshtja e të
huajve La Martin dhe Ygo, që ta admirojnë etj. Ai shkroi vargun
e famshëm”Erdhi ditë e Arbrit”, duke dhënë kushtrimin se dy
shtetet e veriut të Bushatllijve dhe e jugut të Ali pashës, nuk u
varrosën, por janë ripërtërirë me idenë e re të çlirimit kombëtar.
Jetoi gjatë dhe prapë Arbërinë të lirë nuk e pa, por edhe kur u
bë e përgjysmuar Shqipëria, atë nuk e njohu dot se ajo ishte
analfabete.
Branko Merxhani. Ky emër i harruar i gazetarisë shqiptare
Përmendet me të drejtë si një nga penat më të spikatura dhe
më të mprehta të viteve ‘30-të në Shqipëri, si gazetar, publicist
dhe përkrahës i idesë së neoshqiptarizmit për një zhvillim kulturor
jashtë politikës dhe u dallua si një aktivist i palodhur, për
përhapjen e dijes dhe të atdhetarizmit, kudo ku punoi në Shqipëri,
Athinë e në Turqi. Bashkëpuntorët e tij, Nexhip Alpani
dhe Petrua flasin me respekt për kontributin e vlefshëm dhënë
në publicitet, ndërsa Flori me konsideratë shprehet: figura e
harruar e Branko Merxhanit duhet të nderohet, të respektohet
dhe të vlerësohet me dinjitet në median e sotme.
Ismail Kadare. Në librin kronik në gurë, thotë autori, dëshiron
të ndryshojë rrjedhën e romaneve si nga ana e paraqitjes dhe të
ngjarjeve, megjithëse shfaqen edhe shumë mendime dhe
alternativa komplekse; por duket se ajo po ndjek vazhdën e
luftës, për të reflektuar dhe për t’i parë personazhet me syrin e
një fëmije, të vetvetes, pa pasur ndonjë ndikim partishmërie,
duke pasqyruar edhe vlerat e një rëndësie etnografike që Gjirokastra
e ka pasur traditë.
Klasikët e romanit postmodernë. Është në nderin e autorit që
në librin e tij diti të zgjedhë dhe të përfshijë tri personalitetet
më të denja, më të kërkuara dhe më të zgjedhura, që kanë bërë
emër dhe e kanë përfaqësuar me autoritet dhe me dinjitet epokën
postmoderne me veprat e tyre. Le t’i përmendim për respekt:
Valero Massino Manfredin me trilogjinë e Aleksandrit të Madh,
Umberto Econ me Flakët misterioze të mbretëreshës Loana dhe
Aleksander Bariccon me Novoçenton apo Legjendën e pianistit, të
tre autorë, me tri histori dhe vetëm me tri romane, sollën imazhin
e tri epokave, duke pasur vetëm dy gjëra të përbashkëta: atdheun
-Italinë dhe famën e tyre ndërkombëtare.
Homeri dhe Odisea nuk kthehen më në truallin grek. Artikulli
evidenton me hollësi dhe me fakte krizën dhe vështirësitë që
po has letërsia greke për të kapërcyer izolimin kombëtar të literaturës
së vendit, e cila u vu në dukje më së qarti në panairin e
Frankfurtit në gjermani. Grekërit po përpiqen të mbijetojnë,
nga mbiprodhimi i botimeve, që i sjellin në jetë më lehtë se
fëmijët e tyre. Po përkthejnë sa më shumë në gjuhë të huaj,
hoqën dorë nga fjalori mitologjikë grek dhe nga Homeri, që
ishte krenaria e tyre, siç bëri Elitys, edhe sepse ishte formuar
boshllëk i madh mbi dymijëvjeçar, nga lulëzimi helenik, që
akuzohet se kishte vjedhur mite dhe legjenda nga lindja.
Në 60-vjetorin e lindjes së shkrimtarit dhe atdhetarit Jusuf Bardhosh
Gërvalla. I njohur si intelektual me merita, autori thekson se
nuk duhet të harrohet, por të çmohet si shkrimtar me vlera të
larta si poet, prozator, dramaturg, atdhetar, si një figurë poliedrike
dhe simbol i kombit, mbasi mbetet edhe nga më prodhimtarët
në trashëgiminë e dorëshkrimeve.
A është Rifat Kukaj një thesar shqiptar? Vlerësohet si një
veprimtar mjaft inkurajues, që ka shkruar mbi 40 vepra letrare,
libra dhe romane dhe mbi 30 punime të dramatizuara, duke
arritur një sukses të merituar në lëmin e letërsisë, ku spikatin
proza dhe poezia, të vlerësuara edhe me shumë çmime. Kontribut
të veçantë ka dhënë në edukimin e brezit të ri dhe në
letërsinë e fëmijëve.
Në vend të përkujtimit: Mehmet Kajtazi. Njihet si gazetar me
kontribute të veçanta, por ka shkruar edhe vepra letrare në poezi
dhe në dramë. Përmendet si aktivist dhe atdhetar dhe kujtohet
me respekt dhe me nderim për dramën e tij “Një natë e fundit
në Goli Otok”, që i kushtohet popullit të tij dhe përshkruan
vuajtjet e torturat në këtë kamp internimi. Në kujtim të tij autori
përmend shkrimin e tij”Kultura bashkon kombin”.
Kush është Kolec Traboini? Autori me dashamirësi përgjigjet
se është një shkrimtar, gazetar, publicist, që ka shkruar vepra
letrare, prozë, poezi, skenarë, me tematika të ndryshme, të
karakterit shoqëror, patriotik, erotik dhe dallohet për një stil të
tij origjinal dhe për një humor të hollë me karakter konstruktiv
dhe dashamirës. Ai ka drejtuar gazetën Egnatia me përgjegjësi
dhe ka dhënë një kontribut të ndjeshëm me shkrimet e tij në
hapësirën virtuale me të cilat mund të njiheni edhe në libër.
Kozeta Zylo. Prezantohet si një aktiviste e dalluar e
komunitetit shqiptaro-amerikan e Nju-Jorkut, si një intelektuale
dhe pedagoge e respektuar në institutin amerikan Globus në
Bruklin, si një publiciste, letrare dhe poete, që po bën karrierë.
Intervistat e shumë intelektualëve e vlerësojnë Kozetën si një
poete me perspektivë dhe e komentojnë librin e saj poetik,
Monumentin si një vepër me perspektivë. Ajo ka shkruar edhe
një libër tjetër poetik, ku jepen përshtypje të mira.
Kush është Gani Xhafolli? Njihet si shkrimtar. që ka publikuar
mbi 20 vepra letrare, si poezi, romane dhe është vlerësuar me
çmime. Ka ende shumë materiale në dorëshkrime, që presin
radhën për t’u botuar. Nga poezitë më tepër i është çmuar libri
poetik “Gjeometria e syrit”, për të cilën ka mjaft komentime
interesante.
Kush është Nehat S. Hoxha? Ka bërë emër si letrar, poet dhe
përkthyes. Ka shkruar 5 libra artistikë dhe ka përkthyer mbi 18
vepra artistike nga anglishtja, me materiale të filmit artistik,
arsimor dhe vizatimor. Ai ka bërë dhe mjaft adaptime për TV,
radio, gazeta dhe për revista. Është një aktivist dhe organizator
i palodhur dhe pjesëmarrës në delegacionet e huaja.
Muhaxhedinët si “Golden Boys”. Flitet për Bernald Henri
Levyn, autor i librit “Kush e vrau Daniel Pearl”, që është një
dokument, që bënë një analizë letraro-politike, me aspekte të
shumta moralo- kulturore e filozofike; që më shumë se ç’do
burim i mundshëm, të lehtëson udhëtimin në zemrën e Al-
Kaidës dhe është një homazh për një gazetar që mizorisht
ekzekutohet pse donte të zbulonte një të fshehtë të vërtetë.
Rekuiem për.. Aty njihemi me përshëndetje, konsiderata dhe
alternativa të “përzemërta”!
Persekutimi komunist mbi vajzat e Bajram Currit. Dëshëroj që
artikullin ta parafrazoj me një nënkuptim të lartë për nder të
Bac Bajramit, duke shprehur për familjen: Konsideratë të veçantë,
respekt, nder, admirim për fisnikërinë, atdhedashurinë,
mirësjelljen, mikpritjen që kanë manifestuar pjesëtarët gjatë jetës
së tyre me gjithë keqtrajtimet që kanë pësuar. Kjo bëhet edhe
në përkushtim të kujtimit të të paharruarit Bajram Curri, heroit
legjendar të Kosovës dhe të Shqipërisë.
Polemikë pa dorashka. Klajd Kapinova. Duke mos dashur të
prononcohem ,të më falni; por për të mos qëndruar indiferent,
do të dëshiroja të jepja disa mendime shoqërore: I konsideroj si
replika të pakuptimta midis intelektualësh. Të pasinqerta midis
shoqërisë. Me interpretime jomiqësore për jetën dhe pa baza
morale për kohën.
Letër e hapur organizatorëve dhe spektatorëve të koncertit
të Goran Bregoviçit. Argumenti : Analizë dhe koment
Konkluzioni që del nga artikulli është më se i qartë: një”akuzë”
e drejtë, e ndershme dhe e sinqertë që u drejtohet organizatorëve,
edhe pjesëmarrësve dhe një fyerje për popullin shqiptar
e sidomos kosovar, që me dashje apo pa dashje ose të rënë në
kurth, kanë lejuar një bashkëkombës serb të japë koncert në
mes të Tiranës, duke u njohur si i padëshirueshëm, për të penguar
pavarësinë e Kosovës me gjithë autoritetin e tij.
Kapitulli i shtatë. Psikoanaliza, Astrologjia dhe Erotika
Ç’është psikologjia, psikanaliza dhe kush është Zigmund Frojd (Siegmund
Freud )?
Shkrimin e vlerësoj si një artikull shkencor, përshkruar me mjaft
saktësi, me nocione shumë të qarta, korrekte, me karakter filozofik,
që përbën një material mjaft të nevojshëm për çdo intelektual
të çdo profile. Aty gjen të zbërthyer terminologjitë e
nevojshme të psikologjisë, psikanalizës dhe të psikoterapisë. Nga
leximi me kujdes i materialit del një kokluzion i madh: ne të
gjithë kemi nevojë dhe duhet ta njohim më mirë vetveten, megjithëse
është e vështirë.
Figura e Zigmund Froidit jepet mjaft e qartë, me të gjitha
atributet dhe veprimtaritë e tij prej një shkencëtari kolos, që
krijoi psikanalizën duke filluar nga vetja e pastaj kaloi tek pacienti.
A duhet besuar Horoskopi? Ai vlerësohet dhe konsiderohet
si një art parashikues, me histori shumëshekullore, me ecuri
trashëgimore, me njohje dhe besueshmëri të shumë brezave, të
kthyer në “mjet-art-parashikim”, “i besueshëm”, por edhe sfidues.
Pra, a duhet besuar? Shkenca i bie shkurt – JO, se s’ ka
baza shkencore. Po a i mbush mendjen “botës”?! Kjo kushtëzohet
me shansin- fatin-ndikimin dhe besimin. Shumëkush e
beson astrologjinë qiellore, sepse thuhet se horoskopi gjen
gjithçka. Ndoshta! Por, kjo vjen nga besimi i verbër dhe se
mendja jonë gënjehet. Mirëpo, ato kanë marrë një përhapje kaq
të madhe nëpërmjet shenjave të zodiakut, sa që profecia është
kthyer si në një perëndi dhe megjithatë nuk duhet besuar.
Psikologjia erotike. Të dhënat e paraqitura, ndonëse me
informacione të shkurta, dhe me materiale orientuese të sferës
erotike, mendoj se nuk do ta justifikonin prezencën e tyre të
qëndronin krahas materialit aq serioz historiko-letraro-shkencor
që është parashtruar në libër me aq kompetencë dhe dinjitet.
Kapitulli i tetë. Çka janë sëmundjet ngjitëse seksuale?
Shkrimi është një literaturë shkencore–popullore mjaft e
nevojshme, shumë e rekomandueshme dhe më se e domosdoshme
për t’u njohur nga të gjithë, për të pasur dijeni për
sëmundjet seksualisht ngjitëse, për t’u ruajtur, për t’u mbrojtur
dhe më në fund edhe për t’u mjekuar. Materiali është mjaft
orientues, i asimilueshëm, i kuptueshëm, por ka nevojë edhe
për plotësime.
Akademik Dr. NAMIK M. SHEHU,
Sekretari shkencor i Akademisë Shqiptaro-Amerikane , Nju-Jork
Nga forma elektronike te
forma e shtypur
Libri “Guxim Shqiptar” i Flori Bruqit është një përzgjedhje,
një seleksionim i punimeve më të mira elektronike,
botuar në faqet e rrjetit (web sites), bas i të cilave
qe dhe është autori dhe që tash i afrohen publikut lexues të
përmbledhura në një vëllim më vete. Me një fjalë, libri është
bërë që edhe publiku lexues, i pamësuar me botimet elektronike,
të njihet me tema të ndryshme, që kanë gjetur një trajtim të
gjerë e të denjë pikërisht në këtë formë.Pra, kemi një kalim nga
forma elektronike te forma e shtypur.
Nga temat e ndryshme historike, për seriozitetin dhe
thellësinë e trajtimit, tërheq vëmendjen artikullit “Mbrojtja e
Plavës dhe e Gucisë”, sado që janë me interes edhe disa ide të
hedhura për origjinën shqiptare të perandorit francez Napoleon
Bonaparta.
Një peshë jo të vogël ka kapitulli “Për Ramushin”, në të
cilin është përmbledhur intervista e z. Adem Demaçi me titull
“’Dora e Zezë’ e serbëve vret çlirimtarët e Kosovës”, artikulli i
autorit “Hero në luftë - hero në paqe: Ramush Haradinaj”, si
dhe artikulli “Ramushi, viktimë e situatës (neo)koloniale”. Megjithatë,
pjesa qendrore e librit i kushtohet antropologjisë, në të
vërtetë veprës “Raca shqiptare” të Jakov Milajt, ku edhe autori,
pos mospajtimeve të hapura me disa autorë, jep dhe ndihmesën
e vet në ndriçimin e kësaj çështjeje shumë të ndjeshme.
Në kapitullin “Politikë” kanë gjetur vend shumë tema
aktuale, sikundër është çështja e pazgjidhur çame, çështja në ka
‘intifadë’ në Iliridë, frika që kanë udhëheqësit tanë nga kryetari
i “Vetëvendosjes”, Albin Kurti me titullin shumë domethënës
“Pushtetarët e kanë frikë heroin e demokracisë”, dy artikuj për
mjekun e dëgjuar shqiptar, z. Namik Shehu etj.
Një kapitull që do të zgjojë interesimin e lexuesve është
pa dyshim “Spiunazhi”, ku kanë gjetur vend artikujt “Agjenturat
greke dhe Sigurimi i Fshehtë i Shtetit Shqiptar”, “Kush janë
agjentët me influencë në Kosovë” dhe “Aktivitetet kriminale të
shtyra nga shërbimet sekrete armiqësore në Kosovë”. Por, kapitulli
më i gjerë dhe më i larmishëm është “Gjuhë & letërsi”, ku
hetohet edhe karakteri i ndjeshëm hulumtues i autorit, sidomos
në portretizimin e figurës së Jusuf Gërvallës dhe vlerave të veprës
së tij letrare; pastaj disa anë të panjohur të shkrimtarit tashmë
të ndjerë, Mehmet Kajtazi etj. Janë me interes edhe artikujt për
Kolec Traboinin, Rifat Kukajn, Kozeta Zylon, Gani Xhafollin,
Nehat S. Hoxhën, si dhe një varg temash nga letërsia botërore.
Libri mbyllet me kapitullin “Psikanalizë, astronomi dhe
erotikë”, ku trajtohen tema nga këta lëmenj interesantë të jetës
njerëzore
Abdullah Konushevci,recensent i librit nga Prishtina
Prishtinë, më 3 dhjetor 2007