FLOART: shtator 2006

MIGJENIT

Vigan i shekujve do te jesh,
O Fanar i vargut te lire!
Nuk mundet jo gojet e cinikve
Qe te hedhin mbi ty erresire!

Dhe pse priftit ju dha liria...
Te flase e te thoje cfare te doje,
Nuk e thote, jo, demokracia,
Qe poetet ti marrin neper goje...!

Nuk e thote jo rregulli i njerezize,
As i Klerit dhe as i vete zotit!
Nuk e thone jo, pse njerzit e liq,
Eshtrat tentojne ti nxjerrin prej vorrit!

Zeri qe kumboje vargjeve te lira,
Ne kohet kur errsires kembana gjemonte...
Drite iu bene njerzimit qe te shohe udhen,
Kur drejt shekullit te ri po triumfonte...1

Ti shembull i guximit i fjales veteimtare,
Shekujsh do te jesh si nje drite ne erresire!
Pushteteve te liga, apo te cdo klase
Do te ua kallish tmerrin me vargun e lire!

Llemadeo

Nuk eshte hera e pare as e fundit,qe ne shqiptaret ,ngrihen kunder shqiptareve! Veprat e shume shkrimtareve i kane bere emer kombit,duke jua ndriquar mendjet e ketij populli te shumvuajtur ,per tu larguar nga skamja e skajshme ,padituria dhe mjerimi nder shekuj…

Kohe me pare ne disa web faqe interneti kane filluar te sulmojne poetin e madh te mjerimit Migjenin tone ,ku ne emer te fese atij ia bejne nje te mire te madhe,pore edhe nje te keqe te madhe.

-Emira e madhe eshte se e ngrejne ate ne nivelin e duhur,sepse shtresa inteligjente shqiptare kundervepron menjehere siq po veprojme tash ne per ti qite ne sheshe pak a shume ne forumin tone autobiografin “pro et contra Migjenit”.

-Dhe e keqja eshte se duke folur nga tempulli i kishes katolike,nje klerik(Mons.Zef Simoni) me emer ne kete menyre,demton ne nje far menyre imazhin e njerezve per drejtuesit e sotem te fese.Per hire te lexuesve po shkepusim disa nga shkrimet per dhe kunder Migjenit.

Me respekt,
Flori Bruqi

Prishtine,28 shtator 2006

Ipeshkvi në Arqipeshkvinë e Shkodrës z. Mons. Zef Simoni,shkruan në mes tjerash:

Mbi të gjithë poetët e brezit të quejtun të vjetëve 1930, do të ishte jo i patalent Millosh Gjergj Nikolla. Ju ndie zani ma shumë në vjetin 1944, kur doli në botim, mbas një çensurimi, vepra e tij “Vargjet e lira”. Migjeni pati jetën e shkurtë. Në kohën tonë të lirisë së besimit, mund të shprehemi: Kështu desh Zoti për atë.

E ndiej për një detyrë shpirtnore, si besimtar edhe detyrë t’i dishroj të mirën vendit tim e me Zotin (para se të dalë vepra eme e gjanë mbi letërsinë shqipe), të paraqes këtë material rreth Migjenit me objektivitet, pa inat e zemrim, veç inatit e zemrimit që do të ketë njeriu kundër të keqes. Ky shkrimtar me një poezi të mbylltë, të errët e me pak ajër sllav, deri te poeti sovjetik Majakovski,ishte adhurues i Lindjes së çartun e të egërsueme.

Pat një simpati edhe për grupin komunist të Korçës e për shkrimtarët e realizmit sovjetik, si: Gorkin, Fadajevin etj. Ka një prozë të bukur, por pa shejtëni. Me sa trille e shumë probleme sociale, tue paraqitë realitete të randa shqiptare deri te “Legjenda e misrit”, “Luli i vocërr” e “Zeneli”. Migjeni asht origjinal me proza e me poezi të dhimbshme që futën thellësi të fatkeqësive, të mjerimeve tona, por tue të çue kah protesta të rrëzikshme, pse për idetë që paraqet autori, damet i sjell të mëdha, me land krejtësisht pa Zot e kundër religjionit e klerit. Me këto ide do t’i bante shërbim për së largu komunizmit e ma vonë për së afërmi, komunizëm i cili do të luftonte e do të punonte pa asnjë lavdi për të shërue plagët e botës, mbushë me vorfni e shtypje, por që askush nuk do t’ia shtonte ma randë, ma idhtë, me persekutim të rafinuem e të parafinuem të vobektëve, të shtypunvee të drejtëve mjerimet me të gjitha format, për t’u quejtë me të vërtetë komunizëm tanësisht mbrapshti e rrenim. E Migjeni lëshoi para ardhjes së diktaturës komuniste në Shqipni, gazin mbytës që do na çonte deri atje sa me ngja spekulime të mëdha për të dalë në fund gjithçka jashtë realitetit e kundër së vërtetës së njoftun. Migjeni, një nxanës i shkollës ortodokse të Shkodrës e pastaj nxanës i seminarit të Manastirit, shkoi për t’u ba pop, prift i Kishës ortodokse. Por aty këputet si këputet një fryt peme i papjekun, të cilit i ka hy krymbi, pse del nga vetja, tue i sjellë shpinden Zotit të gjallë në princip e në histori, për të vazhdue të jetë një qënie në krizë të tërbueme deri në vdekje, që i ngjanë në spitalin “Torre Pellice” të Torinos, në spitalin me emën të bukur të Luigji Gonzagës, që edhe vdiq i ri, por me një jetë krejt e kundërta e tij, vdiq shejt me forcat e shejtnisë, tue i shërbye kështu, jezuiti i ri 24-vjeçar, të murtajuemve, i murtajuem edhe ai vetë. E thotë saktë Ismail Kadare për atë, por me qëllim fyes e të randë ndaj besimit: “Mbaroi seminarin si një antiseminarist. Për sytë e një fetari, vazhdon Ismaili, ai ishte një dezertor i fesë. Migjeni delte nga seminari ortodoks si një djallë me tri brirë”. Migjeni urretjen ma të madhe do ta kishte ndaj sa të këqijave, por mbi të gjitha ndaj sa të mirave dhe ndaj asaj që asht ma e mira, se do të përqeshte ne shkrimet e veta të shumta Zotin, do të fyejë dogmat, institucionet shejte, shumë Kishën Katolike, predikimet e gojtarëve apriori.

Nuk do të ishte vetëm ateist, por mbushë me urretje kundër klerit e klerit katolik. Urretja ka punue ne atë. Ka vazhdue urretje ndaj motrave që mbushin botën nëpër spitale me shërbimet e tyne, kryevepra të heshtuna, pa tjetër ndaj zhenive të Kristianizmit dhe burrave të letërsisë së bekueme ruse me Dostojevskin e Leon Tolstoin e mbi të gjithë, për personen që ka ba bota, Krishtin e Gjakosun në Kryq për krejt njerëzimin, vëllanë e turmave fajtore e Dashamirin e përzemërt të të përsekutuemve e të mëkatnorëve.

Do të vinte koha kur Migjeni ta lente veten për së vdekuni në dorë të burrave të rrëzikshëm të diktaturës, që ta adhurojnë të rinjtë me pak njohje, tue arritë bota shqiptare e prishun t’i dhurojë në Shkodër një ndërtesë që do të quhet teatri “Migjeni”, e cila do të vazhdojë si e tillë me këtë emën edhe mbas shembjes zyrtare të komunizmit.

A nuk do të ishte ma mirë, ma ideale që ky teatër të quhet për lavdi të vërtetë, “Teatri i Qytetit”, ku në Shkodër lindi e u zhvillue teatri për mbarë Shqipninë në salonet e tyne pranë etenve jezuitë e etenve françeskanë atdhetarë me rrajë, pranë Katedralës së Shkodrës dhe Insitutit të Motrave Stigmatine e në të gjitha këto tue i dhanë Shkodrës e kombit drama shqiptare e të hueja të larta? A nuk do të ishte ma e saktë dhe ma fisnike që teatri “Migjeni” të marrë emnin “Teatri i Qytetit” që njef Zotin, ku ka lulëzim religjioni e që ky qytet i ka dhanë kombit kulturën e shqueme, një qytet që vërtetë ka pësue një ramje, një dekadencë, por që do të jetë e përkohshme, pse një qytet që nuk vdes kurrë e të do përtrihet. Migjeni, ka vdekë në spitalin “Torre Pellice” të Torinos, tue i pasë shërbye me shumë nderim e devocion motrat katolike të spitalit. Punë me dhimbje e pa shpërblim tokësor, me dashuni të krishtenë dhe ideal, që për së gjalli. Migjeni, nuk e ka kuptue forcën e motrave. Afër vdekjes që po i vinte, do të ketë pa në ato vlerat e tyne që nuk u konsumuen kurr motrave të shpirtit, të sakrificave e të shejtnisë.

Na nuk mund të dimë si ka vdekë Migjeni. Ka vdekë si shkrimtar i sëmundë dhe njeri i shumë ideve negative, por prej lutjeve të motrave që i rrijshin afër, na pelqen të thomi se ka mujtë të vdesë në Tenzonë, ka shkue te i Madhi Zot. E na vetëm për Zotin mund dhe duhet të thomi se asht i Madh. Jo për njerëzit. Për asnjë njeri. Nëse flasim edhe për njerëzit e shquem të atdheut tonë, për asnjë nuk duhet të përdorim termin “i madh”. E asnjë tjetër. Shumë ma mirë ta zevendësojmë, kur e meriton, fjalën i “madh” me fjalën i “i shquem” apor “i lartë”.

Kemi edhe në historinë kishtare persona të zgjedhuna në këtë emën “i madh”, si Shën Luani i Madh Papë, Shën Gregori i Madh Papë e sa të tjerë në jetën, veprën e shejtininë e tyne, se kanë punue kryesisht për Zotin, Atij ia kanë kushtue çdo fjalë, çdo vepër, të gjitha veprimtaritë. Ndër ata fjala “i madh” nuk ka dalë nga një kreni, nga një pompozitet, nga një lavdi me fuqi tokësore, nga pasione ideologjike e politike, me përmbajtje edhe gënjeshtare.

E vërteta ka pastërti, thjeshtësi, sublimitet dhe e ruan vetveten nga Absoluti.
Me ardhjen në Shqipni për të parën herë të Nunciaturës Apostolike e të Nuncit Apotolik Ivan Dias, ma vonë Kardinal i Bombeit mbas ramjes difinitive të asaj lloj diktature me të gjithë çmenditë, kur Nunci zbriti nga avioni prej Rome në Rinas, këto kjenë fjalët e tija të larta: “Zoti asht i Madh!”. E kush mund të jetë tjetër i madh sa Zoti?! E sa ata njerëz shejten që kanë jetue e ngadhënjye në Atë?!
Për ne që kemi pa e jetue për gati pesëdhjetë vjet një rregjim vetëm rrenues e shtazarak, ku kishte ngadhnjye çdo e keqe, e mbi të gjitha e keqja anti hyjnore, të gjithë rreshtat e Migjenit të shumë poezive kundër Absolutit e frymës së Tij, si: “Parathanja e parathanjeve”, “Të birtë e shekullit të ri”, “Zgjimi”, “Poema e mjerimit”, “Blasfemi”, “Kanga skandaloze”, “Peshë e fatit”, “Kangët e Prendimit”, “Shpirtent shtegtarë”, “Lutje”, e të sa prozave si tragjedi apo komedi: “Nji refren i qytetit tem”, “Në kishë”, “Zoti të dhashtë”, “Idhujt pa krena”, “Gogoli”, “Bukën tonë të përditshme, falna sot”, janë të neveritshmet ide që i dhambin krenave tona aq fort të vrame e shpirtenve tonë të paralizuem në ato ditë të territ të verbër pa Perendi e në atë jetë pa Zot, aq të tërbueme, mizore. Nuk ka nevojë për aso ideshë e shprehjesh migjeniane as shkrimtari ynë, as rinia jonë, jo atdheu ynë që ka nevojë për religjion e Zot, ato ide janë dhunë e mendimit se “ngadhnjimi, ndërgjegja e mendimi i lirë”, paskan qenë për ne, or vëlla, llom i pafund “për të bijtë e shekullit të ri”. Na pranojmë dobësitë njerëzore e gabimet fort fort të randa që kanë rrjedhë prej saj e vullneteve të këqija, se jemi racë njerëzore e rame në mëkat. Duhet të përpiqemi të njofim veten tonë e të shofim Zotin jashtë nesh prej ligjeve të mëdha të kosmosit me dijetarët e shekujve të mëparshëm e ato të mesjetës, të kohës së re dhe biologët e fizikantët e shquem të kohës moderne. Edhe na shofim Zotin mbrenda nesh me ligjën e sigurtë morale. Sikur shofim e jetojmë jashta nesh fazat e madhnueshme të lindjes së diellit e të prendimit të ngadalshëm, mrekulli të realitetit, që kanë lëvizjet e qënies, ligjë e Krijuesit, ashtu përmes Tij, mbrenda vetes sonë të përshëndesim Krijuesin e t’i konceptojmë kërkesat tona. Migjeni, i veshun me rrobën elegante të një mësuesi të Vrakës, të Shkodrës e të Pukës, mes mbrapambetjes materiale, asht ma zemraku i shkrimtarëve, gjithkund me një grusht në shkrimet e tij, stuhi e dhunës vrastare e një grusht paraenverian. Migjeni asht i sëmuri i trupit dhe i shpirtit të vet, që në infinitetin e realitetit të lartësive të mendjes së urtë e të fuqishme njerëzore, gjithçka në pajtim e në përshtatje me lartësitë e së vërtetës, së mirës dhe së bukurës, të tria elemente metafizike të një Absoluti që asht Ideali Suprem, fjalët e Migjenit të shthuruna na duken në shumë vende si fjalë të marra.

Edhe ato të sa kritikëve entuzistë, që çka po flasin mirë për atë, por plot artificialitet, na duken dhe janë edhe ma të marra. Mund të na dhimbset Migjeni, se do të ishte ba i shquem në të vërtetë e ma me kyvet se në revoltat e veta, por jo tue ecë në udha të gabueme të atyne ideve. Ky shkrimtar i talentuem që i kjan hallin skamit, urisë, sa padrejtësive shoqnore, asht përkrahës i një bote pa Zot e i një shoqnie pa religjion, ku hapen vetëm plagë.

Këto ide të Migjenit anti-Perendi, kundër konstruksionit të shoqnisë, do ta përshtjellojshin letërsinë tonë, tue e ba Migjenin vetëm një idhull në vorfninë tonë mendore të shterpët të kohës, që do të vijë me zjarr, e me hekur, e qënë një ditë komuniste të shkurtit 1956, ishte data 4, do të vishin eshtent e tij prej Torinos, ku kishte vdekë, më 1938, tue kalue tashti detin e qetë të Adriatikut mbas luftës, për ta varrosë në atdhe, në varrezat e dëshmorëve në Shkodër. Rininë e klasën punëtore do ta çojshin komunistat e shkrimtarët e realizimit socialist para eshtenve të tij e sa herë para bustit e muzeut të tij, si para një lteri spekulues, pa qira e me lule që veshken.

E në veprat e mavonshme të Enverit delte një popull i këputun për një kafshatë bukë, për atë kafshatën e madhe “or vëlla të mjerimit” të atij Migjeni si foshnjarak e të tërbuem të letërsisë sonë, me danga të mëdha. “Poema e mjerimit” e Migjenit, asht një material i dhimbshëm e i rrezikshëm, pse Migjeni ka kapë një aspekt të mjerimit, tue i sjellë botës shqiptare frikë, thatësi e vdekje të një terri të specializuem nga të zezat.

Kështu Migjeni bahet vrasës i moralit, do të ishte ai që do të shuej dashuninë që e jep të përsosun Krishtenimi edhe ndër vuetje. Do të hiqte bazat e një shoqnie të qetë, Zotin e harmonisë e kategorinë e amshimit të mbinatyrshëm.

Asht larg e kundra jo vetëm së vërtetës, por edhe kundër mirësisë e njoftjes së shejtnisë. Kanë qenë ngatërrue në atë qiell e tokë e pranon deformimin e përditshëm të rrënimit tëvetëvetes në qytetin e lindjes, tue ndejë e bisedue në Kafën e Madhe aq të famshme, me shokët para luftës. Njashtu sikurse nuk mund të dëbojmë vuejtjet e mjerimit, nuk mund të largojmë padrejtësitë.

Padrejtësia asht mëkat, bahet dhunë e me radhë vrasje, hajni, egoizëm, fort e keqja shpirtligësi me prepotencë. Mundohemi t’i gjejmë një zgjidhje dhe mirë bajmë, por nuk zhduket se i ka rrajët në pasionet, inatet dhe interesat tona. Asht burimi i sa luftave zemrake me shumë dredhi.

“Poema e mjerimit” asht e lidhun me atë të vuajtjes, që gjindet gjithherë në botë. Mund të kërkojmë një zvoglim të saj, ta mëshehim pak, t’ia ndalim hovin, stuhinë, zemërimin e karkatisun të tij nëpër shpinat, zemrat, kokat e kambët tona. Tue u dijtë ma tepër shkaku i vuejtjes, se ajo asht pasojë e mëkatit fillestar, religjioni i jep dritë, ndihmë e lehtësim. Vetëm me anë të religjionit jepet ilaçi i madh për mjerimet e njerëzimit.

Religjionin disi e pat Migjeni nga familja e Kisha ortodokse. Ai mund ta lente rrugën e meshtarisë edhe studimet në universitetin e përmendun të Oksfordit, sikur nuk e pranoi, por kurr prej urretjes e të një urretjeje specifike.

Pat nisë të lidhej disi me Krishtin, të bahej i Tij, por tue dalë nga seminari u ba anti-Krisht. Migjeni mund të quhet figura e sëmurë e anti-Krishtit në letërsinë tonë në Shqipninë e halleve historike.

Migjeni vërteton veten si një shkrimtar që nuk i ka pa mirë problemet. Jo problemet mirë.
“Vargjet e lira”, vargjet e shthuruna, ku në ato ka pak Nitcshe, pak sovjetizem, pak stil, shumë halle, shumë revolucion e shumë helme, botoheshin në vjetin 1944, para se të vinte vdekja e madhe e kombit. Na u aviteshim humnereve e po bijshim në ato. Këtu mund të flas mirë për Migjenin. Ndoshta po të kishte jetue kjo potencë në komunizem, do të kishte qenë një Migjen tjetër. Një tjetër do të thoshte një njeri në tokë krejt afër Zotit. Por ka sjellë një dam të madh, pa asnjë shej pendimi. Vuejtjet e hallet shqiptare kanë qenë të vërteta jashtë tij. Ajo krizë kundër Zotit qe një material i damshëm brenda vetes së tij.

Një cung nënkrejës e një këmishë në shtat i përkasin vetëm vorfnisë? Jo. I përkasin fort mbrapambetjes. Vorfënia nuk asht një plagë e thjeshtë me njerëz të unshëm, të paushqyem, të paveshun që mërdhasin edhe pranë vatrave. Vorfënia bahet sëmundje e pasojave dhe e gjykimeve të gabueme e në një orë fatale e ngjarjeve tragjike, kryesue nga gënjeshtarët e shkathtë që kanë shumë hipokrizi. Hipokrizia nuk qëndron kurr vetëm. Ajo asht e ngjitun me mbrapshti. Koha moderne i ban ballë hipokrizisë tradicionale. Po ana negative e kësaj kohe ka një kulm tjetër që arrinë në instiktet e shtrime që kanë shumë sinqeritet të keq e ma shumë hipokrizi të rafinueme.

Kur Migjeni mori udhën për t’u shërue në Itali, ishte në krizë ai dhe bota.
Krahnori dhe trupi i tij vuente në shtratin e dhimbave të paravdekjes, në moshën 27-vjeçare e bota në prakun e dhimbave të Luftës së Dytë Botnore, që do ta shkatërronte shumë njerëzimin prej tërbimit të nazizmit e fashizmit, ma vonë të quejtun gjakatarë.
Dy rrymat e tërbueme, shkaktare të luftës, dhanë gjak e tmerr. Por kjo luftë do të na jepte shumë martirë, si polakun Maksimilian Kolbe, e izraeliten ba motër katolike Edith Stein. Mbi dyqind figura të lavdishme, të lum e shejten, shpallë Kisha Katolike në gjysmën e dytë të shekullit njëzetë, që kanë dhanë jetën në kampet e përqëndrimit.

Toka shqiptare, qyteti i Shkodrës, që provoi diktaturën komuniste, pret lumninë e martirëve të vet, lumninë e Kishës e atë të Shqipnisë. Janë katërdhetë martirë në proces, në gjasim të katërdhetë martirëve të Sarandës shqiptare.

Nana Tereze shqiptare e shpallun “E Lume” bindi boten me dashuni e punë shejte e hidhte poshtë “Poemën e mjerimit”, me metodën e Krishtit, që ka dhanë jetën për të vuejtunit e të vobektit. Nana Tereze, kur ka pa, jetue e tue e gjetë pranë në mjerimet e botës e të Indisë, pranë njerëzve skelektikë, gati kufoma, përpara i asht drejtue Zotit e Krishtit me lutje të pandame, për t’I dhanë me kuptue atyne që janë në
mjerim se gjindet dikush që i don.Migjenit nuk i shkoi mendja të kujtonte në Kafen e Madhe për sa vepra të mira që bante Kisha.

Ka njoftë Migjeni qytetin e Shkodrës dhe kulturën e zgjedhun të saj, të dallueme në Shqipni, kontributin e klerit katolik, me shtyp të lartë, me shkollë fort të shqueme të nivelit europian, tue pasë nëpër shkolla, sidomos ajo e françeskanëve fëmijë e studenta të vobektë e tue u dhanë sa bursa me kujdes, veçanërisht të At Fishës nëpër Universitetet e Europës, për të pasë Shqipnia drejtues, që t’i apin shtetit pak ndihmë, të cilit shtet duhen kërkue shkaqet e mbrapambetjes e vuejtjet e malësorëve në “Legjenda e misrit”, “Luli i vocërr”, “Zeneli”.Shkrimtarët e letërsisë sonë dhe rinia inteligjente në formim duhet të ruejë copa të bukura të auktorit Migjeni dhe në anën tjetër të bahen spjegime prej të aftish për ato përmbajtje të damshme kundër Zotit dhe religjionit.
Gjanat a janë të vërteta, apor nuk janë?!

(Shkrimi eshte marre sipas origjinalit te botuar ne organin e shtypit “Kuvendi”, botuar ne Shqiperi.)*

*Revista Kuvendi, botohet ne Detroit,USA. Eshte reviste e permuajshme kombetare, informative dhe kulturore(shperndahet edhe ne Shqiperi dhe ne te gjitha trojet Shqiptare, si edhe ne Europe, dhe SH B A , ku ka shqiptare.)

Shkrimi është marre ne revisten "Zeri i Larget"

Autor i reagim eshte poetiti dhe publicistit LLemadeo ne lidhje me artikullin e nje prifti qe sulmon poetin dhe prozatorin e madh Millosh Gjergj Nikolla, "Migjeni".

Autori Llemadeo thote:

Ketu ju paraqes shkrimin tim, me te cilin une si autor, si krijues, i kundershtoj ato akuza e shpifje qe nje prift ka bere ne menyre cinike kunder Migjenit.

Ky shkrim i imi eshte thjesht nje heqje e maskave te atyre lloj prifterinjesh qe paraqiten para lexuesit me nje cinizem te eger per te vrare poet, krijues, per te frenuar njerzit qe shperndajne dije dhe zhvillojne kulturen njerzore.
Kete po e bej duke e ballafaquar shkrimin e atij autori prift, me fakte apo ngjarje, ku shume priftrinje si ai, ne kohet e meparshme dhe deri sot, kane synuar te sakatojne vepra dhe kultura e autore te ndryshem, ku nuk kane pertuar te sakatojne deri dhe jete njerzish, duke i djegur e vrare shume njerez deri dhe gra qe i akuzonin per shtriga…etj.

Jeni te lire qe kete artikull ta merrni per çdo faqe, web, etj, dhe ta ribotoni krahas shkrimit te atije prifti, ku te doni… ju jam mirnjohes per ribotime sa me te shumta, pasi deshiroj qe publiku Shqipetar te jete sa me i informuar se ç’bejne tipat si ai prift sot ne Shqiperi dhe se per çfare ka nevoje Shqiperia sot?!
Ne se ndokush mundet te marre persiper dhe perkthime ne gjuhe te ndryshme, do te ishte akoma dhe me mire e une ju them: Ju qofshi gjithmone te nderuar!
LLemadeo

A DUHET TA GELLTISIM SI "USHQIM SHPIRTROR", SHKRIMIN E NJE PRIFTI QE SULMON POETIN DHE PROZATORIN E MADH, MILLOSH GJERGJ NIKOLLA, "MIGJENI"???

Meqene se nje prift në Shqiperi, ka botuar nje shkrim, ose me mire te them ka filluar nje lufte kunder Poetit dhe Prozatorit te madh, Millosh Gjergj Nikolla, “Migjenit”, po shkruaj ketu disa mendime te mijat per ti bere publike qe ti lexoje cilido qe ka deshire, kudo qofte, pa dallim feje, krahine, ideje, kombesie apo nacionaliteti!

Prifti e ka filluar ate lufte kunder Migjenit me disa fjale te Shkrimtarit dhe poetit Ismail Kadare i cili ka thene jo vetem ato fjale te vyera, qe ai i kapur per ti perdorur per shkrimin e vet, sikur Kadare te kete thene ndonje gje te pa vend per Migjenin…por ai ka thene aq shume dhe aq bukur per Migjenin e madh dhe biles mjaft meritueshem, sepse Migjeni ka qene dhe do te mbetet i madh! Edhe pse neper lavderimet e meritueshme per Migjenin ai ka kritikuar ashper dhe shume pa vend te madhin nder te mdhjenjte at Gjergj Fishten… Ndoshta i detyruar nga regjimi, ose i provokuar prej regjimit per te iu kundervene ne nje fare menyre Fishtes, ne ate parthenie ne librin e Migjenit, gje qe mbetet ne dore te tij per ta spjeguar kur ta shohe vete te arsyeshme… (Shih: Migjeni, ‘vepra’1989.)

E sigurisht qe prifti ka pare se çfare eshte shkruar aty edhe ne lavderim te Migjenit apo dhe ne sulm kundër Gjergj Fishtes, ku regjimi e cilson si reaksionar etj, etj…

Por atij nuk i sidhen aspak nepermend fyerjet e renda dhe mohimi qe i eshte bere Gjergj Fishtes, deri dhe çvarrimi i tij nga varri prej komunizmit barbar, e vetem pse ai ishte nje njeri i madh, poet e mendimtar i zoti, nje Epike e gjalle e kombit Shqipetare qe frymzoj per gjithmone kombin e popullin Shqipetare per te ditur te mbroje lirine dhe pamvarsine e vet…

Atij nuk i bije ndermend qe te zbertheje ato te verteta dhe ti mesoje ata varrmihes te Fishtes qe te kerkojne falje kombit e popullit Shqipetare per ate sulm e poshtrim qe i kane bere trupit dhe vepres se Fishtes edhe per se vdekuri…
Keto i them, pasi ai prift na eshte paraqitur si nje klerik i besimit Katolik ne ate lufte qe i ben Migjenit, te cilin Fishta i madh e pati bashkekohes si dhe shume te tjere rilindas e njerz te penes te asaj kohe dhe asnje here nuk e kritikuan as nuk e sulmuan Migjenin!

Nuk eshte shume e çuditshme per te ditur se nga na del ai prift si nje Klerik, pinjoll mendimesh mesjetare te atyre klerikve qe dogjen ne turre te druve ne zemer te Europes shkenctar dhe dijetar te mdhenje qe po hidhnin hapat e para te zhvillimit te mendimit e qytetrimit botror, ku cdo gje mbahej nen tutelen e fese, duke mos lejuar per te ditur asgje per boten ku jetonin, as per vende e popuj te tjere…

E ai lloj prifti u ngjan atyre qe e futen ne mes flakve te zjarrit, studiuesin, astronomin e madh Xhordano Brunon, i cili dhe me zjarr neper goje e trup, ashtu i lidhur ne mes turres se druve dhe flakve qe ia ndezi feja, bertiti vetem fjalet :
“E megjithatë bota rrotullohet!”.
Ashtu i dogji Kisha ne mesjete shume te tjere... si dhe mijra gra i dogjen e i theren ku dhe i çane per kembesh para publikut neper qytetet e Europes, pasi i cilsuan si shtriga qe gjoja “benin” magji dhe “hanin” njerz, sipas prifterinjve...

Prifterinjte si ai, per te cilet Papat jane detyruar te kerkojne falje njerzimit me qindra here per ato masakra qe kane bere duke i gjymtuar e djegur njerzit te cilet hodhen ide qe u bene realitet se Bota eshte si nje lemsh, qe rrotullohet rreth vehtes…e shume te tjera argumenta qe kishin lidhje me realitetit universal te gjithesise…

E ai sot e lidhe prap mesjetarisht me lindjen dhe perendimin e diellit…prralla mesjetare si ato per planetin tone, qe sipas tyre: "Ishte si nje tepsi dhe e mbante ne dore ai, zoti qe kishte ne mendimet dhe qellimet e veta Kisha mesjetare Europiane!"

Nuk dua te zgjatem shume me hyrjen pasi dua te dal direkt tek ato fjale qe shkruan ai kunder Migjenit…

Nuk e dij a thua do ti vije ndo pak turp nga vehtja atij apo cilit do shkarravites, qe e mban vehten si njeri te letrave ne nje kohe kur perbalt figura si Migjeni?
Por nje prifti me mendime mesjetare nuk besoj qe i vjen turp. Priftrinje qe i çojne ditet me fantazira per prodhime shtrigash imagjinare dhe na paraqiten si “profeten deri afer zotit” me parashikimet e tyre, ata nuk ndjejne turp per asgje!

“do te ishte jo i pa talent Millosh Gjergj Nikolla…”
Shkruan prifti, duke lene nenkuptimin se gjoja Migjeni nuk paska pase talent, per derisa nuk ka shkruar sipas deshirave apo interesave te priftrinjve te asaj kohe apo te çdo kohe...

Ketu pyes:
Kush eshte ai njeri i çdo rangu qofte, qe merr neper goje vepren dhe talentin e nje poeti krijues origjinal siç ishte Migjeni? I çfare kapaciteti është?
Edhe Zoti vetë po te ishte, do te ishte prap me i kujdeseshem per ta injoruar vepren e Migjenit, talentin e tij…
I cili ua xhveshi maskat te gjitha llojeve te feve dhe regjimeve... qe nuk benin gje tjeter veç se mashtronin popullin dhe benin sehir atehere kur njerzit vdisnin urie, vdisnin semundjesh…
Ne ate kohe kur ata, parardhsit e atij prifti shkrues, trasheshin Kishave e Xhamijave tulesh, duke i detyruar te varfrit qe te ua mbushnin hambaret e Qelave me rezerva ushqimore dimri e vere…?

Por une e kuptoj se kush guxon te shkruaje ashtu kunder Migjenit!
Ata jane te njejtet soj qe dhe sot bejne po te njejten gje, duke mashtruar besimtare te ndershem dhe te pa shkolluar mire dhe duke perfituar prej vuajtjeve te tyre!

Jane e njejta kategori qe pershtaten pushtetarve shtypes te popullit...
Por jane po ata qe pershtaten dhe ngjajne edhe me sojin e atyre qe paten guxuar para disa vitesh te shkruajne edhe kunder Gjergj Kastriotit "Skenderbe", e do te guxojne neser te shkruajne edhe kunder Naimit apo te tjerve njerz te mdhenje te historise dhe kultures Shqipetare!

Ata do te guxojne ne se ne i gelltisim fjalet e tyre paradoksale si gjoja "ushqim shpirtrorë"!

Por mua me habit fakti, se nuk shoh asgjekundi se ku eshte qendrimi i atyre llojeve ndaj aktualiteteit Shqipetare sot ne Shqiperi?
Ç'po ben feja atje, ai dhe priftat apo hoxhat e tjere, sa po ja zbusin varferine atij populli, sa po ndikojne me fjalen e tyre per tu bere njerzit e lire ne mendime, ne fjale, ne kerkesa e ankesa, etj???

Sa po perpiqen ata te shkollojne doktora per tu ardhur ne ndihme te semurve ne Shqiperi qe po vdesin per mungese te çdo lloj mjekimi?

Sa po bejne ata qe neper fshatrat e Shqiperise te kete drita, rruge, autobuze linje ne sherbim te njerzve, te kete furnizime, te kete shkolla per arsimin e femijeve, te ardhmes së Shqiperisë?

Ku jane ata kur Shqiperia ka zi, ka dhembje, kur njerzit mbyten ne detra per faje te qeverive, te atyre qeveritarve qe jane pjelle e asaj diktature per te cilen ai prift flet perciptazi dhe kujton vetem 40 viktima katolike, prifterinjesh te vrare nga regjimi ?

Por per mijra viktima te tjera ne shkrimin e vet, nuk don te ja dije fare…a thua se ajo diktature ka patur nje lufte vetem kunder katolikve?
Gje qe nuk eshte aspak e vertete, pasi ajo diktature ka vrare mijra njerz te ndershem dhe te pa faj, te cilet kane qene te besimeve te ndryshme dhe skane pas lidhje me klerin.

E, ai me ate menyre dallimi te viktimave nen diktaure del si nje racist radikal qe kerkon te perçaje popullin duke lavderuar vetem katoliket, duke i bere vetem priftat katolike si heronje qe jane viktimizuar nga diktatura…

Prap menyra se si ai ka shkruar kunder Migjenit ku ka bere ironi me vuajtjen fizike te poetit dhe me vdekjen e tij, ai prift na paraqet nje djallezi nen veladonin e priftit kur thote se:

“Migjeni e pati jeten e shkurtë se ashtu desht zoti”!

Ironi kriminale prifterinjesh mesjetar qe ngjasojne deri dhe me vepra barbare te atyre prifterinjeve qe u vune zjarrin studiuesve te hapsires ne kohrat e mesjetes, apo i lidhen grate me litar ne te dy anet e trupit dhe i terhoqen duke i shkyer e ndare ne dy pjese...drama qe ka kryer Kisha kunder njerzve qe i quante shtriga...

Çfardo lloj vepre qe mund te botoje ai per letersine shqipe, siç paska planifikuar, kurre ato qe ai po i quan “vepra” siç i quanin librat e Enverit dikur, ato nuk do te shikohen si te vlera, per arsyen e thjeshte se ai nuk shkruan gjuhen Shqipe, pasi me fryrjen e te shkruarit ne menyren dialektore veriore te mesjetes i fryn nje perçarje te kombit, ku injoron gjuhen letrare dhe dialektin e bukur te jugut... Dhe çfarë eshte me e rendesishmja si e keqe e tij, qenka nje mohues dhe varrmihes i krijimtarise se poetit dhe prozatorit te madh Millosh Gjergj Nikolla, e jo vetem aq, por dhe nje kercnim per poezine dhe prozen shqipe.

Ashtu qe ajo “veper” e tij, nuk do te jete e mirpritur per lexuesin shqipetar, e jo vetem kaq, por theksoj se ai i ka bere nje dem te jashtzakonshem klerit dhe fese katolike ne Shqiperi me ato sharje dhe ironi qe ka perdorur kunder Migjenit e krijimeve te tij, me ato mori akuzash e shpifjesh, saqe ka humbur shume besimtar, shume njerz qe e adhurojne dhe e duan si nje poet dhe krijues te mrekullueshem, i cili ka ditur si askush tjeter te ua çjerre maskat jo vetem regjimeve, qeveritarve te çdo ideje, por dhe deri klerikve te pa shpirt qe bejne sehir kur vdes njeriu unit, te ftohti, kur njerzit thyejne qafen maleve per nje rruge, kur femija vdes per nje qese gjak, kur njeriu vdes per nje operacion…

E te gjitha ai i justifikon duke thene fjalet ironike te shekujve:

“E kishte te shkrueme prej zotit!”

Fjale qe vadisin dhe mbjedhin injorancë!

Nuk ka se si te jete inati apo zemrimi i tij me i madh se sa ato qe ka filluar te shkruaj dhe ka shkruar, inat e zemrim i nje prifti hipokrit qe ja servir lexuesit te vitit 2004 ato fjale, sikur po ja paraqet lexuesve te paket te shekullit te 15-të te mesjetes…sepse qenka vete ne mendime gati si nje mesjetar shpellor, qe fatkeqesisht jetoka ne Shkoder dhe ne nje nder Kishat e qytetit me ne ze per njerz te mençur e te vyer per kombin, siç ka qene At Gjergj Fishta, Pater Anton Harapi etj… te cilet Migjenin e kane pase bashkekohes, por kurre nuk e kane sulmuar as ironizuar. Por çuditrisht qe te tre dhe shume te tjere njerz te penes se asaj kohe kane kritikuar fort pushtetin e atyre viteve ne Shqiperi!
Gjë që eshte merite e çdo krijuesi qe te ushtroje kritika te rrepta ndaj pushtetarve dhe ndaj çdo institucioni brenda vendit ku krijuesi jeton, kritika per padrejtsite, per korruptimet etj…E ata, si Migjeni, Fishta etj e kane bere mrekullueshem ate mision!

Nje injorant qe nuk merr vesh aspak se çfare eshte poezia, proza apo letersia ne pergjethsi, mundet qe te thoje ato fjale qe thote ai kunder Migjenin, ku e cilson si:

”Shkrimtar me nje poezi te mbydhtë, te erret, me pak ajr sllav…”

E, sipas llogjikes tij absurde e paska bere dhe kopjac te Majakovskit, i cili ishte ne te njeten kohe si krijues ne Rusi, por ai kurre nuk i kishte as aftesite krijuese as talentin e Migjenit, gje qe nuk ka pase asnje arsye qe Migjeni ti referohet atij bashkekohsi te tij diku larg ne Rusi, per te zhvilluar frymzimet e veta bazuar ne realitetin e jetes Shqipetare.
Se ku e paska pare ai ate ajrin sllav ne vargjet e Migjenit e din vetem djallezia e tij, si nje armik i vargut te lire, i njerzve me talent e aq me shume kunder atij frymezuesi te çdo krijuesi te ri ne Shqiperi…kunder asaj shkolle te madhe per çdo letrar shqiptar!

E sa per ate “lindjen e çartun e te egersueme… » (fjalet e tij)
siç e thekson ai…Po kujtoj se as ai prift dhe as shoket e tij atje ne Shkoder, nuk lexuam kund nje rrjesht te botuar neper shtypin Shqipetare apo botror dhe ashtu as nje leter lutje Papes atje ne Vatikan, që ai prift apo shoket e tij, te kerkonin ne emer te fese, ti ndalej dora barbare sllave, Serbise, qe dogji e shkatrroj Kosoven tone martire!

Asnje gjurme nuk e hodhen ata lloj priftash apo hoxhesh, biles as kaq sa ka sulmuar Migjenin nuk ka shkruar diçka kunder asaj lindjes se çartun...diçka kunder asaj lufte ne vitet 1998-1999, ne atë aktualitet te atyre ditve e viteve te zeza per kombin.
Egersine e lindjes e ka njofte populli shqipetare dhe e ka perballuar dhe po e perballon me gjakun e bijve te vet edhe pse ai lloj me llojin e vet si prifterinje e hoxhallare, fshihen kur populli digjet e derdh gjak !

Nuk perfshije ketu ata Prifterinje shume te nderuar qe kane ndihmuar ne menyre humane si situaten e luftes ne Kosove, por dhe ne Shqiperi ku kane punuar mjaft mire neper disa zona te Shqiperise...gjithnje te ndihmuar nga prifterinje Italiane, ku kane shtruar edhe ndonje rruge te vogel apo kane ndihmuar ne fusha te tjera, por gjithnje nen ndikimin e prifterinjeve Italiane qe u kane qendruar ne koke investimeve te tyre…
Ata prifterinje meritojne lavderim dhe rrespekt, por ata nuk jane ngritur kunder Migjenit dhe asnje krijuesi tjeter Shqipetare.

Pra edhe nje here, kujtoj se Maksim Gorki as Fadajevet, te cilet shquhen vetem per nje servilizem ndaj nje ideje barbare siç eshte komunizmi, pra si krijues qe iu bene sherbetor diktatures ata mbeten te pa lexueshem, sepse u mungoje universalizmi ne hapsirat e krijimeve te tyre…Pra ata nuk kane patur kurre ate talent dhe fuqi krijuese siç e kish Migjeni, e aq me pak qe ata nuk kane ditur te zberthejne asnje problem shoqeror e as te denoncojne mjerim e varferi, te akuzojne dhe autoret, shkaktaret e asaj gjendje dhe pse ishin nder ata shkaktare edhe prifterinjte qe mbidhnin injorance duke ua thene njerzve ne sy :

”Vdis, se ashtu thote Zoti”!

Ndodh jo rradhe kur injoranca fshihet bashke me djallin nen veladonin e priftit... qofte edhe ne Shkoder!
Shekujt prodhojne here mbas here dhe pinjoll shpifjesh dhe mashtrimesh, deri dhe neper mendimet e disa prifterinje qe perpiqen te keq orinetojne njerzimin drejt urrejtjes, drejt shembjes se vlerave dhe te kultures se mirfillte krijuese letrare!

E ata nuk jane gje tjeter veçse "pseudo klerik", "pseudo priftrinjë", ose "pseudo besimtar" !
E Zoti qe eshte nje per te gjithe i njejtë, ne se ekziston, ai ua ka ndalur driten qe te shohin mire udhen e tyre, punen e tyre, detyren etyre, e ne udhen qe ata e kane futur vehten duke vrare krijuesit edhe ne varr, Zoti i lajmron që te kthjellohen jo duke sulmuar Migjenin, por duke zhvilluar trurin e vet, i gjithi ai lloj!
Pasi ai dhe te tjere si ai, kane dale jashte grigjes se Zotit, duke marre ferrat duke u zvarritur si gjarperinje helmues, kunder vargut te lire, kunder fjales e mendimit te lire Migjenian, duke u ngritur edhe kunder gjithe adhuruesve te tij, qe jane po thuajse gjithe populli Shqipetar!

Sipas tij, njerzimi nuk duhet te protestoje kunder varferise, kunder shkaktarve qe e sjedhin varferine, qofshin ata dhe prifterinje qe abuzojne me misionin e tyre…

Kjo bote e kjo gjithesi nuk mbetet pa Zot, ne se vertet ekziston, pasi nuk ka mundur asnje klerik deri me sot te shkoje me tej se ato profeci qe permban Bibla apo Kurani…edhe pse ne emer te Zotit, sot si dhe neper dymije vjet me radhe, eshte abuzuar e spekulluar aq shume e kryesisht nga kishat...

E aty, Zoti na paraqitet i kudo gjindshem, prane çdo gjeje dhe mbi çdo gje…dhe Zoti nuk ka thene kurre qe ti ndertohen as Kisha as Xhamija me miliarda dollare, nuk ka thene asgjekundi dhe asnje here qe te krijohen qindra miliona shkolla per prifterinje e hoxhallare e te pregatiten njerz qe bejne nje jete per qef, duke konsumuar me miliarda dollar shpenzime... ne nje kohe kur miliona njerz ne bote vdesin urie e per mungesa ushqimi e mjekimi…

Abuzimet e klerikve me profecite Biblike dhe me fete jane te pa llogaritshme, aq sa sot ne shume vende te botes Kisha te tera kan mbetur dhe po mbesin bosh çdo dite dhe me shume, ku as per festen e Krishtlindjeve nuk hyjne me shume se 200 vete ne nje Kishe normale qyteti…
E aq me shume te pa deshirueshme po i bejne ato per besimtaret, ngjarjet qe prifterinjte kane kryer, si pedofilite me femije ne Amerike, perdhunimi i garve neper Kisha te Europes etj…

Me ato faje te renda te klerikve duhet te merren kleriket, para se te vijne tek lufta kunder Migjenit…

Sipas fjalve te tij, asnje njeri qe nuk ndjek shkollen e prifterinjeve…
nuk qenka ne udhen e Zotit…por qenka ne ate qe ai e quan:
”krize e terbueme deri ne vdekje…”

Une e shikoj si nje turp jo vetem per ate prift qe ka shkruar ne ate menyre cinike dhe shume fyese per poetin, por si nje turp edhe per te gjithe kleriket qe ai perfaqeson me ato fjale qe thote per Poetin, ku e permend ndrrimin e jetes se tij, sikur ai prift te te mos ishte fare njeri i Kishes…!

Edhe krahasimi qe ai ben me emrin e spitalit ku ai e dhunon emrin e Migjenit, ne krahasimet qe ka bere duke lavderuar nje tjeter njeri… jo poet, e aq me pak i njohur per shqiptaret, kur ben fjale per ate spital, ku poeti vuajti fizikisht prej asaj semundje te rende...qe shkak i mos sherimit te atyre semundjeve kane qene injorancat qe ka mbjedhur feja ne shekujt e me parshem duke mos i lene njerzit qe te studijojne, e te zbulojne semundjet e shkaqet dhe luften kunder tyre…por i detyronte njerzit ta prisnin vdekjen ne shtepi pa ilaçe, pa spitale… vetem e vetem qe ta kishin me te lehte ti mashtronin dhe ti shfrytezonin…

Ndersa une duke mos pranuar aspak qe Migjeni te kete qene me ide komuniste siç e ka thene ai ne shkrimin e vet, se gjoja ai paka ndenjur me komunist...gje qe nuk do te thote se je komunist pse rrin me komunistet...e aq me pak mund te ndikojne tek nje poet njerz qe nuk i kane aftesite e tij ne botkuptimin e ideve apo aktualiteteve...
Por krahasimi i priftit ngjan aq shume me racizmin komunist qe i ndau njerzit ne dy shtresa: "Te prekurit politik dhe njerzit e partise!"

E une do te thoja se Migjeni eshte arratisur me plot te drejte nga seminaret kishtare ortodokse ku ka qene, pasi aty ka pare hipokrizite e prifterinjve, ku nuk ka gjetur asgje te shenjte atje, por vetem hipokrizi e mashtrim ndaj njerzve te thjeshte dhe te vuajtur…

Ai ka dale siç del nje Engjull prej rrethit te djajve kur i sheh se ata kane pushtuar shkolla e universitete ne emer te Zotit, kur luajne me vuajtjet e njerzve duke shitur fjale bible sipas interpretimit te orekseve te tyre…ne ate kohe kur populli donte shkolla per te mesuar gjuhen Shqipe, donte spitale, pune, zhvillim e jete normale…

Ashtu ai e braktisi Kishen duke e denoncuar botrisht klerin ne pergjithsi, si mashtrues e dredharake qe abuzon me emrin e Zotit ku dhe lufton neper shekuj duke u perpjekur qe ta pervetsoje Zotin si prone private, pastaj per ta shitur, here si katolik, here si islam, here si ortodoks, e tashme jane bere dhe nja 20 religjione te tjera, deri tek Jehovai e apo feja e djallit, te cilet ne propogandat e tyre, kleriket e fese katolike i paraqesin si mashtruesit dhe dredharaket me te mdhenje!

Migjeni natyrisht qe u eshte kundervene dogmave fetare, ku vete “Dogmat”, si baza te fese… nuk jane gjithmone te verteta!

Fshehja shpesh e klerikve, per fajet qe bejne, pas motrave murgesha, eshte sa e pa drejte por aq dhe abuzive! Fshehja pas njerzve te bindur ne jeten e tyre si sherbetore te fese, te cilat shpesh e braktisen deri dhe fene, duke marre persiper barren e rende te ndihmes humane direkte per njerzit e vuajtur ne varferi e semundje…

E nje shembull origjinal ishte dhe Nena Tereze e cila iu kundervu shume kohe Kishes, ku dhe deri Papat e sulmuan nje fare kohe…por kur e pane se ajo u be mbare botrore si shembull i pervujtesise dhe u humanizmit te saj, duke e sfiduar dhe rolin e Kishes ne bote…Kisha dhe vete Papa e thirri me lavderime dhe i afroj dhe ndihme per vepren e saj humane…

Prifterinjte akoma nuk e kane te qarte se:
Te duash Zotin dhe birin e tij Jezu Krishtin, nuk do te thote qe te shkosh e te marresh vize, apo leje tek Kisha katolike…apo tek ai prift apo shoket si ai atje ne Shkoder!

Ai e akuzon me lart Migjenin sikur ishte pro sllav, dhe se kishte ajr lindje?
Ne ato fjale ai prift del kunder vetvehtes duke rene ne kurthin qe ja ka ngritur vehtes vete me fjalet e veta:

Sigurisht qe po, sepse e ka shkruar te zezen me te zi…

Kur prifti pas akuzave qe i ben Migjenit si perkrahes gjoja i Majakovskit apo Fadajevit, duke e cilsuar si pro sllav, me poshte ai lavderon ato pena te medha te Rusise, si Dostojevskin dhe Leon Tolstoin, ku me sa duket ai ka harruar qe, te dy jane sllavë dhe biles jane dy pena te medha te Rusise Cariste dhe me vone kohes tyre, komuniste.
Jane „bij“ te atij Cari qe investonte ne Serbi per te pushtuar trojet e popullin Shqipetar…

A thua se qenka vete me shume sllav se Migjeni i cili ne krijimet e tij nuk ka lene asnje imitim sllav apo asnje lloj ajri lindor, perveç se themelisht Shqipetar!?

E, pro sllav nuk i them atij prifti pse ka simpati per ato pena te medha te Rusise as per ato qe ka akuzuar Migjenin, por po them qe ai me cinizmin e vet e fyen rende fene katolike Shqipetare. Dhe Kishen katolike e ka goditur me ato fjale kunder Migjenit, me nje thike pas shpine, sa qe as diktatura nuk e ka goditur aq tinzisht sa ai!

Diktatura i fshiu besimet per te gjithe nje lloj, dhe ne menyre deklarative deri me Kushtetute ashtu hapur.
Nndersa ai lloj prifti ja debon besimtaret Kishes katolike ne menyre tinzare dhe shume hipokrite!

Ideja e atij prifti, per ta fshire deri dhe emrin e atij poeti te madh te popullit shqiptar nga Teatri i Shkodrës eshte sa cinike aq edhe raciste, nje racizem qe fshihet ne prifterinje katolik si ai.
Dhe me duket se emri i Migjenit ua prish shume punen priftrinjve si ai shkrues, ne perpjekjet e tyre per te mashtruar e abuzuar me popullin, ne emer te fese…

Ai prift permend lulezime te qyteteit te Shkodres dhe ben thirrje per ndryshimin e emrit te Teatrit “Migjeni”, ne nje kohe kur Shkodra digjet ne shkrumbin e urise, pa punsise, vuajtjes e mjerimit te gjithanshem, te baltes e te mungeses se ujit te pishem, te dritave per te pare njeri tjetrin, shkrumon nen erresiren e analfabetizmit ku mijra femije jane pa shkolle, pse nuk kane shkolla, pse nuk kane siguri jete…
Shkodra vuan ne gerhamat me te lodhshme qe ne kohet e mesjetes ku mijra lypsat e varfer i kane mbushur rruget e atij qytetit…Ndersa Kishat e Xhamijat lulezojne si per ironi te atij realiteti, biles lulezojne me shume se ne kohe te Romakve apo te Turqise ne Shkoder e kudo ne shqiperi… Ne vend qe ata klerik te kishin ndertuar ne vend te ndonje Kishe apo Xhamije ne menyre humane dhe ndonje shkolle per femijet Shqipetare!
Por tash kleri duket se ka problem vetem fshirjen e Migjenit si emer, per te mos iu trembur me fare, jeteses se klerikve ne lulezim atje, ku po u shtohen njerzit e pa shkolle, ku po shtohet injoranca gje qe do te thote u jep mundesi prifterinjve qe te kene me shume mundesi per shitje te liturgjive te tyre…
E sigurisht ndonje emer tjeter ne prapa skene te klerit edhe pse nuk e thote ai prift, do te tentohet te vendoset mbi emrin e Migjenit… Gje qe nuk besoj se do te lejoje kultura dhe qytetrimi i popullit i intelektualizmit Shkodran dhe Shqiptar!

Por une do te thoja se Kleri ka shume pune te tjera para se te guxoje te vije aty, deri tek heqja e emrit te Migjenit nga tetari "Migjeni" Shkoder:

Duhen shuar se pari abuzimet me te vdekurit, me vorret nen hijen e Kishes ne Shkoder, deri dhe me shitje te trojeve per varreza ne vorret historike te Rrmajit, ku po i çvarrosin njerzit dhe po ua tresin eshtrat ne thase plasmasi…vetem qe te ken vrreza boshe per ti shitur, e ato pazare ndodhin ne oborr apo ambiente te Kishes ne Shkoder!

Neper fshatrat e ne male ka nevoje qe perfaqesuesit e vertete te klerit te shkojne dhe te shohin atje se si po jetojne atje ne gjendje te mjerueshme, njerzit, besimtaret, ku mijra prej tyre po braktisin vendin duke i lene malet shkrete nje here e per gjithmone…
Dilni e shihni se sa besimtar, nena me femije te Shkodres dhe rrethine, vajza te reja gjenden te izoluara, pa shkolle dhe pa jeten e lire, vetem per shkaqe grindjesh e vrasjesh, ku shpesh kleri i ka cilesuar si Kanunore, duke hedhur balte edhe mbi Kanunin dhe ata autore e komentar te mdhenje te tij si At Shtjefen Gjeçovi e At, Gjergj Fishta, vrasje pra qe nuk kane lidhje me Kanunin, por ne shume raste edhe per gatrresa qe nxiten prej klerikve dhe atyre lloj kryepleqesh qe i perkrah Kisha…

Shkodra ka nevoje per shume gjera te tjera jetike me perpara se sa te varrose emrin e Migjenit apo te djege krijimet e tij…Gje qe nuk besoj se do ta pranoje kurre populli i Shkodrës !

Te ironizohet me vdekjen e njeriut eshte mekat, gjynah, mirpo ai prift e ben si per qef ate ironi me vdekjen e poetit, i cili e ironizon ne menyre shume harbute.
Migjeni ka ndrruar jete si çdo njeri i ri apo i vjeter qe ja ka borxh jeten ketij Dheu, por nje gje eshte e qarte, se sikur njerzimi te mos kishte pase pengesa te prifterinjve apo klerikve te tjere injorante neper shekuj…shume njerz nuk do te kishin vdekur ne moshe te re per shkaqe semundjesh qe sot jane te mjekueshme ne te gjitha vendet e botes perveç se ne Shqiperi akoma jo, pasi atje akoma ka prifterinje dhe klerike te tjere qe i prijne injorances me shume se zhvillimit…ashtu siç ka qeveritar hajdute qe vjedhin deri edhe fondet per shendetesine, ashtu siç ka edhe mjek qe vjedhin te semuret duke u marre para per operacionet etj…

Ka prifterinje qe nuk jane te perkushtuar per asnje lloj ngritje problemesh ne asnje institucion te shtetit as te botes per vuajtjet e krizat shoqerore ne Shqiperi, ku njeriu vret njeruin ne familje vetem prej krizave psiqike qe ka shkaktuar mungesa e punes, e bukes apo e gjerave jetike atje…

Eh, ato motra qe i kane sherbyer Migjenit atehere, apo sherbejne kudo ne bote sot, nuk jane motrat vetem te fese katolike, por jane dhe motra islame dhe te çdo feje tjeter... por edhe ateiste ne bindjet e veta, qe u sherbejne te semurve me ndrim e dashuri te madhe neper bote!

Humanizmi ne shpirtin e njerzve nuk eshte fryt i fese katolike, por eshte fryt i nje edukimi njerzor qe zen fille qe ne gjirin e Nënave me kulture, me mençuri, te baballarve te urte që u mekojne femijeve dashuri e rrespekt per njeri tjetrin, dhe jo urrejtje qe u ushqeka ai prift midis njerzve, duke u perpjekur qe ti armiqesoje kunder Migjenit dhe atyre qe e kane simpatizuar apo e kane idol te poezise.

Edhe nje here po them, se ato motra nuk kane nevoje fare per kujtimin e atij prifti as per vlersimin e tij pasi ato nuk e kane bere per asnje lloj lavderimi, por e kane bere per humanizemn ndaj atyre te semurve, ashtu siç e kane bere ato motra ndihmes mjeke per Migjenin, pacientin e tyre, te cilin ai prift ua akuzon e ua shpif, e sikur ato ta dinin se ai prift abuzon me humanizmin e tyre ndaj Migjenit, ato sigurisht qe do te distancoheshin menjehere nga klerik te tillë!
Pasi asnje njeri qe ben nje veper humane nuk ka nevoje qe te ja kujtoje askush sepse e ka bere per njeriun, per Zotin dhe per shpirtin e vet! E aq me pak kane te drejte prifterinjte ti perdorin emrat e humanve dhe te abuzojne me emrat e tyre per te perfituar autoritet !

E, sa per perpjekjet e atije prifti qe „filozofon“ duke u mbeshtetur ne termat teologjike, po jap nje pergjigje qe e meriton ajo pseudo-filozofia e atij lloj kleriku.
Dhe keto le tu sherbejne te gjithe klerikve!

Sipas profecive Biblike apo Kuranore e deri dhe budiste si feja me e vjeter e botes:
Zoti nuk ka thene kurre dhe askund qe eshte i madh!
Zoti ka thene : “Une jam ai qe jam”!
Pra nuk ka pranuar te quhet as i madh as i vogel.
Njerzit me veprat e tyre behen te mdhenje ose mbesin normal, por ka dhe nga ata qe behen me te vegjel seç jane apo qe mbahen, siç qenka dhe ai njeri prej syresh…sepse e ka bere vehten shume me te vogel ne shpirt seç eshte shitur ne ate shkrim…ku qe ne fillim perpiqet te i mburret lexuesit se ai po na botoka nje diçka per letersine Shqipe…qe e paske quajtur “veper” edhe pa dale ne drite asgje akoma…
E, fjalen veper e vendos vetem lexuesi, populli, askush nuk ka te drejte te vjedhe vlersime per punen e tij, as tituj, e aq me pak, para se te kete bere diçka!

E njerz te medhenje me vepra te medha ka kjo bote shume dhe jane te pa harrueshem, njerz qe bota i ka radhitur ne nje liste botrore ku quhen njerzit e mdhenje te kohrave, epokave etj…
E diktatura donte ti lente te gjithe ne nje kategori si ne Stallë, ku te mos dallohej as intelegjenca nga injoranca, dhe injoranti behej minister ndersa intelektuali i universiteteve te Vjenes apo Romes dergohej ne burg politik…

Edhe ai prift me “filozofine” e tij na çfaqet si nje mikro diktator ne shpirt, ku i dashka te gjithe ne rrjesht nje soj si besimtare te bindur, ku te ulin koken, intelektual dhe te pa shkolle dhe te luten para pallavrave te tija me ore te tera, kur ai “prdikon”, si: “se Migjeni vdiq se paska dashte Zoti”…a thua mos ia tha Zoti atij atë gje?

Pra populli nuk eshte turme, por eshte nje shoqeri njerzore ku nxjerr njerz te mdhenje dhe mjaft te kulturuar, por nga nje here mjerisht dhe prifterinje te djallezuar siç ka denoncuar vetvehten vete ai prift, me shkrimin kunder Migjenit!

Prap ai vlerson fene mbi çdo gje, ku sipas tije, vepra te medha bekan vetem priftat e sidomos ata te fese katolike…dhe se vetem ata e meritokan emertimin si: “i madh”…

Por jo, klerike te tille nuk kane bere asnje lloj vepre te madhe per tu quajtur “i madh”, apo “te mdhenje”, perveç se atyre qe jane marre me lemij kulturore ne fusha te artit, pikture, letersi, muzike apo ndonje fushe tjeter, ne te cilet vertet kane shkelqyer… Por si priftrinje predikues te thjeshte te dogmave fetare, te fese, nuk kane pse te quhen te mdhenje kurre.

E une jam nje katolik si rrjedhe besimtaresh, por besoj ne nje Zot qe eshte njelloj per te gjitha fete dhe besimtaret. Por une dij te hyje dhe ne Xhami e te degjoj me rrespekt edhe predikimin e Hoxhes se mire, dhe te lutem po te njetit Zot e te dal i knaqur ne shpirt…
E ne se Kishat, kur te mund te zbuloj se kane prifterinje te tille si ay lloj prifti, une nuk do te shkoj kurre brenda tyre, por vetem kur te kuptoj se aty ka vertet njerz te mençur, te kulturuar qe dijne te lidhin boten shpirtrore te njerzve me besimin ne Zotin e te gjithve, duke u qendruar prane njerzve ne ditet kur populli vuan, e kur te jem i bindur se ata nuk fshehin ne shpirtin e tyre ndjenja raciste percarse apo denigruese kunder poetve e njerzve te kultures!

Ne se ai prift e ka shpirtin e paralizuar… siç dhe shkruan ne artikullin e vet, qe nuk do ta quaja as artikull, as shkrim, asgje qe ka lidhje me fushen e letrave, por vetem nje sulm barbar i nje prifti mesjetar ndaj nje poeti te madh siç eshte Migjeni!
Atehere ai ka nevoje qe te kerkoje ne thellesi ne vargjet e Migjenit qe te mesojn se si te çlirohet nga roberia apo vetroberimi ku qenka mbytur, nga ai roberim qe ia ka errur syte deri ne ate shkalle sa te ngreje armet kunder kultures, kunder letersise Shqipetare, kunder njerit prej yjeve te poezise dhe te prozes siç eshte Millosh Gjergj Nikolla, Migjeni.

Sot me shume se kurre ka nevoje populli shqipetare per vargjet e Migjenit, per tu frymezuar dhe per te fshire nga pushteti qeveritare hajdute qe jane familjare e fise te diktatures qe vazhdojne te njeten rruge duke shtypur nen maska demokratesh popullin Shqipetare.
Kane nevoje njerzit qe te mesojne se si te distancohen dhe nga prifterinje te tille si ai, apo nga klerik mashtrues qe ne emer te fese kane ngjallur urrejtje jo vetem kunder poetve apo njerzve te mdhenje te shkences dhe kultures bashkekohore, por kane nxitur deri dhe organizime terroresh te hapura kunder shteteve, kunder popujve qe po bejne luftra te pergjakshme, luftra ku ne qender te tyre jane religionet si shkaqe konfliktesh…siç eshte rasti i Izraelit kunder Palestines.

Ndersa prifterinjte e kleriket trashen tulesh neper kisha e xhamija etj, duke udhetuar biles dhe neper avjone si turiste konferencash fetare e kongresesh qe nuk po i sjedhin botes as paqe, as zhvillim, as ndonje veper humane ku te shuhen luftrat, ato luftra qe ata i bekojne…
Pra pak po behet e po thuaj aspak nga kleri qe te zhduket varferia te kete vllazerim midis popujve e njerzve me njeri tjeterin etj…

“E llomi i pa fund…”, siç thekson Migjeni, jane politikanet mashtrues e hajdute te lidhur me krimin e mafjet si dhe kleriket nxites te urrejtjes siç çfaqet ai prift!

Vetem nje njeri i pa kulture, nje njeri me ndjenja djallezore…mund te shkruaje fjalet siç i ka shkruar ai prift per Migjenin, ku thekson se:
“Migjeni ashtë i semuri i trupit dhe shpirtit te vet!”

Ai deklaron veten si nje njeri i pa shpirt, qe pergojon edhe fatkeqesine e vuajtjen e poetit!
Ate fatkeqesi qe e ka provuar njerzimi shekull pas shekulli dhe do ta vazhdoje qe ta provoje, sepse asnjeri nuk vdes shendosh, çdo kush e ka nje vuajtje fizike qe quhet semundje! Semundje per te cilat kane punuar dhe po punojne mjeket tash shume shekuj, pune te cilen shpesh ne fillimet e saj e ka injoruar feja tej mase deri edhe duke i denuar me vrasje e djegeje zbuluesit e semundjeve apo te ilaçeve. E ajo ka ndodhur sepse kryesisht prifterinjte, donin qe ta lenin ne erresire vuajtjen dhe vdekjen duke u thene njerzve vetem dy shkaqe:
Se gjoja “ai qe vdiq heret u denua nga zoti per gjynahe, apo ai qe rroj shume ishte me zotin se deshti zotin shume…!”

Ato qe ai i quan si “çthurje te Migjenit”, apo kritikve qe e lavderojne Migjenin i cilsoni si “si marrina”…
Une do te ju thonja se më te çthurura fjale qe shkruan dora e nje prifti te fese katolike Shqipetare nuk paskam lexuar ndonje here, dhe ne se ka dhe shume si ai, ajo fe ne Shqiperi, dijeni mire se besimtaret do ti humbase shpejt!

Po kujtoj se per fajin e nje prifti katolik te çthurur ne nje Fshat ne Rugove, (Treve ne Kosove), kur i gjithe Fshati eshte shendrruar ne Musliman me nje fjale… e kleriket mund te pyesin se ju tregojne se ç’beri prifti, ne se nuk e dijne…e qe prej asaj kohe nuk ka me Kishë atje por vetem Xhami e besimtar Islam te urte, ku ata besimtare vertet humben nje besim qe perfaqsohej nga nje prift maskara, por gjeten nje besim te ri ku gjeten rrepsektin e nderimin e atyre Hoxhallarve qe prej asja kohe, ne kohe te Turqise, e deri me sot.
E Rugovasit nuk e kane ndrruar fene aspak nen ndikimin Turk, por vetem prej çthurjeve te atije prifti!

Vetem Migjeni me krijimet e tij madheshtore nuk i ka sjedhe asnje peshtjellim letersise shqipe, siç shpifet ai prift, se gjoja i paska sjedhe pshtjellime etj…
Por i ka sjedhe frymzime dhe modelin e krijuesit vigan qe ngrihet pa frike edhe kunder prifterinjve mashtrues dredharak qe i pijnë gjakun popullit ne kohrat e veshtira.

E nje nder Poetet me te famshem ne Bote, Gjermani i madh: Johan von Goethe, ka shkruar vargjet e famshme kushtuar prometheut, ku me gjuhen e vet ai poet i kundervihet deri dhe Zotit te asaj psikologjise se atij lloj prifti qe sul mon Migjenin, ku nder te tjera shkruan:

PROMETHEU
(fragment nga Poema)
………………………………………..
“ Une nuk dij gjë me te mjeruar nen Diell, perveç jush o Zotër!
Ju varferisht e ushqeni me therorira
Dhe me fryme lutjesh madherine tuaj!
Dhe do te vdisnit urije, sikur te mos kish
Te lutur dhe lypsa, budallenje plot me shprese.

Une te te falenderoj ty?
Perse?
Ke lehtesuar ti ndonjehere dhembjet e te shume munduarit ?
Ke thare ti ndonjehere lotet e te ankthmundarit?
Nuk me farketoj mua dhe me beri burre,
E plotfuqishmja kohe dhe fati i perjetshem,
Zotrit e mije dhe te tu?

Kujtonje ti valle se une jeten do ta urrenja,
Do te iknja neper shkretetira…
Sepse jo te gjitha endrrat e lulezuara mu përmbushen…
Ketu rrij une dhe krijoj njerz sipas fytyres time !
Nje brez qe te jete i njejte me mua !
Te vuaje, te qaje, te shijoje e te gezohet !
Dhe ty të mos ta vari veshin kurre !
Si unë, si unë !
****************************
Por ajo nuk eshte aspak kundervenjie ndaj Zotit, as e atij poeti te madh Gjerman por as e Migjenit…ato jane thirrje per ata pseudo-perfaqesues te Zotit qe te ndryshonin taktin e sjedhjes me njerzit dhe te mos i trajtonin njerzit si kafshe duke i lene ne nje amulli pa ndihme e pa zhvillim, pa udhe e pa drite…se prifterinje kane qene dhe ne Europen e para 500 vjetve apo me vone dhe ne kohen e Goethe-s, por ata jane bere zedhensit e pare te zhvillimit te shoqerise duke ua pranuar njerzve mendimin ndryshe, vullnetin e lire per pune e zhvillim…

Prifterinje që e denoncuan hapur Kishen Katolike duke u distancuar nga masakrat qe beri ne mesjete kunder njerzve ne Europe…e njeri prej tyre ka qene dhe prifti Gjerman, i madhi Martin Luther, i cili e braktisi Kishen Katolike duke krijuar per here te pare fene e re ne mesjete, Evangjelizmin, besimin e lire dhe mjaft human, qe karakterizohet sot per tolerance, humanizem dhe mirkuptim shume te veçante ne Europe dhe ne bote, ku prej asaj feje deri me sot nuk ka asnje viktime asgjekundi !
E, per ato vargje si dhe shume te tjera, asnje here priftrinjte Gjermane nuk e kane fyer as kritikuar poetin e tyre te madh Johan von Goethe !

E, ata kok bosh, prifterinje si puna e atije prifti qe sulmon Migjenin, qe bene te kunderten u bene shkatrare te perçarjes se fese dhe u krijuan dhjetra besime te tjera qe tashme fete nuk kane me asnje kuptim si me pare, pasi kane marre ngjyrime partiake ne numrin e tyre pa ndalim e ne fund te fundit, Zoti eshte vetem nje per te gjithe!

Ai si nje « monster » e maskuar nen petkun e priftit, ka marre persiper te vajtoje ne emer te atyre puntorve te nderuar qe kane varrosur eshtart e Migjenit ne varrezat e deshmorve ne Shkoder, ne nje kohe kur ata puntore, apo shkrimtar e krijues te tjere qofshin dhe te realizmit socialist, pa marre parasysh ne se ata kane shkruar ndonje lavderim per regjimin… kane qene te nderuar dhe jam i bindur dhe sot se ata jane te nderuar dhe ndjehen perjetsisht te nderuar per ate privilegj qe kane patur per te qene kortezhi i Poetit te madh!
E ai prift, paraqet gadishmerine e vet kriminale per ti çvarrosur ato eshtra, per ta hedhur poetin ndoshta ne ndonje lume, ne Kir ndoshta, ashtu siç bene diktatoret me Fishten e madh…ndryshe ska kuptim se pse ai sulmon ashper vendosjen e eshtrave te tij ne varrezat e deshmorve te Shkodres!
E bustet e Migjenit, atij ia vrasin syte po njesoj, siç ua vrane syte komunistave barbar veprat e Fishtes e pamja fisnike e tij…

Por ndoshta erresira ne mendimet e atij lloji prifti ka arritur deri ne ate shkalle sa që ai nuk e kupton se eshtë ne shpirt komunist dhe Enverist i gjalle?
E une shoh ne fjalet e tije kunder Migjenit nje tip prokurori te diktatures, se si shkruan nje pretence prokuroriale per te çvarrosur dhe per te tretur eshtrat dhe vepren e poetit te madh Migjeni!

Theksoj se çdo njeri qe mendon per te hequr emrin e Migjenit nga Teatri i Shkodres, apo per ti nxjerre eshtrat nga varrezat e deshmorve, qe ai e paska enderr, nuk eshte asgje tjeter veçse nje mikrob diktaturash i maskuar me zhgun prifti apo ndonje funksion tjeter ndokund…

Se e kemi vuajtur te gjithe mjerimin nen diktature, ajo dihet pa na e thene ai prift!
Por sikur te ishte gjalle Migjeni do te kishte luftuar shume me shume se sa ju si prifterinje kunder diktatures e ndoshta ai do te kishte qene flamurtari i lirise se shpejte per tu çliruar nga diktatura, sepse poetet e vuajtjeve e te mjerimit si ai kengetar dhe luftetare deri edhe kundra priftrinjve dhe pseudo Zotave qe i prodhoni ju çdo dite, do ti ishte kundervene dhe regjimit e diktatorve si Enveri, Mehmeti, Ramizi, Nexmija e te tjere dikatore qe kane qëne mijra, qe nga me i madhi e deri tek sekretari i partise apo oficeri i sigurimit qe vriste pa gjygj…

E priftat u struket shpejt, edhe pse i pushkatuan ne vitet 1940-1955 shumeicen e krerve klerik me te mençur, te tjeret u struket dhe ju nenshtruan presionit te komunizmit deri sa dorzuan çelsat e Kishave, deri edhe ne menyre vullnetare disa prej tyre, ku ja dhane regjimit qe ti bente magazina e stalla lopesh, apo zyra te sekretarve te partise!
Ne nje kohe kur Kisha kishte Forumin me te njohur ne bote, Vatikanin, per te bere thirrje botes e perendimit per nderhyrje urgjent me çdo mjet per ta çliruar popullin qe u dhunua deri ne gjerat e veta shpirterore, deri ne besimin ne Zotin!

Nuk dije se sa ka shkruar ai kunder regjimit komunist, kunder Enver Hoxhes, kunder Ramiz Alise, kunder Nexmije Hoxhes, apo diktatorve te tjere qe e kane dhunuar dhe po vazhdojne ta dhunojne Shqiperine edhe sot me ata pushtetare komunist qe inspirohen dhe investohen nga klani mafjoz nderkombtar qe e drejton Ramiz Alia me rrethin e tij qe nga Tirana e deri ne Europe dhe Amerike…

E sikur ai prift apo gjithe kleri ne shqiperi, vetem kaq sa ka shkruar kunder poetit Millosh Gjergj Nikolla, te ishte shkruar… sigurisht qe populli Shqipetare do te kishte marre me shume zemer e shprese per te mos pranuar me qe te jetoje ne mjerim, e varferi te tejskajshme, ku po i mbyten femijet neper detra per te ikur per pune e zhvillim jetsor, ku po i zhduken vogjelia si te rrembyer nga mafja per tu vjedhe organet e trupit per te ua shitur te huajve…ndersa femijet Shqipetare po i vrasin dhe po ua zhdukun edhe trupat pasi ua vjedhin organet…

E, se kush “e ka vrare moralin” me shume, ai prift apo shoket e tij, me heshtjen dhe qendrimin pro qeveritave qe vjedhin, vrasin, e varferojne popullin Shqipetare… Apo Migjeni qe ka mbjedhur frymen e revoltes tek njerzit e vuajtur qe te mos e durojne masakren, krimin poshtrimin por te ngrihen…kete e ka treguar me fjalet e veta vete ai prift artikull shkrues i cili akuzon Migjnin si kur “e ka vrare moralin”.
Morali vritet me heshtje ndaj shtypsve te popullit, ndaj vrasesve te njerzve, ndaj qeveritarve hajdute, mafjoze e kriminel…heshtja ndaj atyre situatave ne Shqiperi eshte vrasje e moralit!
Te qendruarit sehirxhi, spektator, kur mjerimi dhe injoranca nga pa shkollimi ka pllakosur vendin, eshte vrasje e moralit njerzor!

Ku do te jete valle ai prift me Kishat dhe me prifterinjte e tjere, apo klerike te tjere, kur ne Shqiperi po ndodhin ato krime ndaj jetimve, ndaj 27 femijeve jetime qe i kane zhdukur mafjozet e lidhur me politiken, ne jetimoren e Elbasanit, per tu vjedhur organet e trupit e ku ua kane zhdukur dhe trupat e njome? Sigurisht qe ata lloj prifterinjesh festojne gezimin qe lufta kunder krijuesve si Migjenit filloj dhe sipas tyre do te kene sukses!

E Migjeni nuk eshte rrenuar kurre pse ai ndrroj jete si nje njeri i vertete real, pa maska, pa shtirje, por prej nje fatkeqsie semundje siç i ndodh çdo njeriu sot, qofte Poet, mbret apo prift…
Por ajo pjesa e zeze e shpirtit hipokrit te prifterinjeve, ben ironi dhe me vdekjen e poetit.
E jeta e tij e shkurter per se gjalli, por e pa vdekshme ne vepren e tij, ka nje madheshti dhe permasa gjigande, sepse ai njohu shume gjuhe te huaja, shume kultura dhe popuj e vende neper te cilat la gjurmet e nje njeriu te kulturuar aq shume te shkelqyera, sa disa vende e popuj kane tentuar edhe ta pervetsojne si Gjeni, si trup, e si veper te tij, duke u perpjekur ta bejne te vetin si shtetas e si origjine!
E vepra e tij sot edhe per lexuesit e huaj eshte nje mrekulli ne fushen e letrave, ashtu siç eshte dhe nje krenari per popullin dhe kombin Shqipetar!

Por ne se regjimi diktatorial ka bere ndonje perqindje te vogel veprash te mira… qe nuk mund te mohohen nga askush…siç kane qene dhe vlersimet e disa figurave te rilindjes kombetare, pasi jo te gjitha jane vlersuar… ka qene dhe mbrojtja dhe perjetsimi i figures se Migjenit, pamvarsisht se ai ska pase asnje lidhje as simpati me komunizmin, edhe pse diktatura eshte perpjekur qe ti jape ngjyrime politike, gje qe nuk ja ka arritur dot, ashtu siç nuk mund te ja arrije kurre Kisha qe ta fshije nga shpirti i popullit ate poet!

Une do te i kujtoja klerikut anti Migjen, se nuk ka qene vetem Kafja e madhe ne Shkoder, vendi ku ka ndenjur Migjeni dhe ku ka punuar e jetuar…por kane qene vendet e Lulave te vocerr, atje kur dergjej vorfnia bashke me Migjenin ne te ftohtin e akullt te fshatrave te malsinave ku Migjeni dhuronte dije…
Atje ku priftat jetonin Kishave te mbydhur si zotri duke ngrene e pire ushqimet me te zgjedhura qe ua merrnin fashatrve, ndoshta dhe kafshaten e fundit, sidomos ne kohet e Migjenit, kur ai shoqeronte me kembe neper debore dhe akull maleve, malsoret me kembe zbathur qe kerkonin miser, vetem pak miser per tu shpetuar shpirtin femijeve ne Puke e ne gjithe shqiperine!
E, ato karvane vuajtjesh, ata njerz origjinal Migjeni i beri Legjenda te mjerimit, legjenda te nje turpi te klerit, te qeveritarve te asaj kohe, por dhe legjenda te nje turpi te shteteve te Europes se asaj kohe qe mbyteshin ne llukse te vjdhura neper luftra…e per nje popull ne Ballkan qe ju be gjoksore Europes per 500 vjet duke ja mbajtur peshen me te rende te luftes under Osmanve, atyre nuk po u binte ndermend qe tu gjendeshin Shqipetarve prane ne ato mjerime, qofte edhe me ndonje thes miser, miser qe ua hidhnin kuajve neper stalla pa mase ne Europe!

Fjalet e atij prifti, sado te liga dhe qellim kqija ndaj Migjenit apo ndja krijuesve ne tersi, nuk me bejne mua aspak qe te zbeh rrespektin dhe dashurine qe kam per njerzit e mdhenje qe ishin klerik, per Prifterinjte si Gjergj Fishta, Anton Harapi, Vinçenc Prenushi, Ndre Mjeda apo Shtjefen Gjeçovi e te tjere te mrekullueshem plot…

Por mjerisht kur lexova fjale te tilla te atije prifti, me duhet te kujtoj se shumica e prifterinjeve dhe hoxhallarve i kane mbajtur njerzit me shume ne erresire me genjeshtra e nuska se sa me te verteten dhe me ndihmen humane per ti gjalleruar qe te ishin me te zhvilluar per te iu pregatitur njohjes dhe mashtrimit te diktatures e te mos i nenshtroheshin mashtrimit komunist aq pa pritur ne ditet e luftes se dyte botrore…

Ne ato dite kur trupat fashiste gjendeshin ne Shqiperi, shume klerik u ulen salloneve me fashizmin gju me gju… ne vend qe te rrinin me popullin dhe ta konsideronitn pushtuesin si pushtues duke e frymzuar popullin qe te rezistoje per ta çliruar vendin duke mos perkrahur ide sllavo-komuniste…
E per ate pike, kleriket, e kryesisht prifterinjte kane gjynahet te pa shlyeshme ndaj popullit shqipetar, sepse ishin pjesa intelegjente qe populli ju besonte shume…por ata e lane popullin vetem dhe dolen si padashje… ku komunistat heshtjen e klerit para fashizmit e moren si fakt bashkpunimi me fashizmin, edhe pse ata, jo te gjithe nuk bashkpunuan me ta… edhe pse darka e dreka me fashistat e fluturime per ne Itali me aroplanet e Duçes i bene shpesh, ne ate kohen kur populli pergjakej burgjeve e internimeve fashiste dhe vdiste urie e semundjesh…
Historite nuk harrohen, realiteti mbahet mend edhe nga muret apo nga drunjte e pemve siç tregojne legjendat e vjetra Shqipetare, te cilat jane shume me te vjetra se kleri…

E thirrjen e atij prifti, qe “njerzit ti nenshtrohn mjerimit, varferise, ti pranojne ato” pasi sipas tije, egoizmi dhuna, vrasja e te tjera te kqia te shoqerive apo regjimeve diktaoriale, ” i paskan rrenjet ne pasionet dhe interesat tona…(fjalet e tijë).

Une po them qe:
Ato fjale ai prift dhe te tjere si ai ne mendime, le ti mbajne per vehte, sespe as une dhe besoj se as shumica e Shqipetarve nuk do te pranojme kurre qe tu neshtrohemi dhunes se mjerimit, egoizmit e asnje lloj padrejtesie qe shtyp jeten njerzore, jeten e popullit Shqipetar sot atje!

E njekohesisht u bëjme thirrje te gjithe Shqipetarve qe te mos mbesin viktima te padrejtsive kurre, por te ngrihen me mjete demokratike kunder te kqijave per ti larguar pushtetaret qe shkaktojne mjerime, vjedhje krime etj, por te u distancohen edhe priftrinjve qe poshtrojne figuart historike te kultures e letersise shqipetare apo i servirin publikut fjale pesimiste qe miratojne mjerimin, varferine e krimin ne popullin tone te vuajtur!

Po kujtoj se ka vende e popuj qe nuk e njohin varferine, nuk e njohin padrejtesine, nuk i shtyp askush, nuk eshte askush pa shtepi banimi, nuk eshte askush pa parate e bukes, pa veshje, pa sigurimin e jetes dhe te shendetit, e ato vende dhe popuj jane qindra milioneshe!

E ai prift duhet te mesojë me shume per realitetin botror ku rrespektohen lirite dhe te drejtat e njeriut!
Te lexoje ndonje rrjesht ndokund si jetojne 82 milon Gjerman, dhe prej tyre 8 milon jane te huaj, si jetojne Francezet, Anglezet, Amerikanet, Kanadezet, Austriaket, Austarlianet, Zvicerrianet, Monakasit, Greket, Spanjollet, Portugezet, Belget, Danezet, Suedezet e shume te tjere…

Ai prift i cili i ka vene nje qellim te keq detyres vet, ku paska si qellim te mbjedhe tek njerzit frike, pesimizem, urrejtje, dhe humbje shprese per çdo gje, duke ua serviruar lutjen qe njerzit te pranojne pa drejtsite apo vdekjen ne vuajtje sepse sipas tij, e paska thene Zoti ashtu!!!

Ashtu siç i ka pare problemet Migjeni nuk ka mundur dhe as nuk do te mundet asnje poet ne bote qe ti shohe as ti denoncoje ashtu siç i denoncoje ai duke u dhene edhe orientimet e zgjidhjes, duke denoncuar klasat shfrytzuese te shoqerise, kleriket llupsa dhe mashtrues te shoqerise, duke i diskretituar ata, si dhe duke ua mesuar rruget njerzve qe te shkeputeshin duke mos u besuar me as pushtetarve hajdute, shtypes, por as klerikve genjeshtare.

E, pasi ka bere gjithe ate lufte kunder Migjenit, ne fund e mbydhe me nje fjali ku ua len hapur gjoja per te vendose “mendimi i te afteve”, per te gjykuar krijimet e Migjenit…
Ne nje kohe qe ai e din shume mire se mendimi i te afteve eshte thene e shkruar qarte tash gati 80 vjet me radhe qe kur Migjeni ishte gjalle. Mendime qe kane vlersuar e lartesuar vepren e tij duke e bere te pa vdekshme!

E pas gjithe atyre ai kthehet prape nen petkun e njeriut te Zotit, pasi ka ngjeshur armet e djallit neper çdo fjale e rrjesht kunder poetit, perseri futet nen veladon ku fsheh ato arme duke u terhequr si i “shenjte” ne Kishen ku ai qenka si “Mons, ipeshkv ndihmes ne Kishen e Shkodres…”

E ndersa une po e mbydhi kete shkrim me keto mendime te mijat kunder atij sulmi qe i ka bere poetit te madh Migjeni, me keto fjale:

Kleri Shqipetare, apo feja katolike, nuk besoj se do te jete krenare me klerike si ai!
E ne se ndjehet krenare Kisha katolike per ato qe ka shkruar ai prift kunder Migjenit, me keqardhje them se do te jete shume me pak e besueshme per besimtaret e vet!

Kisha katolike Shqipetare me priftrinje si ai, jo vetem paska humbur besimtaret e vet, por ka marre nje njolle te zeze ne historine e vet si Kishe katolike per gjithe jetet, ku mjerisht ai prift keni hedhur balte edhe mbi figurt e fese katolike te cilet kane luajtur nje rol mjaft te mrekullueshem ne kulturen dhe letersine Shqipetare si at Gjergj Fishta dhe shume te tjere…
Te cilet po te ishin gjalle sot dhe po ta lexonin tekstin qe ka botuar ai prift, ata do te i kerkonin falje publikut Shqipetar per turpin qe ka bere ai me ate shkrim kunder Migjnit!

E populli shqiptar atyre do te ua falte fajin e atij prifti, sepse ata kane qene dhe mbeten burra te mdhenj te kombit per gjithmone, qe nuk shane e as nuk shpifen kunder asnje krijuesi apo poeti per asnje lloj shkaku, e aq me pak per vargjet e ndokujt qe shkruan ashtu siç e ndjen, siç i vjen frymzimi dhe muza krijuese qe ka lindur me njeriun ne genet qe ja ka falur Zoti!

E ata nuk jane sot qe te kerkojne falje per fjalet e shkruara nga ai prift, dhe as të i thone atij qe ta beje ate!Të u kerkoje falje lexuesve dhe adhuruesve te poetit Migjeni, e ne fund te shikoje punen e vet si prift duke mos marre misione djallzore per te denigruar poet apo figura te letersise e te kultures Shqipetare!

Por ate turp qe ka bere ai sot, si perfaqesues i Kishes katolike, nuk mundet asgje ta shlyeje, asnje falje publike sikur ai ta kerkoje, pasi njeriu cinik ne shpirt si ai e aq armiqsor kunder poetve eshte gati i pafalshem dhe i pa pranueshem as per tu degjuar ne predikimet e tije, e aq me pak i deshirueshem per tu lexuar!
Ai lloj, qe i enderroka qe te u tregoje ca kufinje krijuesve, te cilet une si krijues nuk do ti njoh kurre, ashtu siç nuk i ka njohur Migjeni e nuk i njohen as shume te tjere poet te mrekullueshem, del si nje armik i eger i fjales se lire, i mendimit te lire e aq me teper kunder te madhit poet dhe prozatorit Migjeni!

Çdo kush, qofshin ata klerik apo politikan, krijues apo te tjere qe do te tentojne te hedhin balte mbi krijimtarine e Migjenit, balta do tu kthehet si turp i perjetshem ne fytyrat e tyre, duke u dhene sfiden e nje shkatrrimi para forces se fjales dhe para forces se mendimit te atij gjeniu te madh te poezise dhe prozes Shqipetare!

Ketu ne fund po kujtoj per ata lloj klerikesh, disa vargje te Poetit te madh Iranian “Omar Khajami”, vargje nga 331 Rubaierat e tij te famshme, me te njohurat dhe me te bukurat ne bote per nga rrjedha dhe filozofia e tyre.
Vargje te cilat jane te perkthyera nga Poeti i madh Shqiptar, mendimtari, demokrati dhe teologu i madh Fan Noli, i cili dhe ai ka qene prift dhe biles nje nder prifterinjte me te nderuar te Amerikes!

E sikur Noli i madh, te kishte pase sado pak fanatizem racist kleriku siç paska ai prift, Shqiperia do te kishte mbetur pa nje perkthim te perkryer te Omar Khajamit, poet i cili 1200 vjet me pare u eshte kundervene feve ne tersi duke i konsideruar si mashtrime per popujt e njerzimin, duke i cilesuar si “Pengime (pranga) per lirine”!

E vertet fete jane pengime per lirine e njerzve, kur ne krye te Kishave apo Xhamijave, apo besimeve te tjera, jane njerz te tille si ai lloj prifti. Besime tashme, qe siç kam thene me lart jane bere si parti poplitike te kqija, te korruoptuara… E ato jane jo vetem pengime per liri, por dhe nje semundje e keqe e shoqerise njerzore!

Nga perkthimi i Fan Nolit te vergjeve te Omar Khajamit:

Fragment nga “RUBAIERAT”
………………………………….
Te paskan pare, Zot, ca të „shënjteruar“,
Kur unë me Qiri te kam kerkuar…
Bëj ç’mund, por je dhe mbetesh i mbuluar,
S’të gjej gjëkund, „me ndjej Zot i bekuar“!

(Ketu ne keto vargje Poeti e ka fjalen se ne Toke asgje nuk zbatohet ashtu siç thuhet ne profecite Biblike, nga fjalet e Zotit!)

Xhami e Kishe e Tmpull: Roberi !
Kemban’ e Minare: Nje baterdi !
Dervish e Prift e Hoxhe e Kryq e Hene;
Pengime qe te gjitha per liri !

(Poeti denoncon korruptimet e klerikve te çdo lloji, abuzimet e tyre ne emer te Zotit !)
************************************************** **********
E duke e mbydhur theksoj qe ai prift dhe çdo klerik ne Shqiperi, përpara se te shpifin apo ironizojne jeten e vuajtjet e poetit Migjeni e te ndonje krijuesi tjeter, duhet ti kujtojne keto vargje dhe perkthyesin e tyre Shqipetarin e madh Fan Noli i cili ka patur shume me shume kulture dhe besim ne Zotin se ai dhe se shume prifterinje apo klerike te tjere, qe e perdoron Religionin si nje mjet per te shtypur njerzit e per te shuar dhe zerin e poetve si Migjeni!

LLEMADEO, 21.05.2004

Ndërsa Ilda Gjelina nga New Jersey, USA (pseudonimi “macja_blu” sjelle shkrimin me titull” Feja e Shqiptarit eshte Shqiptaria”.

Letersia s'ka qene kurre e limituar vetem qe te ngjallnin shpresa dhe optimizem me shkrimet e tyre. Letersia nuk eshte fe, sic e ngaterron Zef Simoni keto dite. Letersia eshte art, dhe si e tille nuk mund te kufizohet vetem ne tema qe kenaqin prifterinjte, pa humbur vlerat e saj, si edhe esencen. C'eshte letersia ne qofte se nuk prek ndjenjat e njeriut, mundimet e tyre, merzine, trishtimin, zemerimin si edhe problemet e shoqerise ne periudha te ndryshme te kohes?

Urrejtja qe ka Zef Simoni per Migjenin dhe qe ia hedh Migjenit si te ishte nje patate e skuqur qe i dogji, nuk e justifikon dot menyren e padrejte se si eshte perpjekur te hedhi balte mbi emrin e tij. Shkrimi i Zef Simonit ishte tejet i eger ndaj Migjenit. Fillon te thote indirekt se aq i ben qe vdiq Migjeni, padashje ben ironi me lirine e besimit, kerkon te lidhi Migjenin me komunizmin, inkurajon percarje fetare dhe largim te realitetit, flet per disa detaje te jetes se tij pa sjellur fakte, ngaterron fene me letersine, fyen jo vetem Migjenin por edhe adhuruesit e tij, dhe gjerat e hidheta qe sheh tek vetja apo njerezia ia hedh Migjenit (a thua se Migjeni shpiku vuajtjen dhe mekatin).

Ne lidhje me vdekjen e heret te Migjenit, Zef Simoni deklaron, "Ne kohen tone te lirise se besimit, mund te shprehemi: Keshtu desh Zoti per ate," qe ne nje menyre indirekte shpreh nje fare kenaqesie "indiferente" qe Migjeni vdiq. Kjo eshte nje dobesi njerezore, por tregon qarte qe ne paragrafin e pare se synimet e Zef Simonit nuk jane aspak objektive.

Te besonte Zef Simoni vertet ne lirine e besimit, ai nuk do e kishte sulmuar Migjenin se nuk besoka ne Zot, por do kishte bere nje kritike me vend te punimeve te tij. Cfare lloj lirie besimi eshte kjo kur nuk e le Migjenin te qete, here duke e kritikuar se i duket anti-fetar, here se na qenka komunist, e here se ishte Ortodoks dhe jo Katolik? Ne kohen kur ka jetuar Migjeni, Shqiperia sapo ishte formuar dhe komunizmi nuk njiheshe. Por kur akuzon Migjenin se me idete e tij i ka bere "sherbim per se largu komunizmit" dhe e krahason me Nene Terezen (dike qe Maqedonasit e bejne si te tyren), duhet pyetur Zef Simoni kujt po ia ben kete sherbim kur ia jep Migjenin Serbeve dhe kerkon te krijoje percarje fetare ne Shqiperi, nje vend qe njihet per tolerance ndaj feve te ndryshme. Gjithashtu, duhet ti kujtohet Zef Simonit thenia lapidare e Vaso Pashes, "Feja e Shqiptarit eshte Shqiptaria."

Realiteti mbetet ashtu sic eshte. Nuk e krijoi Migjeni ate realitetin e zymte, por thjesht pasqyroi tek shkrimet e tij. Zef Simoni shpreh se "Poema e Mjerimit" eshte "nje material... i rrezikshem" pasi Migjeni i ka sjellur "botes shqiptare frike." Por edhe ta kishte shkrojtur Migjeni ate poezi, edhe te mos e kishte shkrojtur, frika, mjerimi, vuajtja dhe dhimbja perseri do ishin aty. Ja qe ndodhi qe Migjeni jetoi ne ato vite, dhe e kishte mjerimin para syve c'do dite. Ai shkruajti per gjerat qe e preken me shume ne jeten e tij, dhe nuk eshte e drejte te kritikohet se nuk vuri nje fund ku te gjithe jetuan te lumtur me pas. Migjeni nuk shkrojti perralla per femije, dhe ne qofte se do kritikohet per kete gje, kritiket nuk jane duke bere punen e tyre.

Mjerimi eshte pjese e jetes. Feja nuk eshte ilac i mjerimit, sic thote Zef Simoni. Mjerimi, sa do e hidhur te jete, na ben me te dhembshur dhe te kuptueshem ndaj problemeve te te tjereve. Shkurt, na ben njerez e mbase prej kesaj arsyeje nuk ka ilac. Si mund te quhet Migjeni "nje shkrimtar qe nuk i ka pa mire problemet" kur me te njejten fryme kritikohet se duke treguar realitetin i shtin friken popullit?

Nje gabim te rende qe Zef Simoni ben ne shkrimin e tij jane deklaratat per jeten private te Migjenit ku shkruan se "urrejtja ka punue ne ate," dhe se "ka vazhdue urrejtje ndaj motrave qe mbushin boten neper spitale me sherbimet e tyne, kryevepra te heshtuna." Me keto ai jo vetem flet pa fakte (qe duke qene te tilla, fare lehte mund te quhen genjeshtra), por edhe kerkon qe te rradhisi pohues duke u ngacmuar konshiencen me menyren me te ulet ("Migjeni eshte nje shejtan, nje monster, nje gogol me te gjitha te keqiat qe mund te mendoni qe kur mbartte urrejtje per murgeshat engjellore, kryeveprat e pafajshme qe vetem e kane ndihmuar, imagjinoni sa i lige vertet ka qene.") Zef Simoni nuk ka qene prane Migjenit ne ditet qe ai po vdiste qe t'i tregoje njerezise me kaq bindje qe Migjeni jo vetem qe u ishte mosmirenjohes murgeshave qe u kujdesen per te, por edhe i urrente. Me te njejten bindje, vazhdon te shkruaje se Migjeni "patjeter" ka patur urrejtje per Dostojevskin dhe Leon Tolstoin.

Por Zef Simoni harron se tjeter eshte letersia e tjeter eshte feja. Migjeni ishte shkrimtar, bashke me Dostojevskin dhe Tolstoin, dhe si shkrimtar nuk kishte pse ti urrente. Feja dhe letersia jane dy te ndryshme dhe keshtu nuk duhen gjykuar me standartet e njera tjetres. Nuk mund te thuash se Migjeni urrejti keta njerez apo ata njerez, dhe te ishte Migjeni kunder fese, kjo nuk do te thote qe ai i ka futur te gjithe ne nje thes (sic po ben ky prift me c'do njeri qe nuk beson ne fene e tij) dhe i ka urryer prej besimit. Artisti, shkrimtari, apo gjeniu admirohet per punen qe ben, dhe jo se cilit Zot i falet. Puna e Migjenit ne kete rast ishte te tregonte realitetin e asaj kohe, nje realitet qe sipas Zef Simonit nuk i nevojitet popullit. (E megjithate realiteti kurre nuk e pyeti njerezine ne e donin apo jo.)

Eshte nje Migjen tjeter ai qe njohim kur lexojme vargjet e tij. Ndryshe nga c'tregon Zef Simoni, qe e perqesh Migjenin duke e shkruar per te qe "keputet si keputet nje fryt peme i papjekun, te cilit i ka hy krymbi" dhe me te njejten fryme akuzon Migjenin se perqeshte Zotin. Migjeni ishte nje njeri i ndjeshem, qe gezoheshe me rinine dhe natyren, i dhimbeshe mjerimi, vetmia dhe sidomos njerezit qe vuajne, duke perfshire te burgosurin tek "Kanga e te Burgosunit", emigrantet tek "Shpirtet Shtegtare," apo prostituten tek "Melodi e Keputun."

Tek poezia "Te Lindet Njeriu," ne njohim nje poet qe ka shume shpresa per nje te ardhme me nje udheheqes "qe me fjale te pushton," dhe qe eshte "i madh si madhni." Tek "Te birte e Shekullit te Ri," Migjeni shkruan me pasion dhe patriotizem per te nxitur Shqiptaret qe te luftojne per nje te neserme me te mire. Me vargjet e meposhtme:

"Na te birte e shekullit te ri,
me hovin ton e te ndezun peshe,
nder lufta te reja kemi m'u ndeshe
dhe per fitore kem' me ra fli."

Migjeni shpjegon se ia vlen te vdesesh per fitore. Keto lloj poezish nxisin njerezit te mos rrijne duarkryq kur u cenohet vendi. I frymezojne te luftojne, dhe u japin shprese, si edhe u rikujtojne kohe me te bukura. Migjeni ka shkruajtur edhe poezi te tjera me tema te peraferta si "Zgjimi," "Shkendija," "Kanga e Rinis," dhe "Kanget e Pakendueme," ku siguron lexuesin qe gjithshka do jete me mire ne te ardhmen, "se liria filloi me lulzue/dhe e [ndjen] nga Dielli (alegorik) valen."

"Poema e Mjerimit" tregon nje Migjen tjeter nga Migjeni shpresues. Ky Migjen po vezhgon mjerimin, dhe e "ze trishtimi/kur shef ftyra te zbeta dhe sy te jeshilta qe... shtrijne duert e mpita." E sheh mjerimin ashtu sic eshte, i eger dhe i pashprese, "e neveritshme, e keqe, e turpshme," me foshnje qe qajne "si shpirt' i keq," nena qe mallkojne, dhe femije qe detyrohen te rriten shume shpejt. Ai veshtron shume aspekte te varferise, si prostitutat, mundimi i pashperblyer, uria, vdekja, dhimbja, vetmia, alkoholizmi, etj.. Keto ishin gjerat qe e mundonin Migjenin, dhe ai shkrojti per to. Migjeni ishte njeri dhe si te gjithe njerezit kishte momente te deshperuara dhe i shprehu ashtu sic dinte, ne shkrim. Kritika e Zef Simonit per Migjenin nuk eshte se ishte negativ, por sepse nuk genjente kur tregonte realitetin. Ku eshte "rreziku" se dikush shprehu ndjenjat e veta? S'kishte te drejte Migjeni te merziteshe me jeten?

Migjeni prek pak a shume te njejtat ndjenja te pashpresa kur shkruan "Blasfemi." Ketu lexojme per lutjet e pafund te njerezve qe vuajne, dhe shikojme kontrastin e kishave dhe xhamiat e bukura ne vende te varfera. Ky ishte nje realitet tjeter qe ekzistonte ne kohen e Migjenit dhe qe akoma ekziston ne kohen tone. Zef Simoni deshtoi te permendte ne shkrimin e tij (s'mund ta quaj kritike) ku shpesh here del nga tema me reklama te teperta mbi kishen, faktin qe vendet e kultit kishin krijuar nje shkeputje ekonomike nga masat e popullit dhe ndersa ato predikonin tek njerezit besimin per Zotin, per vete jetonin ne kushte (shume me) te mira jetese. Perkundrazi, cirret dhe sulmon Migjenin mbi titullin e poezise. Per vargjet s'ka c'te thote se mjafton te shikosh rrotull edhe sot e kesaj dite

"Xhamiat dhe kishat madhshtore nder vende te mjerueme...
Kumbonaret dhe minaret e nalta mbi shtepia tona perdhecke..."

Tek, "Recital' Malsorit," nje poezi e lehte por shume domethenese, Migjeni has dobesine e tij dhe deshiron te jete i fuqishem e te shikoje malin "si dridhet nga grusht' i paligjshem." Eshte nje shkrim qe lexuesve u dhimbet pasi asnjeri nuk deshiron te jete i pafuqishem. Ketu, Migjeni luan edhe me fantazite tona kur jemi ne situata ku ne nuk kemi kontroll, sikur te ishim vertete aq te forte dhe te benim edhe malin te dridheshe nga fuqia jone.

Te ishte ne dore te tij, Zef Simoni do na kishte kthyer mbrapsht ne koherat e mesjetes, vitet me te zymta te artit dhe shkences, kur kisha shtypte dhe dhunonte c'do lloj arti dhe shkence. I quan fjalet e Migjenit "te shthuruna" dhe "te marra," dhe perserit zakonin e tij ku flet me bindje per gjera per te cilat nuk ka fakte duke thene se kushdo qe flet mire per Migjenin, flet me "artificialitet." Jo vetem qe quan genjeshtare dhe hipokrite admiruesit e Migjenit, por thote se vetem ai eshte aq i drejte e i zgjuar sa te dije c'eshte arti, e se vetem ai eshte i afte te gjykoje cfare eshte letersi apo cfare nuk eshte. Nuk ka njeri qe e do Migjenin si shkrimtar me gjithe zemer?

Duke propozuar qe t'ia ndryshojne emrin teatrit te qytetit te Shkodres nga "Migjeni" (nje emer qe per mendimin tim eshte nje emer me se i denje) ne "Teatri i Qytetit," Zef Simoni kerkon qe ta fshije Migjenin nga memorja e popullit Shqiptar. Por Migjeni eshte nje gur i rende qe ka zene vend mire ne historine dhe artin Shqiptar me veprat e tij si "Poema e Mjerimit," "Luli i Vocerr," "Kanga e Rinis," "Të birtë e shekullit të ri," "Recital i Malcorit," etj. etj.. Migjeni eshte nje gur teper i rende per Zef Simonin, qe ne krahasim me Migjenin s'eshte vec se nje leter cigareje, qe ta levizi prej vendit. E vetmja e mire qe doli prej shkrimit te tij per Migjenin eshte se me shtoi deshiren te kerkoja librin e Migjenit qe mbaj ne nje qoshe te rafteve e tia lexoj rreshtat e njohura me deshire, me mall, me nostalgji dhe me beri ta dua sot pak me shume se sa e doja dje.

Nga menyra se si shkruan Zef Simoni, te le pershtypjen se vetem prifterinjte jane te pagabueshem. Por ai nuk duhet te harroje se perfaqesuesit e klerit katolik ne emer te Zotit shpiken inkuizicionin dhe dogjen ne turren e druve shkencetare vetem e vetem se ata thane te verteten (e megjithate toka rrotullohet -- Galileo).

M.S. Zef Simoni, a mos valle ju keni marre persiper te digjni figuren e Migjenit, pa c'ka se jo ne turren e druve??? Shkruan Ilda Gjelina ,
New Jersey, USA.

Nje tjeter kritik me emrin Korab Hoxha në mes tjersha shkruan:

Pikërisht këtë dhe jo ateizmin e tij nuk doni t’i falni edhe sot e kësaj dite këtij poeti gjenial goditjen e tij dhe jo herezinë e “Vargjeve të lira”, që ju i quani “vargje të shthuruna, ku në ato ka pak Nitchshe, pak sovjetizëm, pak stil, shumë halle, shumë revolucion e shumë helme”.
Po e sjellim ne forumin tone Art-Café,Floart,Floart-Press dhe Flori-Press shkrimin e Korab Hoxhes me titull”Migjeni ynë”.

Migjeni ynë

Korab Hoxha

Kur në shtypin e provincës ndesh në doza banaliteti, është deri-diku e kuptueshme, por kur sheh se banaliteti gjen vend edhe në shtypin e metropolit, në emër të një objektiviteti fals “për t’i parë gjërat ndryshe”, atëhere ky lloj amoraliteti rrezikon të shndërrohet në një normë shoqërore.
Artikulli për Migjenin, titulluar “Përkrahës i një bote pa zot e i një shoqënie pa religjion”, shkruar nga mons.Zef Simoni, Ipeshkv Ndihmës në Arqipeshkvinë e Shkodrës, botuar në gazetën “Korrieri”, qershor 2004, nis në këtë mënyrë: “E thotë saktë Ismail Kadare për atë, por me qëllim fyes e të randë ndaj besimit: Mbaroi seminarin si një antiseminarist. Për sytë e një fetari, - vazhdon Ismaili, - ai ishte një dezertor i fesë. Migjeni delte nga seminari ortodoks si një djall me tre brirë”.
Padre!
Ju ose nuk zotëroni kulturën e nevojshme ose spekulloni hapur! Po nëqoftëse nuk arrini të perceptoni se ç’thotë I.Kadare në studimin e tij. “Migjeni apo uragani i ndërprerë”, atëherë këqyrni me kujdes se çfarë thotë ai për artin e tij, në raport me ata poetë, të cilët ju mundoheni t’i vendosni në Olimp dhe që për hir të së vërtetës, pavarësisht nga pompa dhe zulma e kohëve të fundit, pavarësisht nga zelli “për t’i parë gjërat ndryshe”, ngjajnë me ca rapsodë të mjerë përballë artit poetik të Millosh Gjergj Nikollës.
“Migjeni, - vazhdoni ju, - urrejtjen ma të madhe do ta kishte ndaj sa të këqijave, por mbi të gjitha, ndaj sa të mirave dhe ndaj asaj, që asht ma e mira, se do të përqeshte në shkrimet e veta të shumta Zotin, do të fyejë dogmat, institucionet shejte, shume Kishën Katolike, predikimet e gojëtarëve apriori”.
Ky është mëkati më i rëndë migjenian, sipas jush, për të cilin pasi shpallni me cinizëm të hapur se vdiq, se “kështu desh Zoti për atë”, shpejtoni të lani hesapet njëherë e mirë, duke lajmëruar ndërkohë publikun, pas një litanie të stërzgjatur për objektivitet, se do të dalë vepra juaj e gjanë për letërsinë shqipe!
Meqenëse tash jeni në një moshë të tillë, kur, ku i dihet, Zotit mund t’i teket që t’ju thërrasë pranë vetes, mos e shkruani këtë libër! Mos e rëndoni veten me gjithfarë sajesash e pandehmash për një nga poetët më të mrekullueshëm, që ka njohur shqipja e që i bën nder jo vetëm poezisë evropiane, por edhe asaj botërore. Aq më keq për ju, si njeri i Zotit, nëse mendoni që demokracia është një revansh, bile dhe më hidhur "një larje hesapesh”, sepse mund të mbaroni punë shpejt me Migjenin e vdekur, po “A mund të bëjë vallë shoqëria shqiptare pa veprën e tij?” Ja, një pyetje, të cilës dhe Zoti vetë do ta kishte vështirë t’i përgjigjej.
Kuptojeni më në fund, se vepra e Migjenit apo dhe e imzot Nolit, që po ashtu ju shqetëson, është e lidhur ngushtë me kërkesat e një brezi të tërë të viteve ’30, i cili kërkonte “oksidentalizimin” e shoqërisë shqiptare, emancipimin dhe evropianizimin e saj. Ndryshe si mund të shpjegohen “Kangët e Prendimit”, “Makbethi” apo “Hamleti”?
Mos bini pra, në pozitat e logjikës formale, duke barazuar thjesht veprën me krijuesin, kur dihet se vepra shpesh i kapërcen dhe bindjet, duke bërë shpesh një jetë të pavarur prej tij.
Nga ky këndvështrim, vepra e Migjenit, është vepra e një intelektuali të hapur ndaj ideve progresive të kohës, i cili hyn në konflikt me shoqërinë dhe institucionet e saj. Kjo protestë ishte gjithëpërfshirëse dhe i drejtohej mbarë perëndive, të qiellit dhe tokës (pra nuk drejtohej vetëm kundër kishës!), por ju natyrisht i bini këmbanës, që ju intereson.
Ndofta në këtë pikë, jeni për t’u respektuar, sepse shprehni ndershmërisht pikëpamjet tuaja, që janë në thelb pozicioni më konservator i klerit katolik në Shqipëri, ndryshe nga ndonjë “pushkë e blerë”, që, duke fshehur përbuzjen e fshehtë, që ka për këtë komb, nxiton t’i veshë atij lloj-lloj përcaktimesh etnike fyese. Ju shkruani se: “Poema e mjerimit” e Migjenit asht një material i dhimbshëm e i rrezikshëm, pse Migjeni ka kapë një aspekt të mjerimit, tue i sjellë botës shqiptare frikë, thatësi e vdekje të një terri të specializuem nga të zezat. Kështu Migjeni bahet vrasës i moralit, do të ishte ai që do të shuej dashurinë, që e jep të përsosun Krishtënimi edhe ndër vuejtje”.
Edhe vetë inkuizicioni do t’jua kishte zili këtë përcaktim. Keni harruar vetëm të shtoni në fund fjalët “Të digjet në turrën e druve!”, natyrisht, pas vdekjes. Dhe si për ta provuar herezinë e këtij poeti “të errët e me pak ajër sllav” i kundërvini emrat e Dostojevskit e sidomos të Leon Tolstoit “burrave të letërsisë së bekueme ruse”.
Të më falni, por sërish ngre pyetjen nëse ju nuk dini apo thjesht spekulloni? Sepse ishte pikërisht Tolstoi, ai, që u shpall heretik nga kisha ortodokse ruse për demaskimin, që i bëri kësaj të fundit. Në të gjithë veprën e tij, por veçanërisht në atë me karakter teo-filozofik “Ku mbështetet besimi im?” Tolstoi paraqet kundërshtinë e hidhur midis formimit të tij shpirtëror dhe asaj, që shihte në jetën ruse, të mbushur me vuajtje, dhunë dhe degjenerim, ku miliona e miliona ndodheshin në një varfëri të tejskajshme, ndërkohë kur kisha notonte në pasuri marramendëse. Duke synuar të shkrijë në një të vetme “Biblën” dhe “Kuranin”, Tolstoi mëtonte të krijojë një fe të vetme për të ngjallur dashurinë njerëzore për tjetrin, që në fakt është thelbi i Krishtërimit, por që institucionet e kultit e kishin deformuar deri në mosnjohje. Rebelimi i Migjenit, zemërimi i tij gati hyjnor buron po nga kjo arsye madhore dhe jo prej shkaqesh periferike, siç mundoheni ta banalizoni ju, duke shpërfillur jetën dhe karakterin e tij. Natyrisht dhe veprën, që buron prej këtij karakteri…
Në emër të ushtrisë së lypsave, prostitutave, foshnjave të vdekura, malësorëve sifilitikë dhe fëmijëve të tyre të unët, studentëve të zhgënjyer dhe një rinie të humbur, në emër të dhimbjes për tjetrin, Migjeni e sulmoi dhe për hir të së vërtetës, e lëkundi thellë autoritetin e kishës! Dhe nga kjo pikëpamje çdo faqe e veprës së tij klith dhe në të njëjtën kohë rrezaton shumë më tepër dhimbje dhe dashuri për tjetrin se çdo predikim banal apo lotë të derdhur me tepri. Pikërisht këtë dhe jo ateizmin e tij nuk doni t’i falni edhe sot e kësaj dite këtij poeti gjenial goditjen e tij dhe jo herezinë e “Vargjeve të lira”, që ju i quani “vargje të shthuruna, ku në ato ka pak Nitchshe, pak sovjetizëm, pak stil, shumë halle, shumë revolucion e shumë helme”.
Në fakt, ka një pikë në veprën e Migjenit, ku mendimi estetik komunist, por edhe ju me sa shoh, nxitoni të largoheni “si djalli nga temjani” gati-gati me alarm. Dhe ky është pikëtakimi i veprës së Migjenit me filozofinë e Niçes.
Ndofta, gjatë gjithë historisë së mendimit të lirë evropian, nuk ka pasur kurrë një filozof si Niçe, që ta urrente aq shumë idenë e qenësisë së Zotit, duke e cilësuar atë si më topitësen, më të hidhurën dhe më reaksionaren, që shtyp energjitë dhe mendimet e njeriut të lirë. Duke kundërshtuar bash këtë dhunë psikologjike, ishte Niçe ai, që kërkonte lindjen e mbinjeriut, duke çliruar energjitë e brendshme potenciale të ndërgjegjes njerëzore. Ky zgjim është i kudondodhur tek Migjeni dhe jo vetëm tek poezia “Të lindet njeriu”. Është pikërisht Migjeni, që, duke u çliruar nga dogmat dhe idhujt, shpërfaq prej thellësish të veta, atë energji, që u bënë më pas mishërim i idealeve të brezit të viteve ’30 (dhe jo vetëm i komunistëve!), por i të gjithë intelektualëve progresistë, që synonin për një shoqëri demokratike evropiane. Është tjetër gjë, nëse me këto ideale më pas u spekullua dhe ky brez pësoi një nga tragjeditë më të mëdha, që ka njohur jeta. Por kjo ndodh se në kohën kur gatuhet e ardhmja, Zoti në qiell, me sa duket, bën gjumin e drekës.
Ishin po vargjet e Migjenit, që gjatë viteve ’90, përkujtoheshin ndoshta më shumë se të çdo poeti tjetër nga rinia universitare. Janë sërish “Vargjet e lira”, që në këtë botë me mungesë dashurie për tjetrin, por të tejngopur me gangsterë dhe prostituta politike, me degjenerim, krim të organizuar dhe mafie, i ftojnë shqiptarët në protesta të reja. Doni apo s’doni ju, vepra e Migjenit gjeneron sërish një revoltë madhështore! Dhe le t’i lutemi Zotit ju dhe unë që nuk e besoj që Shqipëria ka poetë të tillë si ai, të cilët numërohen vetëm me gishtat e njerës dorë. Në të kundërt, ky popull i mjerë do të lindëte e do të vdiste skllav. Dhe për këtë duhet falenderuar ky “antikrisht”, siç e cilësoni ju Migjenin.
Padre!
Mos kujtoni vallë, se i gjithë ky revolucion demokratik ndodhi në Shqipëri që ne të kthehemi në një “Societas Jesu” të Injacio Lojolës në vitin 1540? E kuptoni mirë se për çfarë e kam fjalën, sepse këto gjëra si specialist i dini më mirë se unë.
Nëqoftëse mendoni kështu, atëhere gaboni rëndë, sepse zjarri, me të cilin dikur spekullonin vetëm perënditë, është shpërndarë sot, në saje të njerëzve si Migjeni ynë, në miliona e miliona duar. Sot dhe një maturant i gjimnazit të Koplikut mund të zotërojë po aq kulturë e po aq shumë gjuhë sa dhe vetë Papa i Romës, të cilin ju e adhuroni aq fort!
Dhe nuk është aspak e vërtetë, se populli i Shkodrës nuk e do Migjenin! Nuk ka mundësi që një nga qytetet më me kulturë, siç është Shkodra, të mos kuptojë dhe të mos dojë një nga bijtë e saj më të dhembshur e më të mirë. Por jeni ju, janë turmat e fanatikëve, që dëgjojnë predikimet tuaja e që më pas marrin flakë nga … poshtë dhe shkatërrojnë shtëpinë muze, dhunojnë varrin dhe i thyejnë hundën bustit të tij.
Dhe para se t’i ndërroni emrin teatrit, siç propozoni ju, ndërtoni më parë një teatër tjetër me fondet e kishës, që, me sa di, është bajagi e pasur dhe pastaj vërjani emrin në daç Teatri i Qytetit apo i fshatit, ku sundoni.
Të paktën kjo do të ishte më e ndershme nga ana juaj dhe Kishës Katolike, shërbëtor i bindur i së cilës shpërfaqeni edhe në artikullin e shkruar prej jush!

Ndersa Alfons Grishaj sjell mendimin e tij me titull te huazuar nga Hygo”URREJTJA PAQELLIM I NGJAN QITJES KUTURU” I cili ne mes tejrsh thote:

Gjithçka qe qendron ne prehrin e arsyes, eshte kronologjike, reale, e prekshme.
Kurse,arsyeja e paarsyes se mbidijes eshte nje trill,ku koshienca ngatrrohet me pasionin e ndodh qe shpesh here te biem ne inkoshience,dhe kjo inkoshience prodhon te ashtequajturen urrejtje te skajshme ose…

Mbase ketu fillon dhe zanafilla e ketij shkrimi dashamires per dy shkrimet e lexuara ne Revisten “Kuvendi”te titulluar “MIGJENI ,PERKRAHES I NJE BOTE PA ZOT I NJE SHOQNIE PA RELIGJION”,te shkruar nga Mons.Zef Simoni,dhe nga ana tjeter “FEJA E SHQIPTARIT ESHTE SHQIPTARIA”,nga Ilda Gjelina…
Nje respekt te veçante per Mons.Zef Simoni ,si Prelat i Kishes Katolike ,por dhe si nje karakter i paepur neper burgjet komuniste, gjithashtu si personalitet letrash por,duke e lexuar shkrimin e tij ne Revisten “Kuvendi”,per Migjenin,ndjeva nje dhimbje logjike qe rrjedh, jo nga kritika e bere “Migjenit”, por nga hapesira e pakte e tolerances Kristiane ndaj poetit.

Referimi i Mons.Zefit ne shkrimin e Kadarese ,(qe padyshim eshte me teper mekatare se Migjeni ,per arsyen thjeshte se Migjeni nuk e jetoj komunizmin, biles as jeten e vet, ndersa Kadare e himnizoj ate ) te ben te mendosh se diçka nuk ecen me hapin ritmik te arsyes se shkrimit.
Ne kete shkrim nuk behet nje analize per vlerat dhe jovlerat e poezise dhe prozes se tij,por gjithshka eshte e percipte dhe kalimtare.Eshte e tepert te quhet nje poet 27 vjecar, Nietzche, grusht paraenverian, apo te tjera. Jam i sigurte se, Migjeni nuk e njohu Friedrich W.Nietzschen,
dhe “Antikrishtin” e tij. Me se i sigurte jam se po ta kishte jetuar kohen e Enver Hoxhes dhe veprave te tij, do te ishte dhe ai kontigjent i burgut ashtu si shume martire te tjere, te cilet u bene fli per dituri , fe e atdhe.

Migjeni kishte nje shpirt revolte, i cili nepermjet metafores dhe rimes se kengeve, here hermetik, here i hapur e shperthyes, nganjehere filozof , pikturon kohen qe ka jetuar ne menyre e tij…
Drithma e nje romanticizmi dramatik jetonte brenda qenies se Migjenit,
jo si qellim ne vetvete, por si nje thirrje mistike, e cila vinte nga larg duke e çuar me larg…
Nese lexojme me vemendje poezine e tij”Rima eTretun”, shohim se Migjeni
e njeh mire psikologjine njerzore dhe i pranon protoganistet ashtu siç jane:

Por do te kete Karnera
dhe do te kete poeten,
gjithashtu dhe Priften.

Ne keto vargje, ai vendos ne nje trekendesh gjeometrik dhe matematik: forcen ,krijimin , besimin.Ky trekendesh nuk eshte i rastesishem, por i perpikte, kur zbret ne vargu tjeter:

Dhe prifti ka me thane:
ku do te shkoje
ai qe e çoi
jeten ne nje gote shampanje
e ku ai me te thyeme dhame?

Kjo nuk eshte nje poezi sarkastike, siç e quan ndonje vocrrak , por nje sinkronizim
ngadhnjyes i fuqise sublime te pushtetit te Kishes. Ai eshte nje realitet mes realitetesh dhe ky realitet eshte tregues mbi vetedijen dhe dijen, te cilat burojne nga fuqia e krijuesit te gjithepushtetshem,Zotit dhe te birit te tij, Krishtit…

Migjeni,ishte nje njeri me shendet te lig.Duke veshtruar pemen e familjes, shohim vdekjet e parakohshme te jatit dhe te jemes se poetit.Sigurisht ai trashegoi nje imunitet jo te forte ne organizmin , ku semundja gjeti nje terren te shtruar .
Poeti semuret me Hije Infiltrative dhe semundja kalon ne Proces Vokal, duke u perkeqsuar ne shkallen e trete Fibro Kaverrnos…

Bacili i Kohut kish bere qe shendeti i poetit te bjere.Vete semundja eshte tille qe te ben nervoz, dhe shpesh te ngjall frike e pasiguri.Duke lexuar poezine e tij “Nje nate pa gjume”,ne strofen e pare te kesaj poezie mund te lexosh nje thirrje ,nje thirrje te fuqishme qe perhapet ne majen e “Fushes Unike”, ku kerkon ndihme prej nenvetedijes, prej shpirtit. Dhe Gete pat kerkuar ne momentet e fundit te jetes se tij ‘’Mehr Light!”Por,
poeti yne lekundej midis jetes dhe vdekjes, midis Ferrit dhe Parajses!
Poetet e kuptojne njeri-tjetrin me mire se askush tjeter:

Pak drite!Pak Drite!,o shok o vella.
Te lutem, pak drite ne kete nate qe kur shpirti vuen,
Kur te dhemb e sdi ç’te dhemb,e syni gjum nuk ka,
urren nuk din ç’urren, don e s’din se ç’don.

Nuk kam ndermend te zgjatem ne analiza poezish , por me keto vargje qe solla, tregoj thjeshte dhe arrire se Migjeni nuk eshte nje demon, por nje poet ,i cili , nese ne poezite e tija qe permend i perndershmi Mons.Zef Simoni,jane blasfemi, poezite tjera jane per dashurine, per lirine , Shqiperine, per Zotin, por dhe nje kritike e ashper per injorancen dhe varferine,te cilen Shqiptaret e perjetuan por, po e perjetojne dhe sot nen nje klase pseudointelektualesh kleptokrate, ku mbizoteron ksenomania dhe aspak ndjenja kombetare.

Kritika e kritikes sado qe te formulohet ne forma reale apo abstrakte , askush nuk do te jete i sakte ne percaktime ,sepse perpara nesh nuk eshte nje Poetuc ,por nje vigan qe zbret tek ne ne forma te ndryshme: ateist,“rrebel”, patriot, lirik, romantik , mohues, krijues, fetar, filozof.etj..
Vepra e tij, dhe pse jovoluminoze eshte komplekse dhe e gjere, e cila kerkon nje vemendje profesionale. Ai nuk eshte thjesht nje talent, por krijuesi i Poezise Moderne Shqiptare, paçka se komunistet e pervetsuan si te ishte themelues i Partise se Punes dhe, per kete nuk eshte faji i Migjenit, se ai vdiq i ri , por i kleptomanve komuniste.

Padyshim ,Migjeni ,don respekt dhe kritika,por jo urrejtje kurrsesi…

Zoti eshte me i fuqishem se: ,Gete, Pushkini, Esenini, Petrarka, Witman, Roseti, Hajne, Poe dhe çdo qenie tjeter frymore toksore, qe nderton apo shkaterron, qe krijon apo fle dhe askush s’ka pse druhet prej shkrimit apo mendimit te kundert.

Kjo eshte pamja e pare e nje shkrimi,i cili nuk ishte fatal, por as i parendesishem.

Pamja e dyte eshte shkrimi “Feja e Shqipetarit eshte Shqiptaria” nga Ilda Gjelina.
Pamja e dyte te krijon nje mbrojtje te hekurt per Migjenin, nje mbrojtje me logjiken absolute ,por le nje hapsire klasike pasigurije qe bjen ne te njeten diapozitiv me Mons.Zef Simonin.

Nese shkrimi i pare eshte perfshire ne nje galopth kritikash, ne shkrimin e dyte kemi te njejtin vrapim,te njejten gjuhe,biles nençmuese. Autorja e ketij shkrimi gjen nje gjuhe te thjeshte ne mbrojtjen e poezive te Migjenit,ne ato poezi qe asaj i duken te arsyeshme per ti permendur ,kurse ne momentin njerzor, ajo shkapercen logjiken letrare dhe kalon ne fyerje ,duke e quajtur Mons.Zef Simonin “nje leter cigarje ne krahasim me Migjenin”. Une nuk e besoj nje gje te tille, se Mons.Zef Simoni qendron po aq lart sa Migjeni,dhe ne vepra per Zotin, sigurisht qendron me lart, se ai. Mons.Zef Simoni eshte nje martir i gjalle i Kishes Katolike.

Autorja ,(apo autori) shqetesohet se, Mons.Zef Simoni po ben percarje fetare me shkrimin e tij. Po Ilda , kujt i sherben, kur e quan nje Prelat te Kishes Katolike Shqiptare,“Leter Cigareje”?

Jam katerciperisht me thenjen e Vaso Pashes”Se feja e Shqiptarit eshte Shqiptaria”.
Po te pafete te kujt jane?

Historikisht njerzit qe nuk kane besuar ne monoteizem jane quajtur pagane…Dhe nese pranohet teoria e Darvinit qe, fillimisht paskemi qene “MAJMUNE“,atehere ne duhet te pranojme,qe ne “MAJMUNET”u beme njerez ,por nese e lyp nevoja nuk e kemi per gje te kthehemi MAJMUNE ,per arsye se ne nuk njohim krijuesin e gjithepushtetshem ,ZOTIN…

Nese do te nisemi nga kjo logjike e thjeshte dhe qesharake, atehere do te ishte me vend te mendojme se dikush qe perjetoi “UNIN” , e sheh veten“Djall me tre Brire”.

Ndodh qe besimi te jete i ndare nga letersia . Por, mos te harrojme se ,qe nga Egjipti,Greqia e Lashte , Roma, Izraeli, eshte shkruar per ZOTAT ne trajta te ndryshme.Bibla eshte ne nje nivel te atille letraro-shkencore te mahnitshem, qe mund te mesoj te pamesuarin dhe te mesuarin, mund te ndihmoje me dije te pavetedijshmin dhe ateistin te besoj ne ZOT!

Une mendoj se njeriu eshte i lire per te krijuar, per te kritikuar, per ta jetuar jeten e vet ne nje forme klasike apo moderne, por liria presupozon norma dhe keto norma njerzore e dallojne njeriun nga njeriu, njeriun nga MAJMUNI…
Niveli i nje shkrim qendron ne brumin e faktit, ne liriken, epiken , romanticizim apo kritiken , kjo varet nga ai qe shkruan dhe çfare shkruan,çdo gje pranohet, por mohimi i mohimit eshte mohim ndaj vetevetes dhe vlerave universale…
Gjithnje respekt per njerzit e letrave me vlere apo pavlere.
Ajo çfare une e quaj te rendesishme eshte se, ne mesojme nga te dyja nivelet dhe krijojme te mesmen e pranueshme, nganjehere te arte, jo rralle here te gabueshme…
Martial thote :“Here are some good things,some so-so,and some bad. There’s no other way to make a book”.

Ndersa Ipeshkvi Zef Simoni shkruan pergjegjen me titull”Një përgjegje e kërkueme” ,kun e mes tjerash njofton lexuesit:

E ndiej përsëri si një detyrë të paraqes disa rreshta për shkrimtarin jo pa talent, për Millosh Gjergj Nikollën, me pseudonimin Migjeni.

Studimi im i parë, i shkruem para disa muejsh, ka titullin “Migjeni përkrahës i një bote pa Zot dhe i një shoqnie pa religjion”. Rreth këtij studimi asht shkrue ndonjë artikull nga tri persona që flasin kundër e kryesisht të vërtetave që unë kam paraqitë në atë. Së parit citoj dy artikuj botue në të përmuejshmën kombëtare, informative e kulturore të revistës “Kuvendi”, botue në Michigan të Shteteve të Bashkueme në muejin qershor 2004 prej autores Ilda Gjelina me titull “Feja e shqiptarit asht shqiptaria” dhe artikulli i muejit gusht, 2004 nga autori Alfons Grizha, “Urrejtja pa qellim i ngjan qitjes kuturu” (Hugo). Ilda Gjelina asht lëshue pa fre me një sulm kundër studimit tem për Migjenin.

Unë nuk kam qellim të baj ndonjë goditje ndaj asnjë persone, por vetëm paraqes çashtje për të mbrojtë atë që unë e quej të vërtetë. Unë në këtë studim jam përpjekë të paraqes të vërtetën e asgja jashtë saj.

Dëshiroj të vë në dukje se unë kam një detyrë fetare në hierarkinë kishare. Së pari, si besimtar e së dyti si person me detyrë që kam, mbroj çashtjen e besimit ndaj kujdo. Religjioni nuk lypë mëshirë as dhimbë për t’u pranue e njoftë. Asht e drejta ma shejte që ekziston në konceptet e pohohet se besimi ka përsosuninë.

Kam të drejtë e detyrë, sigurisht, pa fye sikur ashtu kam veprue në studimin që kam shkrue për Migjenin, simbas parimit moral që ka krishtënimi, tue deklarue me objektivitet rreth Migjenit, pa inat e zemrim, veç inatit e zemrimit që do të ketë njeriu kundra së keqes. Asht tjetër e keqja e tjetër personi i keq. Pse, po kje se nuk je kundër së keqës, bahesh e je i keq ti vetë. Këtë ia kujtoj të gjithëve me dashamirësi e respekt.

Në studimin e parë paraqitem nga kritikët si i ashpër e pa tolerancë. Unë kam shkrue për Migjenin, tue ba dallime e tue shprehë se ia njof sa vlera letrare e disa shoqnore, por kundërshtoj ato shamje e fyemje të tijat, shkrue jo në ndonjë rresht, kundër besimit, me të keqen ma të madhe kundër Zotit, religjionit, kundër klerit, kundër plagëve shoqnore që i vën të shkaktueme prej fesë, flet kundra motrave, ideali i të cilave asht aq i zgjedhun në botë. Vë në dukje se motrat paraqiten fuqi e botës dhe vlerë fort pozitive e krishtenimit. Ato janë bijat e Zotit, janë mbështetje shejte e Kishës, asaj Kishe që ka përsipër vepra mbrojtjeje e shërimi, tue përballue të zezat e randa të botës së keqe kundër mëkatit, vrazhdësisë, pabesive, drogave, prostitucionit, diskotekash e çdo lande që përmban zeher e tërbim. E, Migjeni në “Kanga skandaloze” shkruen me ironi: “Lutjet e saja ende s’i zbardhi drita”. Ato me siguri janë lutë e luten për Migjenin për të mos e lanë “t’i bijë pash në pash ferrit”. Ferri qe tmerri i tij në këtë tokë që e ka ba të çartun Migjenin.

Migjeni, e përsëris, ka folë kundër Zotit e në këtë mënyrë e ka damtue shumë shoqninë dhe ka ba që komunizmi ta ketë Migjenin për idhull, në kajde të Zotit.

Ekzistenca e Zotit asht e provueme ditunisht nga filozofia e shkenca e shkencëtarët ma të mëdhaj të botës, tue fillue nga filozofi i kohës së vjetër Aristoteli e ma vonë Agostini, Duns Skoti, Alberti i Madh e Akuinati me pesë rrugët e ekzistencës, që ndriçojnë atëherë e sot, me françeskanin, fizikantin anglez Rugger Bakonin, me Raimondo Lullon, me Nikollë Kopernikun, Galileo Galileon, me Descaretes, me Kantin me provën morale. Edhe Voltaire, Louis Pasteur, Pascal, Sorer Kiergard dhe Einstein. E simbas filozofëve të shquem Billot Mercier, Maritain, Koenig, me sociologun Emanuel Mounier, themelues e shkrimtar i revistës “Esprit” të Parisit, u shprehen “Çlirimi i njeriut vjen tue pasë marrëdhanie me Zotin”. Migjeni i mjerë asht kundër Tij.

Kundër Atij që asht alfa e omega: qenia pa fillim e pa mbarim. Absoluti në esencën e vet e në përkryermëninë e vet. Asht pushtet i përsosun në bukurinë, mirësinë e dashuninë e vet. Asht fryma e pastër që nuk zbret kurr për t’i dhanë jetë formave të qenies, e të qellimit që e vërteton fizikanti Markozzi me provën e lëvizjes e sa fizikantë të kohës moderne. Zoti, përfundimisht, asht vetëm lumnia jonë. Dhe çdo njeri e ka dhe e gjenë në mendje dhe në zemër, në një qetësi ku punon Shejtnia e Tij: mbrenda pranisë sonë kohore e pastaj pranisë sonë në infinit. Koha e infiniti nuk janë të kundërta, por të ndryshme. Asht gëzimi i madh të jeshë në kohë, për të qenë krejt i lumtun në infinit, në amshim. Zoti asht infiniti shejt. E religjioni i Atit, i Birit, e i Shpirtit Shejt asht fuqi kolosale e njëzetë shekujve e të gjitha kohëve.

Janë të panjehun shkencëtarët e dijetarët e të gjitha dijeve e kohëve e me mbarë njerëzimin ndër shekuj e në botë që pranojnë të vërtetën e qenies së Zotit. Për mendimin tonë: Mjerë ai që nuk beson në qenien e Zotit.

Një spjegim do të baj ma vonë në veprën që do të botoj rreth letërsisë shqipe për shprehjen aq të gabueme “Feja e shqiptarit asht shqiptaria”. Kjo shprehje asht e thanun nga Pashko Vasa. Pashko Vasa ka kenë besimtar e atdhetar, por asht shprehë shumë keq, tue thanë: “Mos shikjoni kisha e xhamia / Feja e shqiptarit asht shqiptaria”. Asht gabim se Shqipnia nuk asht fe.

Në kjoftë se artikullshkruesja pranon këtë titull, të pranojë edhe atë që paskam thanë unë se “Letërsia asht fe”. Por diçka të tillë nuk mund ta them kurrsesi. Së pari, nuk e kam thanë; së dyti, kishte me qenë gabim teologjik. Letërsia asht një dije e natyrshme, kurse feja asht e mbinatyrshme. Shprehem tue pohue por se besimi asht gjendje e lartë shpirtnore e rregullon ndiesitë tona kah e vërteta e ideali dhe kah dijet njerëzore, dhe kah letërsia e i jep rast të dalin shkrimtarë të mëdhaj, siç ishin: Danti, Manxoni, Tolstoi, Dostojevski, Tagora e me qinda që janë lavdia e botës dhe e qytetnimit të saj. Simbas filozofit e teologut të shquem të të dhetë shekujve të kohës së mesme, Tomë Akuinatit, ky i ndanë dijet në tri kategori e filloi ma së pari me shkencat ekzakte; së dyti, me filozofi e së treti, tue u quejtë ma e larta, me Religjion.

Feja, simbas kritikueses, nuk asht ilaç i mjerimit. Feja, lum motra, asht ilaç e ilaç i madh i mjerimit e i njerëzimit. Asht e vërtetë se në botë na nuk mund të hjekim vuejtjen, siç e kam thanë në studimin tem. Por atë që ka ba Nana Tereze e Kalkutes, e Shqipnisë dhe e botës, ajo ka veprue ma mirë se Migjeni. Se Migjeni vetëm ka shkrue për disa plagë të Shqipnisë, por ka shkrue shumë keq për Zotin, pa të cilin ata vetëm shtohen e shumohen. Kurse Nana Tereze ka shkrue, ka veprue e me 19 tetuer 2003 Kisha e ka shpallë “Të Lume”, tue pasë dashuni për Zotin e shokun.

Në studimin tim nuk ka asnjë rast që unë të inkurajoj përçamje fetare, sikur pohon Elida Gjelina për muë. Së parit, ky term në konceptin e katoliçizmit nuk pranohet, se jemi bij të një Zoti të vërtetë, pra vëllazen. Na predikojmë dashuni e vëllazni të vërtetë dhe tolerancë kristiane. Për ma se 200 vjet rresht, sidomos Papët tanë shumë të mirë punojnë në këtë drejtim edhe në mbrojtje të të drejtave tona, se besimit na do t’i dalim Zot.

Në lidhje me Migjenin nuk mund të kemi toleranë për të cilën shkrimtari Alfons Grishaj, me respekt ndaj meje, kërkon një hapësi tolerance ndaj poetit. Grishaj thotë në artikullin e vet: “Pa dyshim Migjeni do respekt dhe kritika, por jo urrejtje kurrsesi. Përsa i përket respektit, nuk e meriton për ata çka ka pohue, tue mohue të vërtetat e tue i poshtnue ato. Unë kam thanë: “Ka një prozë të bukur, por pa shejtní” Kjo shejtni duhet të jetë ndër të gjithë shkrimtarët e mëdhaj e të vogjël, për të qenë letërsia e qytetnimi ndër binarët e vet.

Së dyti, unë si katolik besimtar dhe me detyrën shejte të punës, unë lutem për Migjenin, sikur jam lutë, porsa mora vesh vdekjen e Enver Hoxhës, kur unë ishe në burgun e Spaçit, i lodhun e shkatrruem prej tij, por vetëm fizikisht.

Kemi detyrë dhe punojmë ndërgjegjet tona, për t’u lutë për të gjithë anmiqtë tanë, por në anën tjetër kam xjerrë artikullin e botuem në “Gazeta shqiptare” për të paraqitë damin që i ka sjellë Enveri kombit., historisë e ndërgjegjeve njerëzore. Kështu, edhe për Migjenin lutem, por edhe shkruej që të shpëtojë Shqipnia nga ata zgjeta të tija e të pasuesve të tij.

Thohet për shkrimin tim të parë: Po të ishte në dorë të tij, Zef Simoni do të kishte kthye mbrapësht në kohën e mesjetës, vitet ma të zymta të artit e të shkencës, kur kisha shtypte dhe dhunonte çdo lloj arti dhe shkence”.

Gati të gjitha epokat kanë vlerën e vet me shumë të mira, por edhe me shumë të këqija. Në se e quejmë epokë edhe komunizmin, vetëm ky nuk na ka dhanë, mund të themi, asgja të mirë e pozitive, pse komunizmi asht tanësisht kundra Zotit, religjionit, të drejtave njerëzore e dinjitetit të njeriut. Ma lart vlerësohej në komunizëm një kafshë se një njeri.

Për kohën e mesme do të jap një studim të veçantë, në të cilin do të flitet për vlerat e saj dhe për fajet e saja që i ka deklarue kohë mbas kohe një kulturë e përgjithshme e me sinqeritet vetë Kisha e Shejti At Papë Gjon Pali II. Mesjeta asht e dallueme për ekstremitete: një padije në popull e zheni të shquem me elitën. Janë paraqitë vlerat e kësaj epoke me shumë zheni që na ka dhanë ajo dhe sa zbulime e drita, për të cilat flet koha e mesme. Mesjeta ka origjinën e vet në krishtënim e do të vijë në mënyrë të qetë me etent e shquem të Kishës. E me të përmendunin zheni Shën Agustinin, i cili u kthye në kristianizëm përmes nanës së vet Shën Monikës, tue na dhanë vepra kulmore të filozofisë e të teologjisë, vepra të cilat sot gjindën në libraritë kryesore të botës dhe që ruhen e punohen nga kultura e përbotshme. Ma vonë, kur futemi në mesjetë, dalin zheni tjerë që do të vënë bazat themelore të mendimit e të reformimit të thellë. Koha e mesme na ka dhanë filozofët e teologët e shquem, si: Duns Skot, Albertin e Madh, Akuinatin e të tjerë, për të formue drejtë mendimin, shpirtin dhe esencën e ndërgjegjës.

Në kohën e mesme kanë fillue punimet e mëdha ingjinierike dhe do të duket fizikanti anglez, françeskani Rugger Bacon, do të fillojnë universitetet e para në Europë e në botë, si i Bolonjes, Padovës të aprovume nga Papët dhe do të pregatitën artet e mëdha ndër katedralet e kishat që mahnisin Europën Prendimore, ku sot shkojnë për ta vizitue artistat e turistat nga të katër anët e botës.

Në mesjetë fillon letërsia europiane, ajo franceze, angleze, spaniole e italiane që do të na japë Dantin me kryeveprën “Komedia hyjnore”, vepër civile e teologjike.

Në përfundim të këtij artikulli, ju lutem, se po shprehem kështu tue thanë: mendohuni e mos më sulmoni, se kam të drejtë, se kam arsye, se kam logjikë, pse nuk ka ideal ma të lartë “tash e përgjithmonë e jetës” se me njoftë Zotin, me pranue qenien e Tij, se me e dashtë Zotin, me i shërbye e me jetue për Atë.

Unë kam detyrë ta lus Zotin për të gjithë njerëzit e mos me harrue kurr figurat e shqueme të religjionit e të atdheut tonë, tue fillue me Shën Jeronimin, dijetar e doktor Kishe, përkthyes i Bibles në gjuhën latine që mori emnin Volgata dhe i pari shkrimtar i ilirëve, i vendit tonë, me Marin Barletin meshtar e shkrimtar i fuqishëm, së bashku me Beçikemin, me Buzukun, Budin, Bardhin e Pjeter Bogdanin e veprave monumentale, grup i denjë i letërsisë së vjetër shqipe. Nuk mund ta harrojmë kurrsesi për shekuj Gjergj Kastriotin, që luftoi me popullin e vet me njëzet e katër lufta për “Fe e Atdhe”, prej kah doli binomi shejt i Shqipnisë, se Skandërbeu desh Zotin, Krishtin e krishtenimin e mori titullin nga Kalisti III Papë, Athleta Cristi, me autorët e fuqishëm kryesorë të letërsisë shqipe, si: Mjedën, Harapin, Fishtën, Zadejen, Palajn e sa të tjerë, me 40 martirët e përiudhës fatzezë, por që do të bahet fatlume me shpalljen e lumnimit të tyne nga Shejti At Papë, me shejtent e Kishës Katolike të shekullit të kaluem mbi 240, që derdhën gjakun për dashuni të Zotit e të shokut, si: Maksimilian Kolbe e Edit Stein dhe në shekullin tonë, në vjetin 2003 do të dalë E Lumja Nana Tereze, që nuk shkroi vetëm për Zotin, për Jezusin, por u shkri në dashuni për Atë dhe në dashuni për shokun, tue u gjetë mes të sëmurëve, që vdisshin nga dhimbjet e urija nëpër rrugët e Kalkutës. Migjeni pushoftë në paqe, te Zoti që tashti mund ta shofë e të jetojë.

Lusim Zotin që të jetë një kuptim i mirë mes njerëzve e na njerëzit të bajmë radikalisht një ndreqje në drejtim të Zotit e të së vërtetës, tue mbetë përherë vëllazen me njeni-tjetrin, kudo që të jemi në këtë tokë me shumë vuejtje e me shumë provë.

Shkrimtari shqiptar nga Bostoni i amerikes Kolec Traboini lidhur me kete teme shkroi artikullin me titull” MIGJENI NE KALVAR SI JEZU KRISHTI” te cilet po i botojme ne faqet tona virtuale:

Ndryshe nga cfare shkruan ne "Gazeta shqiptare" Tirane prifti i nderuar katolik, ipeshkev Zef Simoni, Pashko Vasa nuk ka bere kurrfare gabimi a mekati kur ka vargezuar "Feja e shqiptarit asht shqiptaria". Mire, qe Pashko Vasen e insinuon nga fakti se eshte katolik, nga pozitat e predikuesit ndaj "mekatarit" se kushedi devijoi nga grixha e besimtareve te pervuajtur, ( nje keqinterpretim naiv sepse vargjet e Pashko Vasos nuk kane per qellim predikimin e ateizmit por te atdhedashurise, pra idene se Atdheu eshte mbi te gjitha ne imediatin historik te luftes per Pavaresi e ne kushtet kur kombi nuk ka nje fe por tre), po me Migjenin orthodoks, çfare ka?!
Nuk ka klerike, sado fanatike, ne boten perendimore qe merret me stigmatizimin e poeteve. Ne gadishullin arabik ka, madje atje edhe i masakrojne poetet sic kane bere me poetin e njohur arabo-saudit Sadok Melabah, qe i prene koken ne mes te dites ne nje shesh publik ne shtator te vitit 1992. Dihet se kesisoj denimesh makabre bente dhe komunizmi ndaj poeteve me shpirt te lire.
Kjo sepse bota perendimore e pranon hapur lirine e mendimit dhe te krijimit madje edhe ateizmin si pjese e kultures se saj dhe e ka kapercyer prej shekujsh kohen e inkuzicioneve qe vinin prej kthinave mediokrre e dogmatike te fanatizmit fetar. Mjafton te kujtojme se keto dite ne Londer vihet ne skenen e teatrit nje drame ku stigmatizohet vete Krishti, e qe shteti laik britanik nuk fuqi ta ndaloje.
Eshte mire te jesh fetar, por eshte keq, shume keq te jesh fanatik e ta shikosh e gjykosh boten vetem me syrin e nje religjioni, prej cfare po tundohet e frikesohet sot ( si dikur ne mesjete) mbare njerezimi.
Bota eshte e larmishme, vec fese katolike ka edhe fe te tjera. Ka orthodoks, ka mysliman, ka budiste, evangjeliste, bektashij, jehovaj, ka soj e soj besimesh. Kulturat e tradicionet jane pasuri e saj. Pra bota dhe mendimi nuk jane uniforme. Fale kesaj lirie dhe ipeshkev Zef Simoni boton shkrimin “Migjeni perkrahes i nje bote pa Zot dhe i nje shoqnie pa religjion” ku rreket te krijoje nje perftyrim krejt te pasakte mbi poetin, sikur Migjeni te ishte nje filozof ateist, a te ishte nje Zhdanov rus dhe ne traktatet e tij ideologjike, punonte i frymezuar nga retorika e iluministeve franceze: " Bota do te shpetoje vetem atehere kur guri i fundit, i kishes se fundit, do te bjere mbi priftin e fundit". Pra, nen ndikimin e atyre iluministeve franceze, qe Franca katolike, (sa liberale aq konservatore ) i nderon e i respekton si pjese e kultures e dinjitetit te saj e kurrsesi nuk i denigron. Ne shqiptaret, mesa duket, jemi aq shume te pasur ne tradicionet letrare, jemi aq produktiv sa nuk e kemi per gje ti zbresim poetet prej panteonit tone te vogel ne krahasim me Francen e, po qe e mundur, tua shuajme kandilat e ti harrojme fare. Por jo vetem Migjenit e Pashko Vases por edhe Cajupit se edhe ai keshtu thote ne fund te elegjise se tij, kur Zoti i mori zviceranen Efgjeni e me pas edhe te birin: "Edhe perendine me nuk e besoj!". Natyrisht kete gjykim semplist te poezise e te poeteve mund ta bejne vetem ata qe fare pak e kuptojne letersine, a i kane ngecur ne dere e qe gjithashtu fare pak, per te mos thene aspak, kuptojne se cfare ndjenjash humaniste vlojne ne zemrat e poeteve qe shpesh here te revoltuar nga padrejtesite e kesaj bote i drejtojne syte ne qiell e i bejme pyetje Zotit. Pyetjet ne retorikat poetike, ne nje fare trajte, jane edhe thirrje per ndihme e drejtesise hyjnore kur drejtesia tokesore nuk funksionon. Prandaj nuk mund ta kuptojme se si e qysh e tek dilet ne kete konkluzion, qe citohet si titull e qe eshte thelbi i tere shkrimit, e qe perpiqet padobi, e mund te themi mjerueshem, te anatemoje Migjenin si ateist dhe frymezues i prapesive te Enver Hoxhes qe shpertheu si nje fortune e zeze kunder kulteve fetare ne vitin 1967.
Me te drejte, ne revisten e permuajshme informative e kulturore “Kuvendi”, qe botohet në Michigan, autorja Ilda Gjelina ne shkrimin e saj me titull “Feja e shqiptarit asht shqiptaria” qershor 2004, dhe autori tjeter Alfons Grizha, “Urrejtja pa qellim i ngjan qitjes kuturu” (Hugo), gusht,2004, shprehin rezervat e veta per shkrimin e priftit Zef Simoni dhe kerkojne prej tij tolerance kristiane. Por kurrsesi ate lloj tolerance qe prifti ne fjale shprehu ne menyre enigmatike ne shkrimin reagues me titull " Nje pergjigje e kerkueme" me 15 janar 2005 ne kanalet e internetit, ku thote se "une lutem per Migjenin sic jam lute per Enver Hoxhen kur ai ka vdekur". Ky paralelizem ne mes te dy figurave te ndryshme, njeri humanist e tjetri xhelat, ne aparence duket sikur tregon tolerance, por ne te vertete shprehin nje cinizem te pashoq ndaj njerit nga figurat me te medha te letersise shqipe dhe nga poetet me te spikatur te Europes ne vitet 30 te shekullit te kaluar.
Meshtari katolik nuk thote as nuk e ze ne goje faktin se Migjeni nuk kishte kurrfare lidhje me religjionin katolik, ishte orthodoks, dhe se ai i perkiste nje religjioni tjeter. Fundja, nese pranojme te dalim tej faktoreve letrare, pse meshtari katolik nuk e thote se kunder cilit Zot kishte dale Migjeni, se per katoliket Zot eshte Krishti, per orthodokset Krishti eshte i biri i Zotit. Mirepo Migjeni nuk thote ndokund ndonje fjale kunder Krishtit, ai nuk specifikon. Ai me zot e me pacavra tempujsh stigmatizon metaforikisht padrejtesite njerezore, vuajtjet e mundimet, qe shumica i heqin e pakica aristokratike fodulle, krejt indiferente, vec i sheh pa patur kurrfare meshire njerezore. Krishti kishte kete ndjesi revolte ( qe le ta quajme sindromi migjenian), ndaj padrejtesive, ndaj grykesve kur u mori me force ne treg florinjt dhe kripen tregtareve te pameshirshem e te pangijshem e ja shperndau popullit, apo kur profetizoi se kolonat e tempullit do te rrezoheshin mbi kokat e prifterinjeve demagoge qe mashtronin popullin e Izraelit. Per keto as nuk ben fjale fare. As nuk i shkon mendja ta mendoje poetin si Krisht apo Krishtin si poet. Ne mendjen e time ( ndoshta mediokrre ne ate kohe), sa here qe shkoja ne Kishen e Madhe te Shkodres ku predikonte i afermi i familjes sime Arqipeshkvi, Monsinjor Ernest Çoba e ku soditja muralet e Kol idromenos, shpesh e mendoja Krishtin poetin kengetar qe prekte zemren e popullit te Izraelit me fjalen e arte. E kete e beja pa patur frike se mekatoj. E kur rrefesha te monsinjor Çoba, qe vite me pas do te vdiste ne Burgun e Tiranes, ai buzeqeshte lirshem e me thoshte se fantazia e te mires e te bukures nuk perbente mekat per moshen time.
Feja predikon gjera te mira, vellazerine, meshiren, bujarine, pra, ne qellimin sublim, cfare ka te kundert poeti Migjeni me keto ide. Ne zemren migjeniane kishte revolte, zemerim, meshire, madje mund ta thosha nje meshire si vete Krishti. Vete vdekja e Migjenit ne moshe fare te re(27), shume me i ri se Krishti (33) krijon nje analogji te çuditeshme, te pakten tek une qe gjerat i shoh me sy poetik e jo te nje analisti te ftohte.
Pra çfare e shqeteson priftin ne sherbesat e tij ne Shkoder qe merret me Migjenin pa kurrfare tolerance e meshire kristiane. A mos ndokush po krijon sektin e ri fetar migjenian e po ngrejne ndonje tempull perballe kishes ku predikon ipeshev Zef Simoni? Nuk ka probleme te tjera per te predikuar ne shoqerine civile shqiptare, aq me teper shkodrane, ku vocrraket migjenian nuk shkojne madje as ne shkolle, nga varferia, mungesa e ndihmes prej pushtetit dhe nga frika e tmerri i gjakmarrjes qe tash po prek, per turpin e amoralitetin tone shoqeror edhe foshnjat ne djep.
Migjeni ishte poeti i halleve te medha te popullit, ato halle qe duhet te qaje edhe kisha edhe xhamia, dhe prifterinjt edhe hoxhallaret ne predikimet te tyre.
Migjeni nuk ka ne platformen e tij poetike diçka per te shembur sistemin kishtar( çfare e kishte Krishti ndaj sinagogave ne Izrael), as ndaj institucioneve e fese, por ai ve gishtin ne plage dhe denon poetikisht indiferencen institucionale ndaj vuajtjeve njerezore
Nuk e kuptoj si mund te gjykohen poetet e medhej si Migjeni, me te tilla paradogma, se ai ishte kunder zotit te katolikeve Jezu Krishtit. Si mund te quhet ai "paraenverian". Kush ne bote e parashikonte se cfare menxyrash do te bente komunizmi dhe fashizmi. Kush ka te drejte te paragjykoje se Migjeni do te behej nen diktature, nje konformist i dhunes e i shtypjes, kur ne shpirtin e tij kishte revolten ndaj dhunes e shtypjes. Kush mund ti jape fryme nje te vdekuri pas afro 70 vjeteve qe dergjet ne varr per ta vendos me pas ne shtyllen e turpit, a ne kalvar si Jezu Krishti. Si mund te shkoje imagjinata njerezore deri ne kete lloj absurditeti. Si mund te anatemohet nje poet aq i lexueshem, madje mund te themi nder me te lexueshmit e me interesantet ne poetet e prozatoret shqiptare, ai qe hapi jo nje dritare( jo nje arkapi), por nje epoke per letersine shqipe sepse poezia e sotme moderne shqiptare eshte njefare soji produkt i frymes migjeniane. Migjeni eshte poeti nder me te lexuarit e letersise shqipe, madje edhe pse poezia e proza e tij ruan gegnishten ne te shkruar, ai eshte poeti me i lexueshem i gegnishtes ne jugun e Shqiperise ku si trajte dialektale perdoret toskerishtja ne te folur. Ne krye te krese, Migjeni nuk eshte sic eshte keqinterpretuar me pare por edhe tani - me qellimin e dukshem per ta konfonduar me revolucionin e pergjakur te enverizmit-, nje revolucion por nje evolucion. Kjo sepse zhvillimet e letersise shqiptare ne vitet 30, nen ndikimin e letersise boterore patjeter qe do te ndikonin qe te dilej (ne menyre sasiore - tek shkrimtaret e tjere bashekohes dhe cilesore - tek Migjeni), nga trajtat klasike te mbyllura e qe vinin si ndikim i klasicizmi te kapercyer si metode letrare.
Migjeni eshte nje stature nder me te lartat te letersise shqipe, figura nder me të dashura te rinise shqiptare, te njerezve te thjeshte, te gjithe atyre qe pak u buzeqesh jeta, atyre qe fati i ve ne risk të keq, ne det a ne toke, nder skerkat e Greqise apo honet e detrave te egersuar ne Otranto drejt Italise, te atyre shpirtrave njerezore nder mundime, qe tek poetet ndjejne te ngrohen me diellin e shpresës, ashtu siç duhej te ngroheshin prej predikimeve neper tempuj .
I nderuari At Simoni nuk duhej ta stigmatizonit vdekjen e tij ne shkrimin qe e quan studim “Migjeni perkrahës i nje bote pa Zot dhe i një shoqnie pa religjion”, nuk duhej te hynte ne mekat ndaj nje poeti te vdekur, por duhej te thonte, sic thone gjithe besimtaret e devotshem te kesaj bote, se desh zoti dhe e mori prane vehtes. E ne si shqiptare do te shtonim: E mori prane vehtes si engjell sepse ishte zemra me e ndjeshme shqiptare e shekullit te 20. Ashtu, si zoti e mori prane vehtes, kur e dogjen prifterinjt ne turren e druve, ne moshen 19 vjecare Zhan D' Arken, qe pas peseqint vjeteve Papa e shpalli shenjtore.
Migjeni ka reflektuar ne shpirtin tim si nje Krisht qe ne femijerine e larget, qe ngjiste, aq fort e aq dhembshem me fatin e Luleve te vocerr me "opinga te shqyera, qe sikur duan ta hane mesuesin". Ndaj jetim e kembezbathur kam vrapuar neper rruget e Shkodres per te percjell eshtrat e poetit qe i sollen nga Torino e Italise ne vitin 1956 dhe u rivarrosen, percjellur nga mbare intelektualet dhe qytetaret artdashes te Shkodres. Femijerise dhe adoloshences sime poeti i vdekur i kish dhene nje mik, Lulin e vocer, qe ashtu si Din Paku, Cipolino, Tonino i padukshem e Tom Sojeri do te me terhiqnin ne shoqerine e tyre per te hyre e perhumbur me pas ne labirinthet e letersise, me shume si artdashes e dic me pak si autor.
Krishti, Zhan Darka, Nena Tereze dhe Migjeni per mua si shqiptar, pse jo edhe si katolik, jane simbole te mrekullive njerezore, qe dalin tej e pertej mediokrritetit e te se rendomtes se perditeshme, ku mjerisht me shume behet hije se sa drite(nga Kolec Traboini)

Dhe krejt ne permbyllje them se :Migjeni ishte i zhgenjyer nga fete, nga zoti. E c'faj kishte ai, kur zoti vete, ia fali shpirtin e mire, subtil e aq te ndjeshem. Zoti ,ka mund ta bej tiran,hipokrit e cka jo tjeter.Shpirti i tij shihte vec mjerim, mjerim dhe mjerim deri ne pakufi. Ndersa nga ana tjeter, nuk kishte nje grusht te forte,prandaj rebelohej, shperthente,bente kryengritje, deshironte qe kete bote ,ta bente nje vend me te mire.
Apo s'eshte kjo detyre edhe e poetit...?Njerezit me shpirt te madh ,ne pamundesi tjeter,veprojne edhe ne kete menyre. E Migjeni ishte i tille! Ishte dhe do te mbetet i madh(Flori Bruqi)

Pak biografi nese s’ju vjen merzi…

Millosh Gjergj Nikolla- MIGJENI

Migjeni
Poet dhe prozator, përfaqësuesi më i shquar i letërsisë demokratike e revolucionare para Çlirimit. Lindi me 13.10.1911 në Shkodër më në një familje të varfër qytetare. Pasi kreu shkollën fillore në qytetin e lindjes, më 1928-1932 ndoqi mësimet e mesme teologjike në Manastir. Në vitet 1933-1937 punoi si mësues filloreje në Vrakë, Shkodër dhe në Pukë. Kjo është edhe koha kur zhvilloi veprimtarinë letrare. Shkrimet e para i botoi më 1934; bashkëpunoi në revistat "Illyria", "Bota e re" etj. Më 1936 krijimet e veta poetike i përmblodhi në librin Vargje të lira, të cilin censura nuk e la të qarkullojë. Nga fundi i v.1937 shkoi në Itali për tu shëruar nga sëmundja e mushkërive. Vdiq më 26.8.1938, në moshën 27-vjeçare në një sanatorium pranë Torinos në Torre Peliçe. La në dorëshkrim një pjesë të rëndësishme të prozës së tij.
Migjeni kishte bindje demokratike, revolucionare, me të ciat filloi të brumoset që në bankat e shkollës nën ndikimin e veprave të autorëve përparimtarë. Punën si shkrimtar e nisi kur në letërsinë shqiptare po forcohej rryma demokratike; me shkrimet e tij realiste, thellësisht novatore nga brendia dhe forma, dha ndihmë të madhe në zhvillimin e saj të mëtejshëm.
Në themel të krijmtarisë së Migjeni qëndron aspirata për një botë të re, ku njerëzit e thjeshtë të jetojnë të lirë dhe të lumtur me dinjitet njerëzor dhe pa frikë për të nesërmen. Ky humanizëm aktiv përshkon tej e ndanë veprën e tij. Në poezitë e para, si "Zgjimi", "Të birt' e shekullit të ri", "Shkëndija","Shpirtënit shtegtarë"etj. pakënaqësia e thellë ndaj realitetit çifligaro-borgjez dhe ëndrra e autorit për një të ardhme të bukur u shpreh me figura të gjalla romantike. Poeti u ngrit kundër amullisë shoqërore dhe forcave që mbanin vendin në errësirë («kalbësinave që kërkojnë shejtnim»). Kritika e rreptë e gjendjes së rëndë të vendit u gërshetua në këto krijime me dëshirën e zjarrtë për "një agim të lum e të drejtë kombëtar", me grishjen për të luftuar për ditë më të bukura. Për zhvillimin e Migjenit si shkrimtar është karakteristik kalimi i tij i shpejtë nga romantizmi revolucionar në realizmin kritik.
Pasqyrimi i varfërisë së thellë të masave zë vend qendror në krijimtarinë e Migjenit; për shkrimtarin kishte rëndësi të madhe shoqërore që të dilte në dritë sa më qartë humnera e vuajtjeve, ku e kishte hedhur popullin regjimi reaksionar. Heronjtë e veprave të tij më të mira ("Bukën tonë të përditshme falna sot", "Bukuria që vret", "Mollë e ndalueme", "Legjenda e misrit", "A don qymyr zotni?"etj.) ishin të papunë që rropateshin gjithë ditën për të nxjerrë kafshatën e gojës, malësorë që qëndronin në zgrip të jetës, të mjerë që nuk u kishte ecur në jetë dhe ishin flakur jashtë shoqërisë. Në "Poemën e mjerimit", veprën e tij më të shquar, Migjeni përshkroi në tablo të gjallë dhe rrëqethëse të gjëllitjes së vështirë të masave të shtypura dhe të shfrytëzuara, të venitjes së tyre fizike nën grushtin e mjerimit, që sundonte në vend dhe mbrohej nga monarkia çifligaro-borgjeze. Në një varg shkrimesh, si "Zoti tëdhashtë". etj., Migjeni fshikulloi ashpër indiferentizmin e klasave të kamura ndaj vuajtjeve që hiqte populli. Shtresat e privilegjuara Migjeni i pasqyroi kryesisht në jetën e tyre vetjake, ai tregoi moralin hipokrit dhe despotizmin që karakterizonte marrëdhëniet e tyre familjare ("Të çelen arkapijat", "Studenti në shtëpi"). Në "Studenti në shtëpi" vuri në lojë inteligjencien borgjeze, si forcë e paaftë për të luftuar për ideale të larta. Migjeni goditi haptazi dhe me forcë artin dhe shtypin zyrtar ("Kanga skandaloze", "Programi i një reviste", "Novelë mbi krizën"etj.). Skamorët, të cilët i urrenin shtypësit, por ende nuk guxonin të ngriheshin kundër tyre, Migjeni i pasqyroi me simpati të thellë. Në skicat "Luli i vocërr"dhe sidomos te "Zeneli", shkrimtari vuri në dukje aftësitë intelektuale të masave dhe dëshirën e zjarrtë për ndryshime në gjendjen e tyre shoqërore. Shkrimtari tregoi edhe shfaqjet, sado të zbehta të protestës së tyre ndaj padrejtësisë shoqërore ("Mollë e ndalueme"). Rrëfimi i thjeshtë dhe koncis, imtësitë, që zbulojnë thelbin e dukurisë, fryma polemike, psikologjizmi i hollë, prirja për t'i dhënë personazhet me disa viza, figurat poetike shprehëse, ironia - këto janë veçoritë kryesore të stilit të Migjenit Krijimtaria e tij la gjurmë të dukshme në letrarët e rinj të kohës.
Me mohimin e shoqërisë çifligaro-borgjeze dhe aspiratën e fortë për një të ardhme më të mirë për masat e popullit, Migjeni pati ndikim të ndjeshëm në rrethet e rinisë përparimtare; me veprat e tij ndihmoi në formimin shpirtëror të saj. Këtë rol ato e luajtën edhe në vitet e qëndresës kundër pushtuesit fashist, kur qarkullonin dorë më dorë.
Pas Çlirimit trashëgimi letrar i Migjenit u bë i njohur plotësisht. ("Veprat" e plota të Migjenit janë botuar tri herë: 1954, 1957, 1961, kanë dalë edhe një varg botimesh të tipave të ndryshëm). Shkrimet poetike dhe në prozë të Migjenit janë përkthyer në disa gjuhë të huaja. Për jetën dhe krijmtarinë e tij janë botuar studime e artikuj të shumtë.
Me interesimin e pushtetit popullor eshtrat e Migjenit u sollën në atdhe (1956). Ju dha titulli "Mësues i Popullit (1957).

RECITAL I MALCORIT
O' si nuk kam nji grusht te forte
t'i bije mu ne zemre malit qe s'bezane,
ta dij edhe ai se c'do me thane i dobet -
n'agoni te perdridhet si vigan i vrame,

Une - lugat! SI hij'e trazueme,
trashegimtar i vuetjes dhe i durimit,
endem mbi bark te mallit me ujen e zgjueme
dhe me klithma te paknaquna t'instinktit.

Mali hesht. Edhe pse per dite
mbi lekure te tij, ne loje varrimtare,
kerkoj me gjete nji kafshate ma te mire...
Por me rrene shaka shpresa genjeshare.

Mali hesht - dhe ne heshtje qeshe.
E une vuej - dhe ne vuejtje vdes!

Po une, kur? heu! kur kam per t'u qeshe?
Apo ndoshta duhet ma pare te vdes?

O, si nuk kam nji grusht te fuqishem!
Malit qe hesht mu ne zemre me ja njeshe
Ta shof si dridhet nga grusht'i paligjshem...
E une te kenaqem, te kenaqem tu u qesh.

LUTJE

Të lutem, o perëndi,
për një simfoni
me tinguj t'argjantë
e akorde t'artë.

Të lutem, o perëndi,
për një simfoni -
plot dashuni
të nxehtë si tu vasha gjitë
kur vlojnë ndijesitë.

Të lutem, o perëndi
për një simfoni
të dëfrej në lumni
t'u u përkundë n'ani
të bukur t'andrrimeve
të kaitër, ku të fantazmeve
buzët më tërheqin zjarrtë
e më digjen syt e flaktë.

Të lutem, o perëndi,
për një simfoni -
e kurr, e kurr ma mos të zgjohemi.
DY BUZË

Dy buzë të kuqe,
dy dëshira të flakta,
që afshin ma thithën,
gëzimin ma fikën,
si fantazma ikën
ndër do bota të larta...
Dy buzë të përgjakta,
dy dëshira të flakta,
që afshin ma thithen
në buzë kur m'u njitën -
andjeet m'i trazuen,
zemrën ma tërbuen,
trunin ma helmuen
e në fund u mërguen...
Dy buzë të kuqe,
bukuri fatale,
të një grueje stërzane
një pranverë të tanë më mome
një pjesë zemre më nxome,
dhe gëzimin ma vodhne...
Ato dy buzë të kuqe
dhe dy lotë të mia
qenë shenjat e dhimbjes
kur më vrau bukuria,
kur më zu dashunia
e më dogji rinia.
NËN FLAMUJT E MELANKOLISË
Në vendin tonë
kudo valojnë
flamujt e një melankolie
të trishtueshme...
... dhe askush s'mund të thotë
se këtu rron
një popull që ndërton
diçka të re.
Aty këtu në hijet
e flamujve
mund të shifet
një mund, një përpjekje
e madhe përmbi vdekje
për të pjellë diçka të madhe,
për të qitë në dritë një xhind!
Por, (o ironi)
nga ajo përpjekje lind
vetëm një mi.
Dhe kështu kjo komedi
na plas dellin e gazit,
nsa prej marazit
pëlcasim.
Në prakun e çdo banese
ku ka ndoj shenj jetese
valon nga një flamur
melankolie të trishtueshme.
FRYMËZIM i PAFAT

Frymzim' i em i pafat,
që vjen e më djeg mu në gji,
për kë po më flet? për kë të shkruej?
përse po më ban që kaq të vuej?
pse vjen e më djeg mu në gji,
frymzim' i em i pafat?

Për të gjorët? për ata që nuk kanë dritë?
0 frymzim' i em i ngratë,
mjaft me plagë që s'kan shërim,
leni të dergjen në mjerim,
Njerzit s'duen ma trishtim,
botës s'ia kande atë kangë të thatë,
thot se mjell një farë të idhtë.

Far' e idhtë... far' e idhë...
- 0 njerz të bimë nga far' e ambël!
Frigë të mos keni, pse një kangë
mund t'ju theri në ndjesi,
t'ju kujtojnë zemrën në gji
në ndërgjegje dhe një dangë...
porju t'ju bajë edhe ma zi.

Frymzim' i em i pafat!
Shporru ktej! Nuk të due!
S'i due hovet tueja të nalta,
as fluturimet... Nëpër balta...
të ditve tona të shklas un due
rrokë me njerzit që rrok nata.
LAGJA E VARFUN

Krahët e zez të një nate pa fund
e varrosën lagjen pranë,
dritë, jetë, gjallsi - askund,
vetëm errsinë e skam.

U harrue jeta e ditës
ndër shtresat e natës, e pagja
u derdh nga parzm' e errsinës...
n'andrra përkundet lagja.

Njerzit ndër shtëpia flejnë
me gjoksa të lakurtë e të thatë
e gratë... fëmi po u lejnë
pa ushqim në gji, pa fat,

Pushojnë gjymtyrt e shkallmueme
në punën e ditës së kalueme,
shërohen trutë e helmueme
në gjumin e natës s'adhrueme.

Veç zemrat e njerzve të lanun
me të rektunt prralla rrfejnë:
mbi barrat e jetës së namun
që shpirt dhe korriz thejnë.
Prralla mbi fëmij rrugaça
barkjashtë e me hundë të ndyta,
që dorë shtrijnë me vjedhë, me lypë
e ngihen me fjalë të ndyta.

Prralla mbi varza të fyeme
me faqe e me buzë të thithna.
Prralla mbi djelm, me të thyeme
shprese, në burg me duer të lidhna,

të cilt nesër para gjyqit
për delikt do të përgjegjin, -
vetëm dreqit e hyllit
të gjith fajet tash ua mbshtesin.

Kështu lagj' e varfun pëshpritë
dhe errsinës hallet tregon.
Një gjel i undshëm, me dritë
të hanës i rrejtun, këndon.

Hesht! or gjel kryengritës,
i lagjës së varfun. - Këtu
nuk zbardh për ty drita e dritës.
i gjikuem je me ngordhë n'u.
VETMIA
Më plak mërzitja
që vetmiamë sjell;
përbuzja, urrejtja
të gjith sendet m'i mbështjell
që kam shumë anmiq
të liq
në këto sende pa shpirt,
Nuk flasin.
As sy s'kanë.
Po mue më bahet
se aty janë
vetëm që të më plasin
zemrën.
Së paku, të më shajnë:
I mallkuem!
Së paku, të anë tallin:
I uruem!
Së paku, të më këndojnë:
-I yni zot!
Ose të më thonë:
- Jeton kot!
Të flasin, të flasin se fjalë due
në kët vetmi me ndigjue.
Ose të më tregojnë historinë
e tyne, autobiografinë:
ndoshta ty do gjej gjasim
mejeten tcme pa tingllim
që në vetmi po e kaloj -
dhe s'po dij a rroj e s'rroj.
Sendet heshtin. - sa të pamëshirë!
Më bajnë dhe mue të hesht me pahirë,
pse gojë s'kanë
dhe nuk flasin,
aty janë
vetëm të më plasin
zemrën teme që po vuen
dhe në mërzi vetveten truen
POEMA E MJERIMIT
Kafshatë që s'kapërdihet asht, or vlla, mjerimi,
kafshatë që të mbetë në fyt edhe të ze trishtimi
kur shefftyra të zbeta edhe sy tëjeshilta
që të shikojnë si hije dhe shtrijnë duert e mpita
edhe ashtu të shtrime mbrapa teje mbesin
të tanëjetën e vet derisa të vdesin.
E mbi ta n'ajri, si në qesendi,
therin qiellën kryqat e minaret e ngurta,
profetënt dhe shejtënt në fushqeta të shumngjyrta
shkëlqejnë. E mjerimi mirfilli ndien tradhti.
Mjerimi ka vulën e vet të shëmtueme;
asht e neveritshme, e keqe, e turpshme;
balli që e ka, syt që e shprehin,
buzët që më kot mundohen ta mshefin -
janë fëmitë e padijes e flitë e përbuzjes,
të mbetunat e flliqta rreth e përqark tryezës
mbi të cilën hangri darkën një qen e pamshirshëm
me bark shekulluer, gjithmon i pangishëm.
Mjerimi s'ka fat. Por ka vetëm zhele,
zhele fund e maje, flamujt e një shprese
të shkymë dhe të coptuem me të dalun bese.
Mjerimi tërbohet në dashuni epshore.
Nëpër skaje t'errta, bashkë me qej, mij, mica,
mbi pecat e mykta, të qelbta, të ndyta, të lagta
lakuriqen mishnat, si zhangë; të verdhë e pisa;
kapërthehen ndjenjat me fuqi shtazore,
kafshojnë, përpijnë, thithen, puthen buzët e ndragta
edhe shuhet uja, dhe fashitet etja
n'epshin kapërthyes, kur mbytet vetvetja.
Dhe aty zajnë fillin të marrët, shërbtorët dhe lypsat
që nesër do linden me na i mbushë rrugat.
Mjerimi në dritzën e synit te kërthini
dridhet posi flaka e mekun qirini
nën tavan të tymuem dhe plot merimanga,
ku hije njerzish dridhen ndër mure plot danga,
ku foshnja e smueme qan si shpirt' i keq
tu' ndukë gjitë e shterruna të së zezës amë,
e kjo prap shtazanë, mallkon zot e dreq,
mallkon frytn e vet, mallkon barrn e randë.
Foshnj' e saj nuk qesh, por vetëm lëngon,
e ama s'e don, por vetëm mallkon.
Vall sa i trishtueshëm asht djepi i skamit
ku foshnjën përkundin lott edhe të fshamit!
Mjerimi rrit fënnin në hijen e shtëpive
të nalta, ku nuk mrrin zani i lypsis,
ku nuk mund t'u prishet qetsia zotnive
kur bashkë me zoja flejnë në shtretënt e lumnis.
Mjerimi pjek fëmin para se të burrnohet;
don ta msojë t'i iki grushtit q'i kërcnohet,
atij grusht që në gjumë e shtërngon për fytit
kur fillojnë kllapitë e etheve prej unit
dhe fetyrën e fëmis e mblon hij' e vdekjes,
një stoli e kobshme në vend të buzqeshjes.
Një fryt kurse piqet dihet se ku shkon
qashtu edhe fëmia në bark të dheut mbaron.
Mjerimi punon, punon dit e natë
tu' i vlue djersa në gjoks edhe në ballë,
tue u zhigatun deri në gjujë në baltë
e prap zorrët nga uja i bahen palë-palë.
Shpërblim qesharak! Për qindenjë afsh
në ditë - vetëm: lekë tre-katër dhe "marsh!".
Mjerimi kaiher' i ka faqet e lustrueme,
buzët e pezmatueme, mollzat e ngjyrueme,
trupin pënnendore e një tregtis së ndytë,
që asht i gjikuem të bijë në shtrat të vet i dytë;
dhe për at shërbim ka për të marrë do franga
ndër çarçafë, ndër fëtyra dhe në ndërgjegje danga.
Mjerimi gjithashtu len dhe në trashigim
-jo veç nëpër banka dhe në gja të patundshme,
por eshtnat e shtrembta e në gjoks ndoj dhimbë,
mund që të len kujtim ditën e dikurshme
kur pullaz' i shtëpis u shemb edhe ra
nga kalbsin' e kohës, nga pesha e qiellit,
kur mbi gjithçka u ndi një i tmerrshmi za
plot mallkim dhe lutje si nga fund i ferrit,
ish zan' i njeriut që vdiste nën tra.
Kështu nën kambë të randë të zotit t'egërsuem -
thotë prifti - vdes ai që çon jetë të dhunuem.
Dhe me këto kujtime, ksi lloj fatkeqësinash
mbushet got' e helmit në trashigim brezninash.
Mjerimi ka motër ngushulluese gotën.
Në pijetore të qelbta, pranë tryezës plot zdrale
të neveritshme, shpirti me etje derdh gotën
në fyt për me harrue nandhetenand' halle.
E gota e turbull, gota satanike
tu' e ledhatue e pickon si gjarpni -
dhe kur bie njeriu, si gruni nga drapni,
nën tryezë qan-qeshet në formë tragjikomike.
Të gjitha hallet skami në gotë i mbyt
kur njëqind i derdh një nga një në fyt.
Mjerimi ndez dëshirat si hyjet errsina
dhe bajnë tym si hejt q'i ban shkrum shkreptima.
Mjerimi s'ka gëzim, por ka vetëm dhimba,
dhimba paduruese që të bajnë të çmendesh,
që t'apin litarin të shkojsh fill' e të varesh
ose bahe fli e mjerë e paragrafesh.
Mjerimi s'don mshirë. Por don vetëm të drejt!
Mshirë? Bijë bastardhe e etënve dinakë,
të cilt në mnyrë pompoze posi farisejt
i bijnë lodërtinës me ndjejt dhelparak
tu' ia lëshue lypsiti një grosh të holl' në shplakë.
Mjerimi asht një njollë e pashlyeme
në ballë të njerzimit që kalon nëpër shekuj.
Dhe kët njollë kurr nuk asht e mundshme
ta shlyejnë paçavrat që zunë myk ndër tempuj.

EKSTAZA PRANVERORE
...dhe pranvera erdhi...
Nëpër ftyra tona rrëshqiti nji gëzim
dhe ndër zemra tona ngrehi një folë,
e njëjetë e bukur, e një jetë e rë,
me dëshira të shumta po buzqesh në lulzim.
...dhe dallndysha erdhi...
si shpirti n'ekstazë, në hovin e shejt shtri;
me qiellën rroket, me diellin puthet,
dridhen krahët në hare - mandej poshtë vërsulet
t'u dhurue në cicrim përshndetje një mijë.
...triumfon bylbyli...
kangëtar plot magji në gemb të trandafiles,
në një tempo të marrë përkdheljet po shfre
e kanga kumbuese, kang' e tij pa fre,
asht si kangë Orfeji ndër telat e lyrës.
...dhe vesa shkëlqen...
në një pikë t'argjant pasqyrohet jeta
tërheqse si andrra dhe si vijzatimi
ndër orët e hyjzimit, kur shpërthen agimi
e rrezet e arta rrëshqasin ndër fleta.
... dhe pranvera erdhi...
Nëpër ftyra tona rrëshqiti një gëzim
dhe ndër zemra tona ngrehi një fole
e një jetë e bukur, e një jetë e re
me dëshira të shumta po buzqesh në lulzim.
NDESHJA

0 grue, që të ndesha në ditn e fatkobit tem,
kur prirja njellte e syt shikojshin zi
e ndjejshe veten se dhe unë jam fli
të një ndjesi
si ti.

0 gme, q'u ndeshme ditne e fatkobit tonë
zemër për zemër edhe ball për ball
e ndjesitë n'u shprehën me mall
më një vall':
sahall...

Dhe kështu në rrugë të madhe e shitme zemrën tonë,
njerzve që vetëm një të përqeshun dhanë për të
e shkuen të kënaqun e tu' u gëzue - pse
panë mfshehsinat intime të kësaj jetesës sonë.

E na, dhe një dhimbë të sinqertë tue ndijë,
vuejshim me zemër të ndrydhun si dy fëmijë
të humbun ndër vise të hueja natën, vonë,
o grue, q'u ndeshme në ditn e fatkobit tonë.
KANGA E RINIS
Rini, thueja kangës ma të bukur që di!
Thueja kangës sate që të vlon në gji.
Nxirre gëzimin tand' të shpërthejë me vrull...
Mos e freno kangën! Le të marri udhë.
Thueja kangës, rini, pash syt e tu...
Të rroki, të puthi kanga, të nxisi me dashnu
me zjarrm tand, rini... Dhe të na mbysi dallga
prej ndjenjash të shkumbzueme q'i turbullon kanga.
Rini, thueja kangës dhe qeshu si fëmi
Kumbi i zanit te përplaset për qiellë
dhe të kthejë prap te na - se hyjt ta kanë zili
e na të duem fort si të duem një diell.
Thueja kangës, Rini! Thueja kangës gëzimplote!
Qeshu, rini! Qeshu! Bota asht e jote.
KANGA E TË BURGOSUNIT

Nëpër hekra të kryqzuem të dritores seme
shof qiellën të coptueme në katërdhetë copë
edhe shof diellin sa një pare serme
- aq larg asht qielli nga e emja gropë.

E kjo gropë e eme e ka emrin burg.
E dini se burgu nuk asht për dëfrim.
Prandaj burg' i em asht shum i ultë
dhe më bani palmuç dhe më mbyti në trishtim.

Hekrat e kryqzuem dhe ndërgjegj' e eme,
dy anmiq të betuem, luftojnë dit' e natë;
por hekr' i fortë e mund ndërgjegjen teme
dhe në dëshprim përplasem si një qen i ngratë.

E kur nata vjen dhe xhixhillojnë hyjt
gëzohem fort, se hekrat nuk m'i kryqzojnë syt',
por t'u sjellmen mbrapa shof dritën e smutë
edhe hijën teme tu' u zgjatë në murt

si një kërcnim ligji, posi një dajak.
Dhe atëher tërbohem dhe urrej pa masë
dritën, hijën, vetën, muret edhe hekrat
edhe e ndjej vetën lua të ndryem në kafas.

Nëpër hekra të kryqzuem të dritores seme
shof qiellën të coptueme në katërdhetë copë
dhe zemra e eme ndien po aq të breme
në mes të katër murve sii në një gropë.
MALLI RINUER
Valët muzikore fluturojnë nga përndimi
shkrepen e përtrihen
për muret e dhomës seme,
edhe mandej dridhen
mbrenda në zemrën teme
dhe zgjqjnë ndijesina që mblue ka hini.
Ndijesitë e mia me valët muzikore
shkëmbejnë puthje të nxehta
posi dy dashnorë
e pa mshirë shëgjeta
më ther në krahnor
edhe më merr malli përjetë ma gazmore.
Malli rinuer përjetë ma shkumbuese
flen pa fat në mue,
një tingull pëmdimi
asht ngushllim për mue
kur më mshtjell mashtrimi
me melankolinë e vet aq trishtuese.
Tingujt miqëdashës, që në dhomën teme
më falin rytmin
e një dansit të largët,
më kujtojnë përqafimin
e çiftave të shkathët
që sjellen hirshëm nëpër drrasa të gëdhenme.
NJË NATË

Grue a hyjneshë, e mbështjellun n'errsi të natës,
zbriti nga sfera të panjoftuna ndër odat e mia
dhe u shtrue një fllad, një e kandshme ndjesi,
një heshtje parathanse zemrën don të ma përpijë,
vetëm që ora këndon kangën e thjeshtë të natës
-jo -jo! dhe diku larg dëgjohen tingujt e kangës
Grue a hyjneshë m'erdhi nga gjin' i errsinës...
Që! frymën ia ndjej dhe zemrën që rreh prej fellsinës.
Buzët e njoma të saj,
Syt e zez e të mdhaj
me hamnoni vijash të bindshme
premtojnë një dashni të hijshme
(ashtu dhe akordi i heshtjes
frytin e ambël të marrveshtjes).
Dhe njëmend! At natë vallzuen ndjesit ejona
më një valle dëfryese, pa marrun frymë...
KANGA E DHIMBËS KRENARE

0 dhimbë krenare e shpirtit që vuen
dhe shpërthen ndër vargjet e lira...
A deshte, vall, për t'u ngushlluem
tu' e stolisë botën me xhevahira?

0 dhimbë krenare ndër vargjet e lira,
që kumbojnë me tinguj të sinqertë...
Vall, a do të prekish kënd ndër ndijesina?
Apo do vdesish si vdes gjethi në vjeshtë?

0 kangë e dejë e dhimbës krenare...
Mos pusho kurr! Por bashkë me vaje,
si dy binjakë këndoni mjerimin -
se koha do t'ju bijë ngushllimin.
NJË NATË PA GJUMË
Pak dritë! Pak dritë! Pak dritë, o shok, o vlla.
Të lutem, pak dritë në kët natë kur shpirti vuen,
kur të dhemb e s'di ç'të dhemb, e syni gjum nuk ka,
urren nuk din ç'urren, don e s'din se ç'don.
Pak dritë! 0 burrë! 0 hero' ngado që të jesh. ....
Burrë që shkatrron edhe që ndërton sërish!
Pak dritë vetëm, të lutem, mshirë të kesh,
se do çmendem në kët natë pa gjumë dhe pa pishë.
Oh! ta kisha pishën të madhe edhe të ndezun!
Me flakën e pishës në qiellin e ksaj nate
ta shkruejshe kushtrimin... Ehu Burrë i tretun
Do ta shifsha vallen tande në majë të një shpate.
Porpishë nuk karn e vetëmjanë burrat, shokët...
Dergjem n'errsin pa gjumë dhe pa dritë...
Askush s'më ndigjon, çirren kot më kot...
Hesht more, hesht! por qindro, o shpirt.
Gjeli këndon dhe thotë se asht afër drita
- Gjel, rren a s'rren? cila asht fjala ejote?
Kur ti këndon thonë se asht afer drita...
Por un s'besoj sonte në Çalët e ksaj bote.
Hiqmuni qafe, mendimet
Ojastëk ty të rroki, të përqafoj si shpëtimin,
më fal atë që due: gjumin dhe andm'min
e dy buzve që pëshpërisin ngushllimin.
SONET PRANVERUER

Me kangë në buzë e me hove të reja
u zgjue agimi pranveruer,
largësinat e hjedhta ka zatetë hareja,
n'argjent shkëlqejnë brigjet tërthuer.

Me kangë në buzë u zgjue agimi
dhe ia këndoi kangën diellit t' art
rrezash purpure dhe jetëdhurimi
me kaltrinat e thellta në qiellë të kjartë.

Me manushaqe në buzë e me andje në zemra
vajzat si biluri ndër kopshtie të gjelbra
dihasin aromat, që lulzimi derdhi,

me gji të paprekun, ku dashnia sosë
me fletza trandafilesh që flladi sjelli
dhe adhrojnë pranverën me një apoteozë.

Migjeni ishte i madh dhe per hire te madhesise dhe madheshtise se tij ,per lexuesit e mirefillte po sjellim edhe keta rreshta ne anglisht:

With Millosh Gjergj Nikolla -Migjeni (1911-1938), contemporary Albanian poetry begins its course. Migjeni, pen name of Millosh Gjergj Nikolla, was born in Shkodra. His father, Gjergj Nikolla (1872-1924), came from an Orthodox family of Dibran origin and owned a bar there. As a boy, he attended a Serbian Orthodox elementary school in Shkodra and from 1923 to 1925 a secondary school in Bar (Tivar) on the Montenegrin coast, where his eldest sister, Lenka, had moved. In the autumn of 1925, when he was fourteen, he obtained a scholarship to attend a secondary school in Monastir (Bitola) in southern Macedonia. This ethnically diverse town, not far from the Greek border, must have held a certain fascination for the young lad from distant Shkodra, since he came into contact there not only with Albanians from different parts of the Balkans, but also with Macedonian, Serb, Aromunian, Turkish and Greek students. Being of Slavic origin himself, he was not confined by narrow-minded nationalist perspectives and was to become one of the very few Albanian authors to bridge the cultural chasm separating the Albanians and Serbs. In Monastir he studied Old Church Slavonic, Russian, Greek, Latin and French. Graduating from school in 1927, he entered the Orthodox Seminary of St. John the Theologian, also in Monastir, where, despite incipient health problems, he continued his training and studies until June 1932. He read as many books as he could get his hands on: Russian, Serbian and French literature in particular, which were more to his tastes than theology. His years in Monastir confronted him with the dichotomy of East and West, with the Slavic soul of Holy Mother Russia and of the southern Slavs, which he encountered in the works of Fyodor Dostoyevsky , Ivan Turgenev , Lev Tolstoy , Nikolay Gogol and Maksim Gorky , and with socially critical authors of the West from Jean-Jacques Rousseau , Friedrich Schiller , Stendhal and Emile Zola to Upton Sinclair , Jack London and Ben Traven .
On his return to Shkodra in 1932, after failing to win a scholarship to study in the ‘wonderful West,’ he decided to take up a teaching career rather than join the priesthood for which he had been trained. On 23 April 1933, he was appointed teacher of Albanian at a school in the Serb village of Vraka, seven kilometres from Shkodra. It was during this period that he also began writing prose sketches and verse which reflect the life and anguish of an intellectual in what certainly was and has remained the most backward region of Europe. In May 1934 his first short prose piece, Sokrat i vuejtun a po derr i kënaqun (Suffering Socrates or the satisfied pig), was published in the periodical Illyria, under his new pen name Migjeni, an acronym of Millosh Gjergj Nikolla. Soon though, in the summer of 1935, the twenty-three-year-old Migjeni fell seriously ill with tuberculosis, which he had contracted earlier. He journeyed to Athens in July of that year in hope of obtaining treatment for the disease which was endemic on the marshy coastal plains of Albania at the time, but returned to Shkodra a month later with no improvement in his condition. In the autumn of 1935, he transferred for a year to a school in Shkodra itself and, again in the periodical Illyria, began publishing his first epoch-making poems.
In a letter of 12 January 1936 written to translator Skënder Luarasi (1900-1982) in Tirana, Migjeni announced, "I am about to send my songs to press. Since, while you were here, you promised that you would take charge of speaking to some publisher, ‘Gutemberg’ for instance, I would now like to remind you of this promise, informing you that I am ready." Two days later, Migjeni received the transfer he had earlier requested to the mountain village of Puka and on 18 April 1936 began his activities as the headmaster of the run-down school there.
The clear mountain air did him some good, but the poverty and misery of the mountain tribes in and around Puka were even more overwhelming than that which he had experienced among the inhabitants of the coastal plain. Many of the children came to school barefoot and hungry, and teaching was interrupted for long periods of time because of outbreaks of contagious diseases, such as measles and mumps. After eighteen hard months in the mountains, the consumptive poet was obliged to put an end to his career as a teacher and as a writer, and to seek medical treatment in Turin in northern Italy where his sister Ollga was studying mathematics. He set out from Shkodra on 20 December 1937 and arrived in Turin before Christmas day. There he had hoped, after recovery, to register and study at the Faculty of Arts. The breakthrough in the treatment of tuberculosis, however, was to come a decade too late for Migjeni. After five months at San Luigi sanatorium near Turin, Migjeni was transferred to the Waldensian hospital in Torre Pellice where he died on 26 August 1938. His demise at the age of twenty-six was a tragic loss for modern Albanian letters.
Migjeni made a promising start as a prose writer. He is the author of about twenty-four short prose sketches which he published in periodicals for the most part between the spring of 1933 and the spring of 1938. Ranging from one to five pages in length, these pieces are too short to constitute tales or short stories. Although he approached new themes with unprecedented cynicism and force, his sketches cannot all be considered great works of art from a literary point of view.
It is thus far more as a poet that Migjeni made his mark on Albanian literature and culture, though he did so posthumously. He possessed all the prerequisites for being a great poet. He had an inquisitive mind, a depressive pessimistic nature and a repressed sexuality. Though his verse production was no more voluminous than his prose, his success in the field of poetry was no less than spectacular in Albania at the time.
Migjeni’s only volume of verse, Vargjet e lira, Tirana 1944 (Free verse), was composed over a three-year period from 1933 to 1935. A first edition of this slender and yet revolutionary collection, a total of thirty-five poems, was printed by the Gutemberg Press in Tirana in 1936 but was immediately banned by the authorities and never circulated. The second edition of 1944, undertaken by scholar Kostaç Cipo (1892-1952) and the poet’s sister Ollga, was more successful. It nonetheless omitted two poems, Parathanja e parathanjeve (Preface of prefaces) and Blasfemi (Blasphemy), which the publisher, Ismail Mal’Osmani, felt might offend the Church. The 1944 edition did, however, include eight other poems composed after the first edition had already gone to press.
The main theme of ‘Free verse,’ as with Migjeni’s prose, is misery and suffering. It is a poetry of acute social awareness and despair. Previous generations of poets had sung the beauties of the Albanian mountains and the sacred traditions of the nation, whereas Migjeni now opened his eyes to the harsh realities of life, to the appalling level of misery, disease and poverty he discovered all around him. He was a poet of despair who saw no way out, who cherished no hope that anything but death could put an end to suffering. "I suffer with the child whose father cannot buy him a toy. I suffer with the young man who burns with unslaked sexual desire. I suffer with the middle-aged man drowning in the apathy of life. I suffer with the old man who trembles at the prospect of death. I suffer with the peasant struggling with the soil. I suffer with the worker crushed by iron. I suffer with the sick suffering from all the diseases of the world... I suffer with man." Typical of the suffering and of the futility of human endeavour for Migjeni is Rezignata (Resignation), a poem in the longest cycle of the collection, Kangët e mjerimit (Songs of poverty). Here the poet paints a grim portrait of our earthly existence: sombre nights, tears, smoke, thorns and mud. Rarely does a breath of fresh air or a vision of nature seep through the gloom. When nature does occur in the verse of Migjeni, then of course it is autumn.
If there is no hope, there are at least suffocated desires and wishes. Some poems, such as Të birtë e shekullit të ri (The sons of the new age), Zgjimi (Awakening), Kanga e rinis (Song of youth) and Kanga e të burgosunit (The prisoner’s song), are assertively declamatory in a left-wing revolutionary manner. Here we discover Migjeni as a precursor of socialist verse or rather, in fact, as the zenith of genuine socialist verse in Albanian letters, long before the so-called liberation and socialist period from 1944 to 1990. Migjeni was, nonetheless, not a socialist or revolutionary poet in the political sense, despite the indignation and the occasional clenched fist he shows us. For this, he lacked the optimism as well as any sense of political commitment and activity. He was a product of the thirties, an age in which Albanian intellectuals, including Migjeni, were particularly fascinated by the West and in which, in Western Europe itself, the rival ideologies of communism and fascism were colliding for the first time in the Spanish Civil War. Migjeni was not entirely uninfluenced by the nascent philosophy of the right either. In Të lindet njeriu (May the man be born) and particularly, in the Nietzschean dithyramb Trajtat e Mbinjeriut (The shape of the Superman), a strangled, crushed will transforms itself into "ardent desire for a new genius," for the Superman to come. To a Trotskyite friend, André Stefi, who had warned him that the communists would not forgive for such poems, Migjeni replied, "My work has a combative character, but for practical reasons, and taking into account our particular conditions, I must manoeuvre in disguise. I cannot explain these things to the [communist] groups, they must understand them for themselves. The publication of my works is dictated by the necessities of the social situation through which we are passing. As for myself, I consider my work to be a contribution to the union of the groups. André, my work will be achieved if I manage to live a little longer."
Part of the ‘establishment’ which he felt was oblivious to and indeed responsible for the sufferings of humanity was the Church. Migjeni’s religious education and his training for the Orthodox priesthood seem to have been entirely counterproductive, for he cherished neither an attachment to religion nor any particularly fond sentiments for the organized Church. God for Migjeni was a giant with granite fists crushing the will of man. Evidence of the repulsion he felt towards god and the Church are to be found in the two poems missing from the 1944 edition, Parathania e parathanieve (Preface of prefaces) with its cry of desperation "God! Where are you?", and Blasfemi (Blasphemy).
In Kanga skandaloze (Scandalous song), Migjeni expresses a morbid attraction to a pale nun and at the same time his defiance and rejection of her world. This poem is one which helps throw some light not only on Migjeni’s attitude to religion but also on one of the more fascinating and least studied aspects in the life of the poet, his repressed heterosexuality.
Eroticism has certainly never been a prominent feature of Albanian literature at any period and one would be hard pressed to name any Albanian author who has expressed his intimate impulses and desires in verse or prose. Migjeni comes closest, though in an unwitting manner. It is generally assumed that the poet remained a virgin until his untimely death at the age of twenty-six. His verse and his prose abound with the figures of women, many of them unhappy prostitutes, for whom Migjeni betrays both pity and an open sexual interest. It is the tearful eyes and the red lips which catch his attention; the rest of the body is rarely described. For Migjeni, sex too means suffering. Passion and rapturous desire are ubiquitous in his verse, but equally present is the spectre of physical intimacy portrayed in terms of disgust and sorrow. It is but one of the many bestial faces of misery described in the 105-line Poema e mjerimit (Poem of poverty).
Though he did not publish a single book during his lifetime, Migjeni’s works, which circulated privately and in the press of the period, were an immediate success. Migjeni paved the way for a modern literature in Albania. This literature was, however, soon to be nipped in the bud. Indeed the very year of the publication of ‘Free Verse’ saw the victory of Stalinism in Albania and the proclamation of the People’s Republic.
Many have speculated as to what contribution Migjeni might have made to Albanian letters had he managed to live longer. The question remains highly hypothetical, for this individualist voice of genuine social protest would no doubt have suffered the same fate as most Albanian writers of talent in the late forties, i.e. internment, imprisonment or execution. His early demise has at least preserved the writer for us undefiled.
The fact that Migjeni did perish so young makes it difficult to provide a critical assessment of his work. Though generally admired, Migjeni is not without critics. Some have been disappointed by his prose, nor is the range of his verse sufficient to allow us to acclaim him as a universal poet. Albanian-American scholar Arshi Pipa (1920-1997) has questioned his very mastery of the Albanian language, asserting: "Born Albanian to a family of Slavic origin, then educated in a Slavic cultural milieu, he made contact again with Albania and the Albanian language and culture as an adult. The language he spoke at home was Serbo-Croatian, and at the seminary he learned Russian. He did not know Albanian well. His texts swarm with spelling mistakes, even elementary ones, and his syntax is far from being typically Albanian. What is true of Italo Svevo’s Italian is even truer of Migjeni’s Albanian."
Post-war Stalinist critics in Albania rather superficially proclaimed Migjeni as the precursor of socialist realism though they were unable to deal with many aspects of his life and work, in particular his Schopenhauerian pessimism, his sympathies with the West, his repressed sexuality, and the Nietzschean element in Trajtat e Mbinjeriut (The shape of the Superman), a poem conveniently left out of some post-war editions of his verse. While such critics have delighted in viewing Migjeni as a product of ‘pre-liberation’ Zogist Albania, it has become painfully evident that the poet’s ‘songs unsung,’ after half a century of communist dictatorship in Albania, are now more compelling than ever.
Song of Youth
Sing, youth, the loveliest song you know!
Sing the song that seethes within your breast,
Let your joy burst forth in passion...
Don't hold back your song! Let it soar.
Sing your song, youth. I beg you sing...
Let it seize you, kiss you, inspire you to love
With youthful ardour... Let the foaming wave of feelings
Which your song arouses surge over us.
Sing your song, youth, and laugh like children!
Let the sound of your voice rise to the heavens
And echo back to us again, from the envious stars.
For we adore you, as we adore the sun.
Sing, youth! Sing your joyful song!
Laugh, youth, laugh! The world is yours.
Broken Melody
Broken melody -- tear sparkling in the eye
Of a woman loved...
Please past,
Jewel lost,
A trampled dream
Lips unkissed
In the broken melody.
With silent sobs the naked shoulders shake,
Their whiteness dazzling...
Stabbed, stabbed with remorse
For the moments of mindlessness,
For her ruined fate,
For the happiness lost
In the broken melody.
Face hidden in her hands in shame,
Remorsefully the woman weeps,
With heart despairing
(A broken guitar,
A voice stifled
On lips kissed by pain
In the broken melody).
Silent he stands beside the woman weeping
Scolding tears of shame
That dim her eyes.
Some money on the table quickly lays
And goes away,
Leaving the woman lost
In the broken melody.
But when another comes, lust mounts again,
The heated blood
Pounds furiously through the veins,
Benumbing mind
... and only gasps
And grants are heard
In the horrid melody.
Preface of prefaces
Songs of resurrection
The sons of a new age
May the man be born...
Awakening
The spark
Song of youth
Songs unsung
Songs of poverty
Poem of poverty
Urban ballad
The highlander's recital
The slums
Blasphemy
Broken melody
The prisoner's song
Songs of noble grief
The shape of the Superman
The lost rhyme
Autumn on parade
Scandalous song
Resignation
Fragment
New spirit
The themes
The weight of destiny
Songs of the West
Song of the West
Wandering souls
A song on its own
A song on its own
Songs of youth
Springtime ecstasy
Two lips
Spring sonnet
Z. B.
The encounter
One night
Prayer
Around the table
On the swing of fate
The yearning of youth
Final songs
A sleepless night
Suffering
Luckless inspiration
Incomprehensible song
Solitude
Under the banners of melancholy
Poem of poverty
Poverty, brothers, is a mouthful that's hard to swallow,
A bite that sticks in your throat and leaves you in sorrow,
When you watch the pale faces and rheumy eyes
Observing you like ghosts and holding out thin hands;
Behind you they lie, stretched out
Their whole lives through, until the moment of death.
Above them in the air, as if in disdain,
Crosses and stony minarets pierce the sky,
Prophets and saints in many colours radiate splendour.
And poverty feels betrayed.
Poverty carries its own vile imprint,
It is hideous, repulsive, disgusting.
The brow that bears it, the eyes that express it,
The lips that try in vain to hide it
Are the offspring of ignorance, the victims of disdain,
The filthy scraps flung from the table
At which for centuries
Some pitiless, insatiable dog has fed.
Poverty has no good fortune, only rags,
The tattered banners of a hope
Shattered by broken promises.
Poverty wallows in debauchery.
In dark corners, together with dogs, rats, cats,
On mouldy, stinking, filthy mattresses,
Naked breasts exposed, sallow dirty bodies,
With feelings overwhelmed by bestial desire,
They bite, devour, suck, kiss the sullied lips,
And in unbridled lust the thirst is quenched,
The craving stilled, and self-consciousness lost.
Here is the source of the imbeciles, the servants and the beggars
Who will tomorrow be born to fill the streets.
Poverty shines in the eyes of the newborn,
Flickers like the pale flame of a candle
Under a ceiling blackened with smoke and spider webs,
Where human shadows tremble on damp stained walls,
Where the ailing infant wails like a banshee
To suck the dry breasts of its wretched mother
Who, pregnant again, curses god and the devil,
Curses the heavy burden of her unborn child.
Her baby does not laugh, it only wastes away,
Unwanted by its mother, who curses it, too.
How sorrowful is the cradle of the poor
Where a child is rocked with tears and sighs.
Poverty's child is raised in the shadows
Of great mansions, too high for imploring voices to reach
To disturb the peace and quiet of the lords
Sleeping in blissful beds beside their ladies.
Poverty matures a child before its time,
Teaches it to dodge the threatening fist,
The hand which clutches its throat in dreams,
When the delirium of starvation begins
And when death casts its shadow on childish faces,
Instead of a smile a hideous grimace.
While the fate of a fruit is to ripen and fall,
The child is interred not maturing at all.
Poverty labours and toils by day and night,
Chest and forehead drenched in sweat,
Up to the knees in mud and slime,
And still the empty guts writhe in hunger.
Starvation wages! For such a daily ordeal,
A mere three or four leks and an 'On your way.'
Poverty sometimes paints its face,
Swollen lips scarlet, hollow cheeks rouged,
And body a chattel in a filthy trade.
For service in bed for which it is paid
With a few lousy francs,
Stained sheets, stained face and stained conscience.
Poverty leaves a heritage as well,
Not cash in the bank or property you can sell,
But distorted bones and pains in the chest,
Perhaps leaves the memory of a bygone day
When the roof of the house, weakened by decay,
By age and the weather collapsed and fell,
And above all the din rose a terrible cry
Cursing and imploring, as from the depths of hell,
The voice of a man crushed by a beam.
Under the heel, says the priest, of a god irate
Ends thus the life of a dissolute ingrate.
And so the memory of such misfortunes
Fills the cup of bitterness passed to generations.
Poverty in drink seeks consolation,
In filthy taverns, with dirty, littered tables,
The thirsting soul pours glass after glass
Down the throat to forget its many worries,
The dulling glass, the glass satanic,
Caressing with a venomous bite.
And when, like grain under the scythe, the man falls
To the floor, he giggles and sobs, a tragicomic clown,
And all his sorrow in drink he drowns
When one by one, a hundred glasses downs.
Poverty sets desires ablaze like stars in the night
And turns them to ashes, like trees struck by lightning.
Poverty knows no joy, but only pain,
Pain reducing you to such despair
That you seize the rope and hang yourself,
Or become a poor victim of 'paragraphs.'
Poverty wants no pity, only justice!
Pity? Bastard daughter of cunning fathers,
Who like the Pharisees, beating the drum
Ostentatiously for their own sly ends,
Drop a penny in the beggar's hands.
Poverty is an indelible stain
On the brow of humanity through the ages.
And never can this stain be effaced
By doctrines decaying in temples.
[Poema e mjerimit, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 34-43]
Blasphemy
The mosques and churches float through our memories,
Prayers devoid of sense or taste echo from their walls.
Never has the heart of god been touched by them,
And yet it beats on amidst the sounds of drums and bells.
Majestic mosques and churches throughout our wretched land,
Spires and minarets towering over lowly homes,
The voice of the hodja and priest in one degenerate chant,
Oh, ideal vision, a thousand years old!
The mosques and churches float through memories of the pious,
The chiming of the bell mingles with the muezzin's call,
Sanctity shines from cowls and from the beards of hodjas.
Oh, so many fair angels at the gates of hell!
On ancient citadels perch carrion ravens,
Their dejected wings drooping - the symbols of lost hopes,
In despair do they croak of an age gone by
When the ancient citadels once gleamed with hallowed joy.
[Blasfemi, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 55]
Song of noble grief
Oh, noble grief of the suffering soul
That into free verse bursts out...
Would you perchance take comfort
In adorning the world with jewels?
Oh, noble grief in free verse,
Which sincerely sounds and resounds,
Will you ever move the feelings of men,
Or wither and die like the autumn leaves?
Oh, song worthy of noble grief...
Never rest! But with your twin,
Lamentation, sing out your suffering,
For time will be your consolation.
[Kanga e dhimbës krenare, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 63]
Autumn on parade
Autumn in nature and autumn in our faces.
The sultry breeze enfeebles, the glowering sun
Oppresses the ailing spirit in our breasts,
Shrivels the life trembling among the twigs of a poplar.
The yellow colours twirl in the final dance,
(A frantic desire of leaves dying one by one).
Our joys, passions, our ultimate desires
Fall and are trampled in the autumn mud.
An oak tree, reflected in the tears of heaven,
Tosses and bleeds in gigantic passion.
"To live! I want to live!" - it fights for breath,
Piercing the storm with cries of grief.
The horizon, drowned in fog, joins in
The lamentation. In prayer dejected fruit trees
Fold imploring branches - but in vain, they know.
Tomorrow they will die... Is there nowhere hope?
The eye is saddened. Saddened, too, the heart
At the hour of death, when silent fall the veins
And from the grave to the highest heavens soar
Despairing cries of long-unheeded pain.
Autumn in nature and autumn in our faces.
Moan, desires, offspring of poverty,
Groan in lamentation, bewail the corpses,
That adorn this autumn among the withered branches.
[Vjeshta në parakalim, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 71]
Scandalous song
A pale-faced nun who with the sins of this world
Bears my sins, too, upon her weary shoulders,
Those shoulders, wan as wax, which some deity has kissed,
Roams the streets like a fleeting angel.
A pale-faced nun, cold as a marble tomb,
With greyish eyes like the ashes of spent desires,
With thin red-ribbon lips, tightly pressed to smother her sighs,
A chilling image of her has lingered in my memory.
From pious prayers she comes and to her prayers she returns.
In downcast eyes, in lips, in folded hands her prayers repose.
Without her prayers what fate would be the world's?
Yet they cannot stop another day from dawning.
Oh, nun so pale, making love to the saints,
Consumed in ecstasy before them like an altar candle,
Revealing herself to them..., oh, how I envy the saints,
Pray not for me, for I am hell-bent with desire.
You and I, nun, are two ends of a rope,
On which two teams tug one against the other -
The struggle is stern and who knows how it will end,
So, tug the rope, let the teams contend.
[Kanga skandaloze, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 73]
Resignation
In tears have we found consolation...
Our heritage in life has been
Misery... for this whole world
Is but a grave in the universal womb,
Where human reptiles are condemned to creep,
Their will crushed in the grip of a giant.
- An eye adorned in purest tears of profound pain
Shines from the far side of hell,
And at times, the reflection of a fleeting thought
Flashes round the globe
To give vent to awesome wrath.
But the head hangs, the sorrowful eyelids droop
And through the lashes wells a crystal tear,
Rolls down the cheek and splashes on the earth,
And in every splash of a teardrop a man is born
To take to the road of his own destiny.
In the hope of the smallest victory, he roams from land to land,
Over roads covered with brambles, among which he passes
Graves washed in tears and crazy folk who snigger.
[Rezignata, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 75]
Fragment
...
On the mercy of the merciless
The little beggar survived.
His life ran its course
In dirty streets,
In dark corners,
In cold doorways,
Among fallacious faiths.
But one day, when the world's pity dried up
He felt in his breast the stab
Of a new pain, which contempt
Fosters in the hearts
Of the poor.
And - though yesterday a little beggar,
He now became something new.
An avenger of the past,
He conceived an imprecation
To pronounce to the world,
His throat strained
To bring out the word
Which his rage had gripped
And smothered on his lips.
Speechless he sat
At the crossroads,
When the wheels of a passing car
Quickly crushed
And... silenced him.
[Fragment, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 77]
The themes
Is there the theme of a poem among fading memories,
Among the happy memories of childhood innocence,
When the heart was full of worldly pleasures,
Desires, hopes and ever-sweet dreams?
Is there the fiery theme of a poem of love
Among the lingering memories of eager youth,
With sonorous rhymes and ardent vows,
Full of the lust for life and shouts of mirth?
On the pallid faces of fallen women
Loitering in doorways to sell themselves,
On their faces a tragic poem is carved
In tears and grief that rise to the heavens,
In dark corners where derision reigns
In disgust, and the insane jeer
At their wives and children,
There in revolt great themes await creation.
In hidden corners where fear dwells
And passivity lurks to smother life,
There in betrayal does the theme take its source
And with it, the poet pens his verse.
Throughout man's life do themes of all kinds
Come and go. Now the ultimate of themes has come,
Frightening in our fantasy - the paling of the face,
An ominous shadow, and the death knell tolls.
[Motivet, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 81]
Suffering
For some time now
I have seen clearly
How from suffering my eyes are growing larger,
The furrows in my face and brow are growing deeper,
And my smile has grown bitter...
...and I have come to realize
That the coming days
Will no longer be constructive ones
Of energy and work, but simply the passing
Of a waning life.
With time, I have come to see
How this treacherous life
Has singed
Each of my senses,
One by one,
Until nothing remains
Of the joy
I once had.
Oh life,
I did not know before
How much I dreaded
Your grip
That strangles
Ruthless.
But helpless now,
I gaze into the mirror and see
How from suffering my eyes are growing larger,
The furrows in my face and brow are growing deeper,
And that soon I will become
A tattered banner,
Worn and torn
In the battles of life.
[Vuejtja, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 123]
Under the banners of melancholy
The banners
Of a mournful melancholy
Wave
Throughout our land...
Nor can it be said
That here live a people
Who are building
Something new.
Here and there in the shadow
Of the banners
An effort can be seen,
A gigantic struggle
To triumph over death,
To give birth to something great,
To bring a jinni to light!
But (oh, irony of fate)
From all that labour
Only a mouse is born.
And thus this comedy
Bursts our vein of humour,
And we ourselves
Burst into rage.
Over the threshold of each house
That contains a sign of life
Mournful melancholy
Unfolds its banner.
[Nën flamujt e melankolisë, from the volume Vargjet e lira, Tirana: Ismail Mal' Osmani 1944, translated from the Albanian by Robert Elsie, published in English in Migjeni, Free Verse, Peja: Dukagjini 2001, p. 135]

Falenderojme lexuesit per vemendje!

Flori Bruqi

FLOART

e enjte, shtator 28, 2006

Flori Bruqi:pro et contra Migjenit

Postimet e mëparshme

Arkiva

Rreth meje