FLOART

Pse Ismail Kadare?!!!

Ismail Kadare lindi në qytetin e Gjirokastrës. Atje ai kaloi fëmijërinë dhe kjo la gjurmë të thella në gjithë jetën dhe krijimtarinë e tij. Shkollën e mesme e kreu në gjimnazin "Asim Zeneli". Më pas kreu studimet e larta në Fakultetin e Historisë e të Filologjisë në Universitetin e Tiranës, pastaj në Institutin "Gorki" të Letërsisë Botërore në Moskë. Këto studime iu ndërprenë për shkak të krizës politike ndërmjet Shqipërisë dhe ish Bashkimit Sovjetik. Kadareja ka punuar në gazetën "Drita", pastaj drejtoi revistën "Les letres albanaises". Së fundi punonte në profesion të lirë. I.Kadare ka qenë dhe është protagonist i jetës politike dhe i mendimit të vendit qysh prej viteve '60. Në fund të vitit 1990, dy muaj pas rënies së shtetit diktatorial, Kadare u largua së bashku me familjen në Paris, por mbajti lidhje mjaft të shpeshta me Shqipërinë. Ismail Kadare është një nga personalitetet më të shquara të kulturës shqiptare, ambasador i saj në botë. Kadare është shkrimtari që i ktheu mitet legjendare në realitet, shkrimtari që bëri histori prej prehistorisë; pa rënë në kundërthënie me vetveten dhe gjykimin modern, ai arsyetoi estetikisht në mënyrë të përkorë dhe për kohën absolute. Në Shqipërinë e ndodhur në udhëkryq vepra e Kadaresë ka qenë dhe mbetet një shpresë apo një ogur i bardhë për të.
Ismail Kadare është autor i shumë veprave në poezi e prozë, laureat i shumë çmimeve kombëtare, kandidat i çmimit Nobel për shumë vite me radhë, anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe Anëtar i Akademisë Franceze të Shkencave Morale.
Vepra e Ismail Kadaresë është përkthyer në 32 gjuhë të huaja duke arritur kështu një rekord të përhapjes në tërë botën e qytetëruar.

POEZIA E KADARESË
Poezia e Ismail Kadaresë është një prej zhvillimeve më novatore në vjershërimin shqip gjatë një gjysmë shekulli. Ajo shprehu vendosmërinë e shkrimtarëve të brezit të viteve '60 për të realizzar qëllime estetike të ndryshme prej paraardhësve.
Frymëzime dialoshare (1954), Ëndërrimet (1957), Endërr industriale (1960), Shekulli im (1961), Poemë e blinduar (1962), Përse mendoben këto male (1964), Shqiponjat fluturojnë lart (1966), Motive me diell (1968), Koha (1976), Shqipëria dhe tri Romat, përbëjnë titujt kryesorë të veprës poetike të Kadaresë.
Ismail Kadare, ndryshe nga Agolli, në periudhën e parë të krijimtarisë së tij, u tërhoq pas poemës epiko-lirike. Në prirjen e përgjithshme ai nuk u shkëput prej frymës monumentalizuese të poezisë së mëparshme, por e kushtëzoi këtë me tipin e njeriut shqiptar, të historisë së tij kombëtare, të fatit të tij nëpër shekuj. Thuajse në të gjitha poemat e shkruara në vitet '60 -'70 ka një gërshetim të mjeteve të reja të të shprehurit me mënyrën tradicionale të të vështruarit të jetës dhe të historisë:

Po s'ndërron ai kurrë
Art i skulpturës
Gënjeshtrën mbi mua ka ngrírë përgjithnjë.
I mbërthyer në dëshminë e saj të rremë
Të vërtetën kujtoj dhe qaj për të.
(Laokonti)

Poezia e Kadaresë, ndryshe prej prozës së tij, është përgjithësisht e qartë, pa ekuivoke, shpesh marciale, thuajse përherë optimiste. Ajo, në kritikën zyrtare, është pritur si pasurim problematik i poezisë shqipe, veçanërisht me temën e qëndresës shumëshekullore të popullit shqiptar në rrugën e tij të gjatë të historisë. Poezia e Kadaresë është poezi e sfidave të mëdha shqiptare. Ajo është e përshkuar nga qëndrimi hyjnizues ndaj historisë kombëtare, ndaj lavdisë së tyre, ndaj tokës së të parëve, ndaj gjuhës shqipe.
Qëndresa hyn në poezinë e Kadaresë qysh prej kohërave antike, deri në periudhat më të afërta të historisë. Veçmas ajo lidhet me "motin e madh", të epokës së Gjergj Kastriotit; por Kadare hyjnizoi një periudhë më të hershme se kjo, që ishte mitizuar më herët prej Rilindjes Kombëtare: periudhën e humanizmit evropian (siç mendon shkenca e historisë, kjo periudhë e gjeti Shqipërinë në të njëjtën shkallë zhvillimi me anën tjetër të Adriatikut), e cila pati shprehjen e saj dhe në njeriun dhe qytetërimin shqiptar:

Njëzet e katër luftra bëri,
Njëzet e katër vdekje theu.
çka mangut linte ditën Gjergji,
Plotësonte natën Skënderbeu.
(Portreti i Skënderbeut)

Përgjithësisht poezia e Kadaresë është e sunduar prej mitit të së shkuarës, evokimit të lavdisë së dikurshme. Kadare synon, përmes poezisë së tij, ta çlirojë njeriun shqiptar prej akuzash që e kanë ndjekur ndër shekuj, duke përfshirë akuzën si popull i lindur me instinktin e luftës dhe të mercenarizmit, binjak me armën dhe peng i saj:

Dhe kur binin në prille a në vjeshtra
Nëpër brinja të shtrirë, nëpër lugje,
Si me zjarre të vegjël të pëtjetshëm
Era loste me xhufkat e kuqe.
(Nisja e shqiptarëve për në luftë)

Poema epiko-lirike shqipe arriti një nivel të lartë afirmimi me vepra të tilla të I. Kadaresë, si "Përse mendohen këto male" dhe "Shqiponjat fluturojnë lart", pastaj me "Shekulli i 20-të", "Poemë e blinduar", "Shqipëria dhe tri Romat" e vepra të tjera.
Poezia e Kadaresë është e prirur drejt sintetizmit dhe abstraksionit. Në këtë cilësi poezia e Kadaresë të sjell ndërmend vjershërimin e Migjenit. Sintetizmi shfaqet në mungesën e çfarëdo subjekti apo elementi të subjektit. Poemat e Kadaresë, përgjithësisht poezia e tij, janë art mendimi, pa elemente të rrëfimit (narracionit). Si të tilla, si poema mendimi, ato ofrojnë shumësi leximesh, në kohë dhe në miedise të ndryshme.
Kadare në problematikën e poezisë shqipe, krijoi emërtesën e "temës së madhe". dhe jo vetëm kaq, ai e ktheu në mit atë, duke e bërë mbizotëruese në jetën letrare të vendit për më shumë se dy dekada. Para së gjithash poezinë e Ismail Kadaresë e intereson ajo që shpesh quhet gojëdhënë kombëtare ose mit i origjinës. Sfidat më të rëndësishme të historisë së popullit shqiptar janë stacione të poezisë së tij.
Kadare i shkroi disa prej veprave të tij më të rëndësishme në vargje të lira, duke përvetësuar vlera të rëndësishme të vjershërimit tradicional, prej De Radës deri tek Migieni. Në fillimet e veta ishte i ndikuar prej poezisë ruse, veçmas prej Majakovskit. Poezia intime e Kadaresë është mjaft e ngrohtë, e drejtpërdrejt, një bashkëbisedim me të dashurën që përgiithësisht është larg si vend apo si kohë:

Do shkoj të ulem përmbi pellgjet,
Të pi në gjunjë duke rënë,
Në grykë e di që do më ngelet
I ftohti medaljon i hënës.

Gjithashtu poezia intime e Kadaresë përshkruhet nga malli për qytetin e lindjes, për njerëzit që lanë gjurmë në fëmijërinë e tij,
për atdheun kur ndodhet larg tij, për kohën studentore, vajzat dhe rrugët e Moskës kur është në atdhe, e mbi të gjitha, për vajzën që le gjurmë në shpirtin e tij, por që përgjithësisht ndodhet larg.

RAPORTI NDËRMJET JETËS DHE VDEKJES
Raporti midis jetës dhe vdekjes, midis të gjallëve dhe varreve, midis brezit që shkoi dhe atij që vjen, një nga raportet më thelbësore të qenies njerëzore, përbën një rregullator të mbifuqishëm të gjithë yllësisë së veprave të Kadaresë. Synimi parësor i çdo letërsie serioze që të qëndrojë mbi kohën dhe hapësirën zuri vend kryesor që tek romani "Gjenerali i ushtrisë së vdekur". Ky roman i kushtohet misionit të një shtabi ushtarak të gjallë, i cili duhet t'i bëjë nderet e fundit një armate të tërë ushtarësh të mbuluar me dhè. Vlera e jetës, çmimi i vdekjes, taksa e gjakut, varrimi dhe zhvarrimi, muranat anonime dhe piramidat hijerënda, ringjallja dhe rivdekja (rivrasja), arka e hirit dhe dosja e zezë, kamarja e turpit dhe përmendorja e nderit, harrimi dhe përjetësia, vetëflijimi dhe kurbani, trupi dhe hija (fantazma, sozia, spiritus), janë nocione themelore artistike të shkrimtarit.
Në mënyrë të veçantë vdekja përbën një zgjedhje të dendur të autorit për të dhënë qëndrimin e tij ndaj jetës njerëzore. Ajo paraqitet në formë individuale dhe kolektive, natyrore dhe heroike, të mirëqenë dhe të sajuar. Ajo vjen nga fati, nga hakmarrja, nga lufta, nga gjyqi, nga sëmundja nga mplakja; në të gjitha pamjet e saj, si ndërprerje e zakonshme e jetës, si shpagim për vdekjen e tjetrit, si prurje e lëngatës, si varje apo pushkatim nga shteti, si zvarrisje apo linçim nga hakmarrja.
"Gjenerali i ushtrisë së vdekur", vepra që i dha njohjen ndërkombëtare Kadaresë, nuk është e para që trajton raportin midis jetës dhe vdekjes. Qysh tek "Balada e zhvarrimit", kushtuar fatit pas-vdekjes të prijësit arbër Gjergj Kastrioti, duket qartë prirja për të zbuluar, nëpërmjet qëndrimit ndaj varrit, kulturën nga barbaria, dhunimin nga shenjtërimi, sundimin e të vdekurve mbi të gjallët.
Në tregimin "E krehura", vdekja dhe varret, në heshtjen e tyre, marrin vlerë fisnikëruese. Njeriu që edhe me vdekjen dëshiron të tregojë dinjitet dhe fuqi shpirtërore ka një varr të thjeshtë, pa shenjë, në një kënd të padukshëm të varrezave verilindore të kryeqytetit, ndryshe nga shumë të tjerë, që, në përputhje me hierarkinë zyrtare mbitokësore, mbajnë mbi krye statuja, ornamente, lule dhe figura. Por ata nuk kanë bërë më shumë se Egla e vogël për Shqipërinë dhe s'kanë asnjë meritë për të qenë të diferencuar edhe përpara vdekjes e varrit. Nëpërmjet varreve Kadareja ka stratifikuar gjithë shoqërinë shqiptare, në kuadrin e së cilës veprojnë personazhet e tij.
Shtresëzimi i shoqërisë në veprën e Kadaresë fillon me varret pa emër, me muranat e thjeshta në gryka malesh e pusish, me varrezat e zakonshme shqiptare, pranë kishës, rrethuar me selvi; për të vazhduar më tej me përmendoret dhe lapidarët, me varret e shenjtëruar për motive patriotike, siç janë varret e dëshmorëve (le të kujtojmë, për shembull, varrin e veçantë të Alush Tabutgjatit; varrin e Skënderbeut ose edhe të pashait turk në Orikum) dhe për të përfunduar me piramidën e faraonit Keops ose arkën e hirit të trupit të djegur të Çu En Lait, që, sipas testamentit të tij, u derdh mbi hapësirën ndërkontinentale të Kinës, për ta pushtuar me frymën e vet.

Ismail Kadare është nga personalitetet më të shquara të letërsisë shqiptare. Me veprën e tij, që ka shënuar një numër rekord të përkthimeve (në rreth 32 gjuhë të huaja) ai e bëri të pranishme Shqipërinë në botë, me historinë dhe me kulturën e saj shekullore.
Kadareja që në vitet '60 shënoi kthesë në letërsinë shqiptare me poezinë dhe prozën e tij. Brenda potencialit të tij krijues janë mitet dhe legjendat, e shkuara dhe e ardhmja, raportet e përkohshmërisë dhe të përjetësisë, dramat e kaluara dhe ato të tashmet, veset dhe virtytet shqiptare, kullat dhe pallatet moderne, qëndresa dhe humbja, zhdukja dhe ringjallja, të gjitha labirintet e jetës dhe të vdekjes. Duket sikur asgjë çka është shqiptare, nuk mund t'i shpëtojë syrit të shkrimtarit të madh.
E gjithë vepra e Ismail Kadaresë që nga botimi i parë deri te i fundit ndrit nga mesazhi dhe shpresa për një Shqipëri të barazuar me shtetet më të qytetëruara të botës, sepse asktu e meriton, ndihet të pohojë autori.

Botimet e Veprës

1- Frymëzime djaloshare, Lirika; Ndërmarrja Shtetërore e Botimeve, Tiranë, 1954
2- Ëndërrimet, lirika dhe poema; Ndërmarrja Shtetërore e Botimeve, Tiranë, 1957
3- Princesha Argjiro, poemë; Ndërmarrja Shtetërore e Botimeve, Tiranë, 1958
4- Princesha Argjiro, poemë; Naim Frashëri, Tiranë, 1967
5- Princesha Argjiro, poemë; Rilindja, Prishtinë, 1970
6- Princesha Argjiro, poemë; Rilindja, Prishtinë, 1972
7- Princesha Argjiro, poemë; Rilindja, Prishtinë, 197(?)
8- Princesha Argjiro, poemë; Shtëpia Botuese e Librit Shkollor, Tiranë, 1977
9- Princesha Argjiro, poemë; Rilindja, Prishtinë, 1983
10- Shekulli im, vjersha dhe poema; Naim Frashëri, Tiranë, 1961
11- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1963
12- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1967
13- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1971
14- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman; Rilindja, Prishtinë, 1973
15- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman, botim i dytë; Rilindja, Prishtinë, 1976
16- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman; Shtëpia Botuese e Librit Shkollor, Tiranë, 1978
17- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman, botim i tretë; Rilindja, Prishtinë, 197(?)
18- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman, botim i katërt; Rilindja, Prishtinë, 1980
19- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1980
20- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman; Rilindja, Prishtinë, 1990
21- Gjenerali i ushtrisë së vdekur, roman; Fayard, Paris, 1998
22- Përse mendohen këto male; Naim Frashëri, Tiranë, 1964
23- Vjersha dhe poema të zgjedhura; Naim Frashëri, Tiranë, 1966
24- Gurëgdhendësit, poemë; Naim Frashëri, Tiranë, 1967
25- Motive me diell, vjersha dhe poema; Naim Frashëri, Tiranë, 1968
26- Motive me diell; Rilindja, Prishtinë, 1978
27- Qyteti i Jugut, tregime dhe reportazhe; Naim Frashëri, Tiranë, 1967
28- Qyteti i Jugut, tregime; Rilindja, Prishtinë, 1971
29- Dasma, roman; Rilindja, Prishtinë, 1967
30- Dasma, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1968
31- Kështjella, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1970
32- Kështjella, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1973
33- Kështjella, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1976
34- Kështjella, roman; Rilindja, Prishtinë, 1976
35- Kështjella, roman; Shtëpia Botuese e Librit Shkollor, Tiranë, 1977
36- Kështjella dhe helmi, pjesë teatrore; Naim Frashëri, Tiranë, 1977
37- Kështjella, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1978
38- Kështjella, përshtatur për fëmijë; Naim Frashëri, Tiranë, 1979
39- Kështjella, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1980
40- Kështjella, roman; Rilindja, Prishtinë, 1980
41- Kasnecët e shiut, roman motërzim përfundimtar; Fayard, Paris, 1994
42- Kasnecët e shiut, roman motërzim përfundimtar; Dukagjini Pejë 1997
43- Kronikë në gur, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1971
44- Kronikë në gur, roman; Rilindja, Prishtinë, 1972
45- Kronikë në gur, roman; Rilindja, Prishtinë, 1976
46- Kronikë në gur, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1978
47- Kronikë në gur, roman: Rilindja, Prishtinë, 1980
48- Kronikë në gur, roman; Fayard, Paris, 1997
49- Kronikë në gur, roman; Onufri, Tiranë, 2000
50- Linja të Largëta, shënime udhëtimi; Naim Frashëri, Tiranë, 1971
51- Autobiografia e popullit në vargje, studim, shënime kritike; Naim Frashëri, Tiranë, 1971
52- Dimri i vetmisë së madhe, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1973
53- Dimri i madh, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1977
54- Dimri i vetmisë së madhe, roman; Fayard, Paris, 1999
55- Nëntori i një kryeqyteti, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1975
56- Nëntori i një kryeqyteti, roman; Rilindja, Prishtinë, 1980
57- Nëntori i një kryeqyteti, roman; Fayard, Paris, 1997
58- Përse mendohen këto male; Shqiponjat fluturojnë lart; Ëndërr industriale, poema; Shtëpia Botuese e Librit Shkollor, Tiranë, 1975
59- Poema të zgjedhura për fëmijë; Naim Frashëri, Tiranë, 1975
60- Koha, vjersha dhe poema; Naim Frashëri, Tiranë, 1976
61- Poezi; Naim Frashëri, Tiranë, 1976
62- Emblema e dikurshme, tregime dhe novela; Naim Frashëri, Tiranë, 1977
63- Emblema e dikurshme, tregime dhe novela; Naim Frashëri, Tiranë, 1981
64- Kështjella dhe helmi, pjesë teatrore; Naim Frashëri, Tiranë, 1977
65- Ura me tri harqe, novela; Naim Frashëri, Tiranë, 1978
66- Ura me tri harqe, novela; Rilindja, Prishtinë, 1980
67- Në muzeun e armëve, poemë; Naim Frashëri, Tiranë, 1978
68- Në muzeun e armëve, poemë; Naim Frashëri, Tiranë, 1989
69- Poezi; Naim Frashëri, Tiranë, 1979
70- Komisioni i festës; Rilindja, Prishtinë, Rilindja, Prishtinë, 1980
71- Gjakftohtësia, novela; Naim Frashëri, Tiranë, 1980
72- Gjakftohtësia, novela; Rilindja, Prishtinë, 1980
73- Autobiografia e popullit në vargje, studim; Naim Frashëri, Tiranë, 1980
74- Buzëqeshje mbi botë, poezi e zgjedhur; Rilindja, Prishtinë, 1980
75- Prilli i thyer; Rilindja, Prishtinë, 1980
76- Vepra letrare 1, poezi; Naim Frashëri, Tiranë, 1981
77- Vepra letrare 2, poema; Naim Frashëri, Tiranë, 1982
78- Vepra letrare 3, Gjenerali i ushtrisë së vdekur; Naim Frashëri, Tiranë, 1981
79- Vepra letrare 4, Kështjella, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1981
80- Vepra letrare 5, Kronikë në gur, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1981
81- Vepra letrare 6, Nëntori i një kryeqyteti; Naim Frashëri, Tiranë, 1983
82- Vepra letrare 7, Dimri i madh; Naim Frashëri, Tiranë, 1983
83- Vepra letrare 8, Kush e solli Doruntinën; Ura me tri harqe; Lëkura e daulles; 1981
84- Vepra letrare 9, Pashallëqet e mëdha; Naim Frashëri, Tiranë, 1981
85- Vepra letrare 10, Prilli i thyer; Muzgu i perëndive të stepës; Naim Frashëri, Tiranë, 1981
86- Vepra letrare 11, Tregime dhe novela; Naim Frashëri, Tiranë, 1981
87- Vepra letrare 12, Publiçistikë, Autobiografi e popullit në vargje, reportazhe, shënime udhëtimi, intervista; Naim Frashëri, Tiranë, 1981
88- Poezi; Shtëpia Botuese e Librit Shkollor, Tiranë, 1985
89- Koha e shkrimeve, tregime, novela, përshkrime; Naim Frashëri, Tiranë, 1986
90- Koncert në fund të dimrit, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1989
91- Koncert në fund të dimrit, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1990
92- Koncert në fund të stinës, roman; Fayard, Paris, 1999
93- Dosja H, roman; Naim Frashëri, Tiranë, 1990
94- Dosja H, roman; Fayard, Paris, 1996
95- Ftesë në studio; Naim Frashëri, Tiranë, 1990
96- Ftesë në studio; Rilindja, Prishtinë, 1990
97- Eskili, ky humbës i madh, studim; 8 Nëntori Tiranë, 1990
98- Viti i mbrapshtë; Rilindja, Prishtinë, 1990
99- Përbindëshi, roman; Vreber, Prizren, 1990
100- Përbindëshi, roman; Shtëpia Botuese e Lidhjes së Shkrimtarëve, Tiranë 1991
101-Përbindëshi, roman; Fayard, Paris, 1998
102-Ëndërra mashtruese, tregime, novela; Naim Frashëri, Tiranë, 1991
103-Ardhja e Migjenit në letërsinë shqipe, studime; 8 Nëntori, Tiranë, 1991
104- Nga një dhjetor në tjetrin, kronikë, këmbim letrash, përsiatje; Fayard, Paris, 1991
105- Pesha e Kryqit; Fayard, Paris, 1991
106- Vepra, vëllimi i parë: Tregimet e tejkohshme: Prometheu, Ëndërra mashtruese, Përpara banjës, Nata e Sfinksit, Piramida, Kush e solli Doruntinën, Ura me tri harqe, Muri i madh; Fayard, Paris, 1993
107- Vepra vëllimi i dytë: Tregimet e ditës që po thyhej, Kisha e Shën Sofisë, Shënime nga Kapiteneria e Portit, Sjellësi i fatkeqësisë, Kamarja e turpit; Fayard, Paris, 1994
108- Vepra vëllimi i tretë: Komisioni i festës, Qorrfermani, Pallati i Ëndërrave, Vjedhja e gjumit mbretëror, Breznitë e Hankonatëve, Heqja e mjeshtërisë së munxadhënësve, Lamtumira e së keqes; Fayard, Paris, 1995
109- Vëllimi i katërt: Viti i mbrapshtë, Prilli i thyer, Dosja H, Kënga, Kalimet e nëndheshme, Konkurs bukurie për burrat në Bjeshkët e Nëmuna; 1996
110- Vëllimi i pestë, Kronikë në gur, Nëntori i një kryeqyteti, Rrëfim trikohësh, Triptik: Koha e shkrimeve, Koha e parasë, Koha e dashurisë; 1997
111- Vepra vëllimi i gjashtë: Qyteti pa reklama, Gjenerali i ushtrisë së vdekur, Muzgu i perëndive të stepës, Përbindëshi; Fayard, Paris, 1998
112- Vepra vëllimi i shtatë, Dimri i vetmisë së madhe, roman; Fayard, Paris, 1999
113- Vepra vëllimi i tetë: Koncert në fund të stinës, roman; Fayard, Paris, 1999
114- Piramida, roman, Vepra, vëllimi i parë; Fayard, Paris, 1993
115- Piramida, roman, Çabej, Tiranë, 1995
116- Shkaba, roman; Çabej, Tiranë, 1995
117- Shkaba, roman; Dukagjini, Pejë, 1996
118- Spiritus, roman; Onufri, Tiranë, 1996
119- Spiritus, roman; Onufri, Tiranë, 2000
120- Dialog me Alain Bosquet; Onufri, Tiranë, 1996
121- Dialog me Alain Bosquet; Onufri, Tiranë, 1996
122- Legjenda e legjendave, ese; Dukagjini, Pejë, 1996
123- Pallati i Ëndërrave, roman; Dukagjini, Pejë, 1996
124- Pallati i ëndërrave, roman; Onufri, Tiranë, 1999
125- Kush e solli Doruntinën; Flaka e Vllazërimit, Shkup, 1997
126- Kush e solli Doruntinën; Album, Tetovë, 1997
127- Kushëriri i ëngjëjve, ese; Onufri, Tiranë, 1997
128- Tri këngë zie për kosovën, tregime; Onufri, Tiranë, 1998
129- Kombi shqiptar në prag të mijëvjeçarit të tretë, ese; Onufri, Tiranë, 1998
130- Ikja e shtërgut, tregim; 1999
131- Ra ky mort e u pamë; Onufri, Tiranë, 1999
132- Qorrfermani; Onufri, Tiranë, 1999
133- Vjedhja e gjumit mbretëror, tregime; Onufri, Tiranë, 1999
134- Ra ky mort e u pamë; Onufri, Tiranë, 2000
135- Kohë barbare, Nga Shqipëria në Kosovë, Biseda me Denis Fernandez Rècatala; Onufri, Tiranë, 2000
136- Breznitë e Hankonatëve, roman; Onufri, Tiranë, 2000
137- Bisedë përmes hekurash me Ushkin Hotin; Onufri, Tiranë, 2000
138- Lulet e ftohta të marsit, roman; Onufri, Tiranë, 2000

Pse Akademi Rexhep Qosja?

Rexhep Qosja ka lindur më 1936 në Vuthaj te Kelmendit, Malit i Zi. Shkollën fillore e përfundoi në fshatin e lindjes, tetëvjeçaren e mbaroi në Guci.

Shkollën normale e mbaroi në Prishtinë. Më 1964 diplomoi në degën Gjuhë-letërsi të Universitetit të Prishtinës. Studimet pasuniversitare i kreu në Universitetin e Beogradit, Beograd ku në vitin 1971 mori titullin "Doktor i shkencave filologjike" me temën "Asdreni-jeta dhe veprat". Ishte punonjës shkencor në Institutin Albanologjik të Universitetit të Prishtinës dhe drejtor i këtij Instituti prej vitit 1972 deri më 1981.

Që në fillimet e veta, duke folur për rolin e kritikës dhe modernitetit, Rexhep Qosja pohoi se "realizmi socialist nuk është as realizëm, sepse është romantizëm". Duke mbrojtur dhe ushtruar një kritikë të tillë dhe duke hequr dorë nga glorifikimi i një orientimi të vetëm u siguroi studimeve të veta dimensione të reja që i përkasin të gjitha kohërave.
* Episode letrare - (1967)
* Dialog me shkrimtarë - (1968)
* Antologjia e lirikës shqipe - (1970)
* Kontinuitete - (1972)
* Asdreni - jeta dhe vepra - (1972)
* Panteoni i rralluar - (1973)
* Vdekja më vjen prej syve të tillë - (1974)
* Shkrimtarë dhe periudha - (1975)
* Anatomia e kulturës - (1976)
* Mite të zhveshura - (1978)
* Prej tipologjisë deri te periodizimi - (1979)
* Morfologjia e një fushate - (1980)
* Nocione të reja albanologjike - (1983)
* Historia e letërsisë shqipe I - (1984)
* Historia e letërsisë shqipe II - (1984)
* Antologjia historike e letërsisë shqipe - (1985)
* Historia e letërsisë shqipe III - (1986)
* Porosia e madhe - (1986)
* Populli i ndaluar - (1990)
* Strategjia e bashkimit kombëtar - (1992)
* Çështja shqiptare: Historia dhe politika - (1994)
* Ligjërime paravajtëse - (1996)
* Fjalor demokratik - (1997)
* Paqja e përgjakshme: Konferenca ndërkombëtare për Kosovën - (1999)
* Realiteti i shpërfillur (Vështrim kritik mbi pikëpamjet e Ismail Kadaresë për identitetin shqiptar) - (2006)
* Rilindja e dytë
* Një dashuri dhe shtatë faje, roman, bot. Toena, Tiranë, (2001)
* Prej letërsisë romantike deri te letërsia moderne - 2007
* Nata është dita jonë, - 2007

Raporti me të tjerët
Botimi i librit nga Ismail Kadare në vitin 2006 "Identiteti europian i shqiptarëve - sprovë" 1 ishte një ringjallje e një polemnike në mes të Qosjes dhe Kadares. Kështu ndërsa Kadare e vlerëson identitin shqiptar si perendimor, Qosja në librin e tij të quajtur "Realiteti i shpërfillur" 2, e vlerëson atë si një përzierje të identitetit perendimor dhe lindor, të krishterë dhe mysliman.

1.Ismail Kadare: "Identiteti evropian i shqiptarëve" - artikull në int. 2006 i Gazetës Shekulli: ID=92925/ID=92968
2.Rexhep Qosja: "Realiteti i shpërfillur" - artikull në int. 2006 i Gazetës Shekulli: ID=95244
Rexhe Qosja ju përgjigjet studentëve - pjesë filmi dokumentarë

(Përgatiti:Flori Bruqi)

Rexhep Qosja per...

Per Gjeografine

"Zbuluesit e kontinenteve e të vendeve të reja, Kristofor Kolombo, Ferdinand Magelani, Amerigo Vespuçi dhe hulumtuesit e kontinenteve të zbuluara, mandej, posaçërisht të Afrikës, Azisë dhe Amerikës Jugore do të jenë të merituar - do të thoshin kozmopolitët apo do të jenë fajtorë - do të thoshin kundërshtarët e tyre - pse lartmadhëria e saj gjeografia pothuaj ka rënë prej fronit të lartë të identitetit. Pse mund të thuhet kështu? Mund të thuhet kështu, sepse janë të shumtë shembujt që e dëshmojnë shfronësimin e gjeografisë në mbretërinë e identitetit".

Per Nene Terezen
"Nuk është e vërtetë se jam ngritur me "nervozizëm" kundër mbajtjes së portretit të shenjtores, Nëna Terezë, në institucionet e Kosovës; e vërtetë është, vetëm, se jam ngritur dhe ngrihem pa nervozizëm kundër përdorimit politik të emrit, të portretit dhe të veprimtarisë së misionares e humanistes, Nëna Terezë, prej disa fondamentalistëve fetarë dhe disa koniunkturistëve politikë gjithnjë për interesat e tyre fetare, në rastin e parë dhe pushtetore, në rastin e dytë".

Per identitetin
"Kemi shqiptarë me identitet katolik, shqiptarë me identitet ortodoks, shqiptarë me identitet mysliman, shqiptarë me identitet protestant dhe shqiptarë me identitet ateist, por të gjitha këto identitete të veçanta, më të ngushta, më të vogla, në sajë të të përbashkëtave të përmbajtura në secilin prej tyre bashkohen në atë përgjithësinë, në atë të përgjithshmen, në atë të tërën që i themi IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR. Ai që i ka të qarta këto, ai që ka kuptim për marrëdhënien e të veçantave me të përgjithshmen, nuk do të akuzojë se po ndan shqiptarët në të krishterë dhe në myslimanë...".

Ismaili Kadare per...

Per Gjeografine

"Gjeografia, gjëja më kokëfortë në botë, dëshmon e para evropianitetin shqiptar. Zelli i atyre që me çdo kusht duan ta zbehin disi edhe këtë fakt kokëfortë, arrin disa herë të krijojë përshtypjen se Shqipëria është në skaj të Evropës dhe fill pas saj nis Turqia, ose Azia. Ndërkaq, kur hedh sytë në hartë vëren se gjer në atë kufi shtrihen së paku tri shtete të tjera: Maqedonia, Greqia dhe Bullgaria. Për të mos përmendur atë që quhet "Turqia evropiane"....".

Per Nene Terezen
"Por keqkuptimet në shkrimin e Qosjes nuk janë vetëm këto. Përveç nervozizmit të papërligjur ndaj asaj tradite kulturore që ka qenë lidhur me katolicizmin e hershëm shqiptar, nervozizëm që nuk lë pa prekur mbajtjen e portretit të Nënë Terezës në institucionet e Kosovës, në këto shkrime spikat diçka e errët dhe e rrezikshme: ndarja e identitetit shqiptar. Muzika ngjan si e njohur".

Per identitetin
"Askush nuk mund të jetë aq naiv sa të mos e kuptojë se një identitet i ndarë është një komb i ndarë. Askush s'mund të jetë aq i ngathët nga mendja që të mos e kuptojë se përjashtimi i gjysmës ose shumicës së kombit shqiptar nga identiteti evropian, do të thotë përjashtim nga Evropa. Dhe përjashtimi nga Evropa nuk është larg dëbimit nga Evropa. Ky nuk është as përfundim teorik e as filozofik. Kombi shqiptar, përpara se ta lexojë në libra e ka ndier në mishin e tij këtë lemeri...."

Si duket, tek ne, ka mjaft nga ai soj njerëzish, që nuk e di se historia shkruhet SOT, për t’u lexuar NESËR? Që nuk e dinë se historia ka edhe një taraf tjetër: “PLEHUN E SAJ TË HISTORISË”.
Ta shohim se kush ku do ta gjej veten?!

Nëse nisemi që nga politika, e deri te: ekonomia, arsimi, drejtësia dhe morali i ynë shoqëror në përgjithësi, atëherë, na duket se sot në Kosovë, çdo gjë është e “shkërdhyme”.
Por, sikur të gjitha këto probleme me të cilat po ballafaqohemi ne sot, t’i konsiderojmë si sfida të paevitueshme të një faze transitore përmes së cilës po kalon shoqëria e jonë e sëmurë, atëherë, mund të thuhet se ka shpresa që me kalimin e kohës do t’i tejkalojmë ato. Por, sa i përket asaj të fundit - krizës morale, këtu duhet të jemi pak më skeptik, sepse, për evitimin e saj, patjetër do të na duhej një shërim më i gjatë kohor, i cili, në vete ngërthen edhe rrezikun real që të mbetemi invalid të përhershëm.
Simptomat e kësaj krize morale të shoqërisë sonë të sëmurë, mund t’i hasësh kudo dhe në çdo hap. Ato shprehen në formë të korrupsionit dhe hajnisë, gënjeshtrës si dukuri normale të raporteve të ndërsjella publike dhe individuale, përhapjes së prostitucionit tek femra shqiptare, krimit të organizuar, e sa e sa të elementeve tjera të një etike të degraduar shoqëror, veprime këto, që neve sot na janë bërë aq normale, saqë i përqafojmë si pjesë e zakonshme e realitetit tonë të përditshëm.
Këtë gjendje aktuale, mjaftë analitik, e vlerësojnë si një proces të paevitueshëm transformues, të cilën, e kanë kaluar edhe shumë shtete tjera post komuniste.
Ka mundësi që edhe të pajtohemi me këtë tezë, por, mua si individ, aspak s’ma kap logjika e shëndosh se kjo krizë morale, na ka shkuar aq larg, saqë, për disa motive të ulëta të inateve partiake, të tentohet të “shkërdhehet” edhe mendja dhe dija e jonë kombëtare e personifikuar në veprat e pashlyeshme të disa individëve madhor, të cilët, përmes dyerve të mëdha, veç kanë hyrë në historinë e lavdishme të popullit tonë.
Mu ky akt i shëmtuar dhe amoral, ndodhi diku dhe në një vend të quajtur Kosovë.
Në një vend ku administrohet nga të huajit, por vepra e paskrupullt u krye nga vetë ogurzinjët e atij populli që fatkeqësisht sot përfaqësohen në pushtet.
Kush i frikohet akademisë dhe akademikëve, mendjeve të ndritur të popullit të vetë? Kush i ka degraduar moralisht ata, duke përhapur në opinion gënjeshtra dhe thashethemeve nga më të çmendura?
Kush janë pra ata?
Janë “gangster”, pseudo intelektual të errësirës?
Sot, mu këta “gangster”, tentuan që ta atakojnë fizikisht edhe hapësirën e lirë të këtyre qenieve të përsosura:
- aty ku ata veprojnë dhe marrin frymë lirshëm,
- aty, ku edhe ajri kundërmon dije, urtësi, sakrificë, qëndresë...
- aty ku në raftet përplot libra, gati çdo rresht fillon dhe mbaron me “sh” (shkaba, shqip, Shqipëri, shqiptari...).
- aty, ku këta qenie nuk prodhojnë vetëm dije akademike, por edhe vajtojnë me lot për fatkeqësinë e popullit të vet. Për atë gjendje në të cilën na pruan mu këta “gangster” të errësirës.
E kush janë “gangsterët” tanë pseudo intelektual të errësirës?
Janë ata të cilët ne si popull, të kapluar nga një injorancë dhe krizë e moralit shoqëror, i promovuam në pushtet, duke i votuar vetë gjatë dy zgjedhjeve paraprake, për të na përkujtuar sot kohërat më të egra të masave të dhunshme kaherë të perënduara.
Mos të harrojmë vetëm të përmendim se mua këta, dikur, me gracka dhe komplote nga më perfide, larguan prej radhëve të veta edhe një akademik, por, ne, këtë veprim, e konsideruam si problem të tyre të brendshëm. Ama... këta “gangster” pseudo intelektual të errësirës, këtë herë shkuan pak më larg dhe prekën mu në “p... të maces”
Prekën, mu aty ku ndalet fryma dhe pushon hipokrizia, mu aty ku ngjallet ndërgjegjja e jonë e fjetur dhe aktivizohet instinkti i vetëekzistencës...
Prekën mu aty ku duhet thuhet “mjaft dhe boll ma”!.
Dhe...rezultati dihej: DËSHËTUAN!
Ata që prekën aty, shkuan edhe vetë mu aty: në “p... të maces”.
Sa keq! Vërtetë tepër keq!
Si duket, tek ne, ka mjaft nga ai soj njerëzish, që nuk e di se historia shkruhet SOT, për t’u lexuar NESËR? Që nuk e dinë se historia ka edhe një taraf tjetër: “PLEHUN E SAJ TË HISTORISË”.
Ta shohim se kush ku do ta gjej veten?!

Adnan Abrashi

Me hidhërim të thellë u bashkohem forcave përparimtare shqiptare, të cilat, me të drejtë, e dënojnë sulmin e rëndë që Akademikut Rexhep Qosja iu bë më 29. 8. 2007 nga Ministria e Arsimit të Kosovës.
Sulmi kundër Akademikut Rexhep Qosja është sulm vandal kundër kritikut të shquar letrar, kundër eseistit erudit, kundër estetit të gjithanshëm, kundër historianit të papërsëritshëm të letërsisë shqipe, kundër romansierit modern, kundër dramaturgut klasik, kundër publicistit militant, kundër polemistit të pa kompromis, kundër filozofit të madh dhe kundër pedagogut kombëtar. Thënë troç: sulmi kundër Akademik Qoses është sulm vandalist kundër vlerave të mirëfillta shkencore, kulturore, politike dhe shpirtërore të kombit shqiptar.
Sulmi kundër Akademikut Rexhep Qosja është sulm antikombëtar i drejtuar kundër plejadës së intelektualëve dhe veprimtarëve më të guximshëm të gjysmës së dytë të shekullit të njëzet, të cilët me përpjekje të jashtëzakonshme dhe me qëndresë e flijime mbinjerëzore u vunë në ballë të popullit, si vullnet dhe si udhërrëfyes të devotshëm kundër makinerisë vrastare të shtetit serb.
Sulmi kundër Akademikut Rexhep Qosja është sulm inkuizicional kundër njeriut dhe personalitetit të madh të rritur dhe të edukuar në frymën e Rilindësve tanë atdhetarë. Kulti i gjuhës, kulti i lashtësisë ilirike, kulti i Skënderbeut dhe i motit të madh, kulti i bashkimit të shqiptarëve në një shtet, kulti i traditave të lashta shqiptare, kulti i frymës së filozofisë përparimtare evropiane dhe kulti i ardhmërisë së shqiptarëve të bashkuar ishin dhe janë alfa dhe omega e jetës dhe veprës së Qoses. Dhe, mbi të gjitha, ideali i Rilindësve: feja e shqiptarit është shqiptaria, është peri i kuq që e përshkon mbarë veprën e tij.
Sulmi kundër Akademikut Rexhep Qosja është sulm primitiv kundër intelektualit të shquar, i cili me punën e tij krijuese dhe organizative në jetën tonë shkencore, letrare, kulturore dhe politike ka lënë gjurmë si asnjë personalitet shqiptar deri më sot.
Qosja është Promethe i kohës sonë.
Ai kurrë nuk u shit vetë e as e shiti artin e tij. Ai ishte i papërdorshëm edhe nga pushteti gjakatar serb, por edhe nga klanet e ndryshme të interesit brenda botës shqiptare.
Duke sfiduar vullnetin e perëndive të errëta tokësore Qosja mbeti i pathyeshëm, stoik, i pa marrë vesh dhe i papërmirësueshëm deri në fund: i ngjashëm me Sokratin, filozofin antik.
Sulmi kundër Akademikut Rexhep Qosja është sulm i ultë kundër intelektualit dhe krijuesit, i cili përafërsisht një gjysmë shekulli qe ndërgjegjja, thirrja e kohës, mbrojta dhe zëri më i artikuluar i popullit të vet në krizat dhe në lëvizjet më të mëdha. Qosja në momentet më të rënda të popullit të vet ishte gjedhe për intelektualët, ishte personaliteti më me ndikim, ishte shembull guximi dhe shembull sakrifice dhe frymëzim për rininë dhe për mbarë kombin shqiptar. Dhe, kjo nuk ishte rastësi e as bekim që i erdhi nga fuqitë mbinatyrore. Ai, me vetëdije të plotë, ishte farkëtues i fatit të vet brenda kohës dhe hapësirës ku u rrit. Fjalën e dhënë dhe betimin e hershëm të bërë në altarin e punës së tij krijuese se “për lirinë, për të drejtën dhe të vërtetën lë kokën”, Qosja e mbajti testament të patjetërsueshëm, ikonë të shenjtë dhe flamur të papërlyer në të gjitha betejat dhe në të gjitha baticat dhe zbaticat e tij dhe të popullit të tij.
Prandaj, sulmi i turpshëm i Ministrisë së Arsimit të Kosovës kundër Akademikut Rexhep Qosja do të mbetët për jetë jetëve vulë turpi në ballin e klanit kolaboracionist, në ballin e bijve bastardë dhe plëngprishës, miop dhe impotent në planet e tyre krijuese dhe vepruese.
Sulmi i turpshëm kundër Akademikut Rexhep Qosja për forcat përparimtare shqiptare përherë do të mbetet akt i dënueshëm dhe faj i pafalshëm.
Po shihet qartë: duhet të bie shi i vazhdueshëm edhe një shekull për të pastruar ajrin dhe tokën e Kosovës nga ndotësia që la prapa Serbia.

Kadri REXHA

Klubi Politik Afrim Zhitia e ka përjetuar shumë rëndë dramën që po i ndodh Akademik Rexhep Qosjës.
Lajmin se nderit të kombit, emrit të madh të letrave shqipe,studiuesit të famshëm të Albanologjisë, porf.dr.Rexhep Qosjës i është mbyllur dera, nuk i lejohet të hyjë në Institutin Albanologjik,na ka shokuar, na ka tmerruar.
Kjo që po ndodh me të famshmin Rexhep Qosja, nuk është normale,nuk është njerëzore, nuk është shkencore,por përkundrazi është antinjëzore,është antikombëtare, është antishkencore dhe për më tepër është poshtëruese, është fyese, është skandaloze dhe jo vetëm ndaj Tij,por edhe ndaj popullit shqiptarë dhe kulturës së tij morale, shpirtërore, shkencore e letrare.
Kujt do t’i shkonte mendja se pas 8 viteve të largimit të forcave ushtarako-policore, çetnike e paramilitare serbe nga Kosova; se 8 vite pas çlirimit të Kosovës nga luftëtarët çlirimtarë të UÇK-së dhe hyrjës triumfale të NATO-s në Kosovë dhe para syve të faktorit ndërkombëtar prezent në Kosovë, Akademik Rexhep Qosjës, do t’i ndalohej hyrja në Institutin Albanologjik të Prishtinës! Poshtërsi!
A është e mundur, atë që ia ka bërë Serbia dhe serbët, Rexhep Qosjës, t’ia bëjnë edhe disa shqipfolës?!
Si është e mundur që simbolit të Institutit Albanologjik të mos i lejohet hyrja në të?!
Si mund t’i thyhet kabineti Akademik Rexhep Qosjës, në të cilin ka shkruar dhe hartuar punimet dhe veprat më të mëdha shkencore në fushat e ndryshme të Albanologjisë dhe historisë së letërsisë shqiptare, dhe madje t’i thyhet nga shqiptarët e jo nga serbët siç do të ishte normale dhe në funksion të politikës dhe strategjisë antikombëtare.
Po kush më shumë se Akademik Rexhep Qosja e ka dashur dhe e don popullin shqiptarë të të gjitha viseve të banuara me shqiptarë; kush më shumë se Akademik Rexhep Qosja e ka dashur dhe e don kombin shqiptarë,Shqipërinë Natyrale; kush më shumë se Akademik Rexhep Qosja ka qenë hapur kundër Serbisë në Kosovë;kush më shumë se Akademik Rexhep Qosja e ka përkrahur lëvizjen ilegale politike në Kosovë e vise; kush më shumë se Akademik Rexhep Qosja, ka dalur hapur në mbrojtje, përkrahje dhe fuqizim të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës;kush më shumë se Akademik Rexhep Qosja,ka mundur dhe i ka takuar të jetë i lirë dhe i papenguar, madje i përkrahur dhe i respektuar në Institutin Albanologjik?
Kabineti në të cilin për vite të tëra ka punuar i madhi dhe i papërsëritshmi Akademik Rexhep Qosja, jo vetëm që do të duhej të ishte vendi ku Akademik Rexhep Qosja do të punonte deri në fund të jetës së tijë, por ai do të duhej të shpallej kabineti muze në ndërtesën e Institutit Albanologjik, sepse nga aty kanë dalur veprat momentale që janë vënë në shërbim të jetës dhe shkencës së kombit shqiptarë.
Klubi Politik Afrim Zhitia, kërkon nga Qeveria dhe mekanizmat tjerë relevant në Kosovë, të ndërhyjë dhe ai farë Ismajl Hasani të suspendohet e të nxirret para drejtësisë, për denigrim dhe fyerje të dinjitetit njerëzor, personal, kombëtar, shkencor e politik të Akademikut më të madh të të gjitha kohërave të popullit shqiptarë të Kosovës, të ish-Kryetarit të Lëvizjes së Bashkuar Demokratike të Kosovës, anëtarit të delegacionit dhe nënshkruesit të marrveshjes historike të Rambujesë, ish- anëtarit të Këshillit të Përkohshëm Administrativ të Kosovës Prof.Dr.Akademik Rexhep Qosja.Akademik Rexhep Qosjen, vetëm vdekja mund ta ndalojë të mos hyjë në Institutin Albanologjik.

Prof. Abdyl KADOLLI

Drama në Istitutin Albanologjik të Prishtinës ka marrë përmasa shqetësuese që nga hyrja e masave të dhunshme në këtë institucion.
Thyerja e zyrës së Akdemik Rexhep Qoses dhe e disa punonjësve të tjerë shkencorë, madje ndalesa për të hyrë në këtë institucion, si persona non grata, janë akte që i njohin vetëm regjimet fashiste e totalitare.
Thyerja e dhunshme e studios dhe e arkivit të punës shkencore është më tepër se krim, që duhet t’i nënshtrohet procedurës penale.
Ky është krim ordiner mbi lirinë e krijimtarisë dhe cenim i rëndë i dinjitetit intelektual dhe integritetit moral të shkencëtarit!
Dramën në Institutin Albanologjik të Prishtinës e ka shkaktuar Ministria e Arsimit dhe e Teknologjisë, duke vënë drejtorin e dhunshëm dhe duke ndryshuar dhunshëm statutin e Institutit.
Kjo është teknologji e dhunës sllave.
Kjo të përkujton mbylljen e Institutit më 8 mars 1994, kur policia serbe kishte vënë drynin e ndryshkur në portën e xhamtë të Institutit.
Ç’kërkon tash policia në institutin shkencor? Ta ruajë drejtorin e dhunshëm, që di vetëm të përkufizojë hapësirën dhe të thyejë porta!
Ky është një akt i lig, që fyen gjithë shkencën e kulturën shqiptare.
Para një akti të tillë vandal do të hezitonin edhe pushtuesit dhe juntat ushtarake.
Këtë akt kaq primitiv s’kanë mundur ta bëjnë as oponentët më të përbetuar të Qoses. Mjerisht, tash e bëjnë kameleonët e klanit diktatorial.
Këto akte totalitare kanë zgjuar natyrshëm reagimin e opinionit shkencor e demokratik, por vandalizmi ka vazhduar edhe më tej.
Deri sot Qeveria e Kosovës ka heshtur përballë këtij vandalizmi politik, andaj edhe përgjegjësia më e madhe morale e politike bie mbi të.
Nëse Kryeministri nuk mund ta shkarkojë ministrin e Arsimit për skandalet e këtilla, atëherë ai vetë meriton të japë dorëheqje.
Gjejeni diku në botë ndonjë jurist ministër të arsimit e shkencës?
Nuk lejohet që polpotistët të luajnë me dinjitetin e integritetin e institucioneve shkencore. Vetëm mediokrit që nuk marrin erë nga shkenca, mund të bëjnë skandale të këtilla. Vetëm ata që nuk kanë lexuar asnjë vepër të Qoses, mund të kenë një konsideratë kaq të ulët ndaj tij.
A nuk merituaka në pleqëri një studio të punës Njeriu që ka shkrirë tërë jetën në veprat shkencore e artistike?
Mjerisht, fatin e këtillë e kanë pësuar gjenitë gjatë historisë, sepse nuk kanë mundur t’i kuptojnë shoqëritë e tyre.
Rexhep Qosja sot është një monument kulturor, që do t’ia kishte lakmi çdo popull. A e meriton populli ynë këtë monument?!
Këtë nuk mund ta kuptojnë vetëm sharlatanët, mediokrit dhe analfabetët politikë.
Ky terror psikologjik ndaj Akademik Qoses është një shenjë e keqe për shoqërinë tonë.
Ky është inkuzicion, akt fashist, që nuk guxon të ndodhë në shoqërinë demokratike.
Populli me këso pushtetarësh të dhunës vështirë do ta fitojë lirinë, madje edhe Pavarësinë.
Ky është një Turp i madh kombëtar. Të gjithë ata që heshtin para një akti të këtillë, solidarizohen me turpin dhe turpi i mbuloftë!
Reagimet e protestat do të vazdojnë deri në rrëzimin e ministrit të arsimit dhe deri në largimin e Njeriut të Zi nga Instituti Albanologjik i Prishtinës.
Ky është cenim i rëndë i institucionit kombëtar.
Ky është terror politik!
Vepra kombëtare e Qoses akuzon për këtë diktaturë e vandalizëm.
Kjo është më shumë se çmenduri politike.
Prandaj, ruhuni nga pushtetarët e uritur dhe analfabetë!

Reshat Sahitaj

Emri i Akademi Rexhep Qosjës, lidhet ngushtë në shumë fusha të letërsisë shqiptare, pa guxuar ta lëmë anash edhe atë të angazhimit të tij politik në zgjidhjen e drejtë të çeshtjës shqiptare.

Kur permendet emri Rexhep Qosja, në botën e ndergjergjëshme shqiptare ka sinjfikimin e njeriut të urtë,të mençur,trim... kurse tek shtresa intelektuale (përseri e ndergjegjshme, jo xheloze), sinjifikon studiuesin më të njohur të kohës sonë, duke e radhitur përkrah Çabejit.

Qëllimisht u potencua “ të ndërgjegjshëm” dhe “jo xhelozë”, duke pasur parasysh faktin se ne shqiptarët, gjithnjë jemi mburrur me dijetarët dhe politikanët tanë që tërë kontributin e dhanë për Perandori dhe vennde të huaja. Ne, kurrë nuk jemi kujdesur ta vlerësojmë dijetarin tonë, por në të kundërtën, për dijetarët bashkëkohës janë thurrë intriga e kurtha nga më të paskurpullta. Pikërisht, në krijuesin e madh të letërsisë sonë, Akademik Rexhep Qosjën, këto intriga primitive do të ndikojnë në frymëzimin e tij artistik dhe do t’ia cysin muzën për të krijuar vepra monumentale siç janë: “Vdekja më vjen prej syve të tillë”, “Një dashuri dhe shtatë faje” dhe këto ditë me romanin më të ri “Nata është dita jonë”. Vajazani është vorbulla e të gjitha të këqiave që vijnë të përpunuara prej njëfarë Qyteti të Bardhë dhe sulën kundër të gjithë atyre që vajazanasve ua dëshirojnë të mirën. Përmes prozës së Rexhep Qosjës paraqitët një segment real i historisë së popullit tonë të përvuajtur, me të cilën prozë do të merren studiuesit e gjenratave të ardhshme për të zbuluar se në çfarë kushte gjendeshin krijuesit tanë gjatë viteve të robërisë dhe pas çlrimit të Kosovës.

Po të tërhiqët një paralele e vuajtjve gjatë rrugës krijuese të Rexhep Qosjës dhe të disa shkrimtarëve me renome botërore, do të shohim se Qosja me ta ka shumë ngjashmëri. Ndër shkrimtaret botëror është Viktor Hygo, për të cilin francezet herë kishin konsideratë e herë përbuzje, aq sa Viktor Hygo u detyruar të kërkonte strehim politik në Bruksel dhe vende të tjera për njëzet vjet me radhë. Edhe Rexhep Qosja për një kohë të shkurtër u detyrua të largohej nga Kosova, por, për fatin tonë, baombardimët e NATO-s, e shkurtuan eksodin e shpernguljeve shqiptare dhe shumica u kthye në vendlindje.

Duke e parë nevojën se popullit i nevojitej që në ballë të dalin bijtë më të dijshëm, Rexhep Qosja pa hezitim iu vesh edhe politikës një lloji siç iu kishte veshur dikur Viktor Hygo. As Viktor Hygo, që na i la vetëm nëntë romane , e as Rexhep Qosja , nuk u treguan të suksesshëm në politikë, ndoshta nga fakti se politika është një fushë përplotë mashtrime e djallëzi e artisti nuk është i pajisur me këto veti.

Rexhep Qosja është njëri ndër krjiuesit tanë aq i talentuar e aq produktiv dhe inventiv, saqë studiuesit do ta kenë vështirë ta radhisin në një kategori të veçantë, njëlloji siç është i vështirë Viktor Hygo, i cili parktikoi të gjitha zhanret:romanin, dramën, esenë...

QOSJA ËSHTË ZËRI I REVOLTËS

Gjatë tërë veprimtarisë krijuese të Rexhep Qosjës, e deri të romani më i ri “Nata është dita jonë”, të shkrimtari ynë, kudo do të gjejmë revoltën e tij kundër pushtuesit dhe kundër shërbëtorëve të tyre. Në fakt, Rexhep Qosja është zëri i revoltës së shtresës së varfër të popullit dhe i disa intelektualëve, të cilët në mungesë të guximit në heshtje përqafojnë idetë krijuese dhe politike të Qosjës.

Rexhep Qosja me guximin e tij pa mëshirë i sulmon disa intelektualë të cilët ishin fabrikuar në laboratorin e Qytetit të Bardhë, e të cilët të fshehur nën maskën e patriotizmit dhe titujve të tyre shkencorë, manipulonin dhe ende manipulojnë me të pafajshmit e të padjallëzuarit. Bazuar në romanin më të ri të Rexhep Qosjës “Nata është dita jonë”, do të shohim se autori është i pamëshirshëm edhe ndaj klasës politike aktuale ku disa prej tyre pasurohën brenda natës. Qosja e ngre zërin e tij kundër krimit të organizuar,kundër korrupsionit, kundër prostitucionit dhe kundër çdo gjëje negative që kohëve të fundit janë bërë pjesë e përditshmërisë sonë.

Qëllimisht, Rexhep Qosja i vë në spikamë anët negative, sepse nëse ndaj tyre heshtim ato do të zgjërohën dhe ne vend se te kemi një ardhmëri të sigurt, ne shkojmë drejt pasigurisë.

Në veprat e tij Rexhep Qosja nuk i mbyll sytë para plagës, por plagën e hap dhe me skallpellin e tij sikur i pret pjesët e kalbura. Kështu i shkon plagës deri ne fund për t’ia gjetur origjinën se prej nga na vjen ajo. Rexhep Qosja është i vetëdijshëm se pa e gjetur origjinën e problemit nuk ekziston mundësia e përmirsimit të gjendjes. Kështu derisa Qosja është në kërkim të zbulimit të origjinës së plagëve tona, tjerët të cilët janë formuar në laboratoriume të huaja pengojnë, dezinformojnë, shpifin madje edhe vrasin.

Në tërë veprimtarin krijuese të Rexhep Qosjës do të hasim një lloji dyluftimi: ndërmjet së keqës dhe së mirës. E keqja janë armiku dhe shërbëtoret e tij, ndërsa e mira përfaqësohet nga autori dhe shtresa e varfër e popullit. Dhe ky dyluftim do të vazhdoi edhe për shumë vjet, perkatësisht deri sa pleqëria t’i marrë sherbetorët e armikut.

QOSJA SHQUHET EDHE NË FUSHEN E MENDIMIT SHKENCOR

Rexhep Qosja i adresohet lexuesit të sotëm, por mesazhin e tij e ka për lexuesit e gjeneratave të ardhshme, të cilat do të jenë krejtësisht të liruar nga xhelozia,inferioriteti dhe shërbimet informative të ish-pushtuesit.

“ Një libër i shumëfishtë do të përmban një shekull, ja se çka lë pas meje...” shkruante Viktor Hygo, duke e lënë amanet te varroset me arkivolin e të varfërve. Poashtu edhe ne tërë veprimtarinë e Rexhep Qosjës do gjemë një shekull luftë të vazhdueshme natë e ditë, siç thoshte Viktor Hygo, fjalet e fundit para se të vdiste.

Rexhep Qosja në hapësirat shqiptare do të shquhet në fushen e mendimit shkencor me “Historia e letërsisë shqipe” I dhe II. “Çeshtja shqiptare” e përkthyer edhe ne frengjisht. Ja se ç’shkruan një analist dhe kritik francez: “Rexhep Qosja e din se çdo komb, sado krenar të jetë ai, është vetëm një modalitet i kushteve universale njerëzore. Si lexues i inspiruar nga librat e shenjtë, ai e din që fqinji, rivali, madje edhe armiku, nuk mund të jenë personifikues të së keqës. Jo, kundershtari nuk e ka si burim tokën dhe e keqja nuk mbin nga toka: njeriu e sjell kundershtarin dhe të keqën. Për shkak se shqiptarët e kanë sensin e tragjikës, të shenjtës dhe sakrificës, andaj edhe literatura qartëson në mënyrë të mrekullueshme pushtetin politik dhe devotshmërinë tiranike ”. Bertrand Renouvin, nëntor 2006.

Rexhep Qosja që në fushën e letërsisë nga kritiket e huaj shquhet si Kafka i Ballkanit. Kritiket francez për vepren “Vdekja me vjen prej syve të tillë”, shkruajnë se Qosja ka një dimension vizionar. Qosja nuk është vizionar vetëm ne romane, por këtë largpamësi të tij do ta hasim edhe në polemika të ndryshme ku Akademiku Qosja mbron gjuhën standarde dhe u kundervihet disave të cilët dëshirojnë prej një dialekti të krijojnë një gjuhë e prej një populli të krijojnë dy popuj.

Me të drejt, Albshkenca, Rexhep Qosjën e kandidon për çmimin Nobel të letërsisë. Dhe, nuk do të jetë aspak befasi nëse shumë shpejt do të vlerësohet vepra e Qosjës dhe t’i ndahet çmimi Nobel.

Nga Jakup Krasniqi

Këtë vit Kosova ka festuar dy përvjetore të mëdha. Dy përvjetore ( shtatëdhjetë vjetoret e lindjeve), të dy personaliteteve që në sfera të ndryshme të jetës kanë lënë hulli të thella për sot e nëser, përçka imponojnë respekt. i pari, është Adem Demaçi, simboli i qëndresës shqiptare i cili për më shumë së tri dekada, ishte frymëzuesi dhe udhërrefyesi i brezave të qëndresës shqiptare, i brezit që çliruan Kosovën me çka hapen shumë përspektiva për qytetarët tanë. Nëse, dikush është shkrirë si qiriri, siç thot Naim Frashëri, për popullin e vendin e vet, duke kaluar dekada në burgjet serbe, ai është Adem Demaçi. Kjo e ka bërë Adem Demaçin që të jetë Institucion moral që imponon dhe meriton nderim dhe respekt nga çdo njeri, vetëm jo nga ata që pa meritë janë veshur me pushtet real pas flijimeve shekullore. Pushtetarët e sotëm, veç të tjerave nuk kanë pasur kurajo që këtij institucioni moral, që nuk e ka askush në Botë, ti afrojnë një pension për të pasur një jetë të dinjitetshme për këtë pjesë të mbetur të jetës!!! I dyti, është Profesori dhe Akademiku Rexhep Qosja për të cilin e filluam këtë shkrim. Shkrimin nuk po e fillojmë për të ngritur, madhëruar a mbrojtur akademikun e nderuar, se atë më së miri e mbron veprimtaria e tij atdhetare, qëndrimi i tij vertikal, krijimtaria e tij shumëdimensionale në të gjitha etapat e jetës e të krijimtarisë së tij të begat, të intelektualit sypatrembur. Për shkrimin u nxita, pas një akti të turpshëm e banal që i organizuan pushtatarët tanë, “intelektualët” xhahil, manjak e mjeran, mbi veprën dhe personalitetin e tij, mbi intelektualin që e nderoj kombin në të gjitha kohët e vështira që i kaloi populli ynë në shekullin e shkuar. Një shoqëri që nuk di e nuk don t’i respektoi vlerat e veta kulmore, nuk do të këtë e nuk meriton ardhmëri, meriton të ketë vetëm të shkuren. Kush janë ata!!! që në mesin e tyre nuk e dëshirojnë një krijues si akademik Qosja?! Kjo sortë e pushtetarëve, nuk është hera e parë që çmendurisht dëshmon se nuk e ka gatishmërinë për të njohur asnjë vlerë kombëtare, ashtu si nuk e njohen as vlerën çlirimtare. Kështu, si sot që u sulen mbi nderin e Institutit Albanologjik – Rexhep Qosjen dhe krijimtarinë e tij, dje i janë sulur arsimit shqip në të gjitha nivelet e shkollimit dhe gjithë administratës publike në Kosovë të cilën e lan të pa aftë për të administruar vendin, e lan të pa jetë e të pa gjak.

Këtë më se miri e dëshmojnë edhe ngjarjet që këto ditë qytetarët e Kosovës paten rast ti shohin, ndëgjojnë e lexojnë për një ngjarje që i ka pasur hije, vetëm kohës së para qereshorit 1999 – erëzezës millosheviqiane!! Fjalën e kam për ngjarjen e turpshme që ndodhi në Institutin Albanologjik në fund gushtin e vitit 2007. Kjo do ti shkonte vetëm kohës së banditëve të Titos, te Rankoviqit e të Millosheviqit që vazhdojnë të jetojnë në shpirtërat lugatër që përpiqen të ringjallën nën velon e zezë të pushtetarëve primitiv, dhunën dhe diferencimin shovenist, në këtë rast kunder vetëvetes!!! Të kohës kur në Kosovë nuk respektohej asnjë vlerë shqiptare si: kultura, gjuha, historia e as letrat shqipe, sidomos ato që kishin vlera kombëtare. Gjeneratave të viteve të ’80-ta e të ’90-ta ju kujtohën mirë ato vite të vështira e denigruese për shqiptarët, kur të gjitha bibliotekat, prej atyre të shkollave fillore e deri të Biblioteka Kombëtare u pastruan nga shumëçka shqiptare, edhe nga hartat historike e gjeografike. Tipat e këtyre “shqiptarëve” të sotshëm atëherë ishin mashat për “pastrimin” e bibliotekave nga literatura indoktrinuese shqiptare, tani janë vendosur në pozitat e urdhërdhënësit për veprime të shëmtuara, tash jo vetëm mbi libra por edhe mbi krijuesin e tyre - njeriun. Ata që kanë gatishmëri të dhunojnë krijimtarinë më të përparuar të letrave shqipe në Kosovë e Shqipëri, ata ashtu do të vepronin edhe mbi krijuesin e tyre (po të guxonin), mbi njeriun dhe jetën e tij në këtë rast mbi akademikun, profesorin, mbi lavëruesin më të thellë, mbi mendjendriturin e letrave e të historisë së letërsisë shqipe të hapësirës mbarkombëtare. Edhe atëherë, gjatë gjithë periudhës së pushtimit, shovinizmi serb përpiqej t’i maskonte veprimet fashiste që i ushtronte mbi intelegjencën e kulturën në Kosovë. Pushtuesi edhe pse ishte i egër e berbarë, përpiqej t’i respektonte traditat e trashegimin kulturore të vendasëve ose të dukej se i respekton ato. Natyrisht, kjo ishte edhe një regull që vinte nga antika: “ vendasëve respektonju, traditat, historinë e varret”. Këta, pushtetarët e sotëm, nuk din ti respektojnë as vlerat e tyre kombëtare!!! Eshtë fat i mirë për popullin e Kosovës që pas qershorit 1999 filloi një erë e re, pa prezencën fizike të pushtuesit, por, kjo nuk qenka e mjaftueshme për tu shkeputur nga një praktikë e mentalitet që dhunën dhe shkatërrimin e ka në gjak, që e ka të trasheguar nga pushtuesi të cilin dëshirojnë ta imitojnë në të gjitha përmasat e dhunës mbi vlerat, pse jo edhe mbi njeriun dhe jetën e tij. Populli shqiptar, gjithë qytetarët e Kosovës duhet të shkeputen njëherë e mirë, nga të gjitha format e pushtetit a të mentalitetit që prodhojnë e ushtrojnë dhunë mbi cilindo institucion, njeri a cilendo vlerë kombëtare a njerëzore të kudo ndodhur.

Krejt në fund, cili Institut Kombëtar në Botë, nuk do të dëshironte të kishte në radhet e veta një personalitet të kulturës, siç është prof. Akademik Rexhep Qosja? Cili Drejtor i Institutit nuk do ti ofronte kushte për punë stimuluese një akademiku kaq studioz si është akademiku ynë? Cili njeri që njeh vlerën e krijimtarisë atdhetare nuk do të shpallte muze zyren e Rexhep Qosjes, nëse ai edhe vet do të largohej nga Instituti Albanologjik? Cila Qeveri kombëtare, e cilit vend nuk do të pengonte arrogancën e zyrtarit të pa edukuar, siç është rasti me zyrtarin a zyrtaret e dhunshëm të Institutit Albanologjik?. Një gjë është e sigurt, çdo gjë kombëtare, çdo pjesë e përgjegjëshme e kombit tonë kudo që është, janë fyer nga një akt i tillë sa banal aq edhe primitiv! Mbi të gjitha është përbuzur dhe denigruar personaliteti i intelektualit kombëtar në përgjithësi! Turp!!! Turpi është edhe i atyre që prodhuan dhe instaluan këtë nivel intelektual në Institucionet e Kosovës së lirë e demokratike.

Incidenti që ndodhi para dyerve të Institutit Albanologjik të Prishtinës ndaj Akademik Qosjes, ishte pamja më e shëmtuar që kemi parë në këto tetë vjetë lirie në Kosovë ndaj abuzimit për punë shkencore të intelektualit madhor kombëtar. Shoqata Shqiptaro-Amerikane Veprimtarëve, Intelektualëve dhe Afaristëve në Çikago(SHBA),përkitazi me përseritjen e akteve të abuzimeve të intelektualëve shqiptarë, që dikur regjimi serb i Beogradit me platformën e gjenocidit të paparë, ata i privojë nga e drejta për jetë e punë shkencore, para opinionit të gjerë publik dhe të institucioneve në Kosovë, del me këtë Deklaratë:

Është thënë me kohë se një popull dhe institucionet e saj që e përbuzin (lexo:abuzojnë) ga e drejta për punë shkencore intelektualët e vetë kombëtarë, nuk kanë se çfarë të mendojnë për ardhmërinë. Nuk ka dyshim se Akademik Rexhep Qosja është një prej zërave intelektual shqiptarë dhe me profilin e tij shkencor që ishte shembull edhe në rajon, se si duhen të parashtrojnë vizionin për kombin e vet dhe të Kosovës. Të gjithë ata që e njohin Aklademik Qosjen dhe angazhimin e tij shkencor, politik dhe si njeri në frontet e para të polemikës,të argumentit historiko-shkencor për çështjen e pazgjidhur shqiptare në trojet e veta në Ballkan me “shkencën(!)” antishqiptare të Akademinë e Shkencave Serbe në Beograd dhe me gjerë, dhe ne kujdestar serbë të pushtetit dhe kishës ortodokse serve për shkatërrimin e substancës kombëtare shqiptare nëpër kohë...!

Ky është Akademik Rexhep Qosja që të gjithë ia kanë lakmi punës së tij të përditshme shkencore nga 12 orë në ditë, vetëm e vetëm që shkenca shqiptare,aspektet e kulturës albanologjike, gjuhësore,të traditës dhe pikësynimi gjithëkombëtar për liri dhe pavarësi të Kosovës të ecën me kohën dhe në participim me kahet e qytetërimit të sotëm. Po e themi shtruar se në kohën kur Akademik Qosja ishte drejtor i Institutit Albanologjik(1974), ky tempull i dijes dhe shkencës albanlogjike mbuloi hapësirat gjithëshqiptare për ndriçimin, studimin e mirëfillt shkencor me kriteret e avasimit të saj edhe në qarqet ndërkombëtare shkencore.

Ndaj, kë po e pengon Akademik Rexhep Qosja?!

Me këtë rast dhe duke e gjykuar si të rëndë “vendimin(sic!!)” të MASHT-së dhe të Ministirt aktual Agim Veliu, i cili me dofarë skenarë partiak dhe të qarqeve joformale nëpër koluare të Prishtinës, pa fije turpi dhe me mangësitë e tij për të njohur se cili është Instituti Albanologjik ,ka sjellur për ushtrues drejtori sociologun Dr.Ismail Hasani. Asgjë nuk kemi kundër z.Hasani, por jemi të shtrenguar të themi publikisht se sjellja tashti e aktit të dytë të abuzimit për Akademik Qosjen (gati-gati si emetim(sic!!!) të organeve të dikurshme të gjenocidit serb që e patën në shënjestër nëpër kohë intelektualin madhor kombëtar, kjo që ka ndodhur parta dyerve të këtij tempulli, Qosja nuk e ka merituar...!

Jemi të indinjuar thellë dhe duke e parë Atdheun nga larg, Diaspora Shqiptare në Amerikë, përmes kësaj Deklarate thekson nevojën e ngutshme që organet relevante të Kosovës (Qeveria,Parlamenti dhe Partitë Politike) të ndërhyjnë në zgjidhjen e problemit në Insitutin Albanologjik të Prishtinës, në mënyrë që punonjësit shkencorë të segementit albanologjik dhe të fushave tjera kërkimore-shkencore në këtë tempull të dijes, të zgjedhin vetë pa ndërhyrje nga jashtë organet udhëheqëse të saj.

Për rastin e krijuar, zgjidhja më e mirë do të ishte që dr.Ismail Hasani (sociolog) të largohet nga Instituti Alabanologjik i Prishtrinës dhe të shkoj atje ku e ka vendin në katedrën Siciologji-Filozofi dhe,fundja në kushtet më të mira pse mos të jetë edhe drejtor i Insitutit Sociologjik apo nga fusha politike. Na duhet t,i themi z. dr. Hasani se Akademik Qosja nuk ka sulmuar askend as me likfidim apo me fyerje të rënda nga fjalori i tij i pasur letrar dhe shkencor. Këtë më së miri e dimë ne që ishin studentë të tij dhe kolegët shkencorë në këtë tempull të dijes dhe më gjerë.Këtu diçka nuk është në rregull me vetë Minstrin Agim Veliu, për të cilin mendojmë se për shkencën albanlogjike as që ka ndonjë haber. Nuk e dimë se në çfarë niveli profesional i ka parametrat e tij, por rastësia e profilizimit të partisë së tij (LDK-ja) e solli aty ku është. Historia, thoshte Hasan Prishtina,është gjyqi që i frigohem më së shumti!

Akdemik Qosja e ka vendin e punës (pa mandat) në Institutin Albanologjik të Prishtinës. Duhet thënë edhe këtë për MASHT-së dhe vetë Minsitrit Agim Veliu se shkenca dhe punonjësi shkencor kudo në botën demokratike nuk i duhet kurrfarë mandati. Akademik Qosja do të punojë ashtu si dinë nga fusha e tij shkencore dhe e dijes albanologjike bashkë me punonjësit e rinj që vetë i ka përgatitur për të hyrë në udhëkërkimin për dije dhe shkencë. Në botën e qytetëruar profilin e Qosjes,njerëzit e qeverive, të parlamenteve dhe burrat e shteve, i ftojmë në raste solemne për të dëgjuar fjalëmadhën dhe me kompetencë shkencore për ndonjë çështje aktuale të vendit. Ndërkaq, për sjelljet e pamira dhe me prapavijë politike, ministri i arsimit do të duhej të jepte dorëheqjen...!

Kosovës i duhet edhe Akademik Rexhep Qosja!

Kryetari i Shoqatës,
Prof.dr.Astrit MEHMETI
Drejtori Ekzekutiv,
Prof.Skënder KARAÇICA
Sekretari,
Mahmut SKENDERI

Revista gjermane me emër DIE WELT shkruan për Kadarenë

Aty ku legjendat gjenden në rrugë

kujdes! Për të zbuluar letërsi botërore: shqiptari Ismail Kadare shkruan libra, që të bëjnë të vuash për to

nga Michael Kleeberg

..."Letërsia“, thoshte Ismail Kadare, "Është Një mbretëri, që nuk do ta ndërroja me asnjë vend të botës, madje as me një Republikë." Në "Prillin e thyer" rrëfen Kadare një histori, nga vendlindja e tij Shqipëria. Është një botë e huaj, aty ku i fut Kadareja lexuesit e vet, e mëvetshme, rebele, e panjohur. Bëhet fjalë për gjakmarrje në romanin e kandidatit të çmimit nobel, për një kodeks ligjor mijëvjeçar,që u përcakton jetërat e njerëzve madje edhe vetë mospjesëmarrësit i tërheq me vete në greminë… Është një material, pas së cilit, secili autor mund të lëpijë gishtat. Por jo, çdo autor mund ta pasqyronte sikur Kadare. Natyrisht,ky burrë ka fat, pasi që vjen nga një vend, ku legjendat mbërrijnë deri në të tashmen, rrëfimet e pabesusueshme gjenden në rrugë, ku realiteti ka më tepër dimensione – poashtu dimensione rreziku – se sa këtu. Mirëpo ai bën diçka nga kjo; ushqim leximi që njëkohësisht është art sublim...
Ismail Kadare: Prilli i thyer

Edhe shpirtrat e ujit duan profit

Ismail Kadare gërsheton Shqipërinë mitike me atë moderne

nga Michael Kleeberg

...Me njëfarë ngërthimi të së panjohurës dhe shumë pyetjeve të pa përgjigje, përfundon ky roman i shkrimtarit shqiptar,që njëherit përmban shumë fotografi të gjalla të një intensiteti të fuqishëm me bukuri lakonike, dhe dëshmon se Ismail Kadare është një rrëfyes që nuk na thjeshton punën, që lehtë për të, të flitet...Një libër i rrallë. Nuk ka trima. Një murg rrëfen. Një fshat gjendet pranë një lumi,i quajtur „Ujërat e këqija". Ndodh një misteriozitet, Një urë duhet të ndërtohet mbi lumin e paurë. Legjenda i shkon përshtati të pushtetshmit. Në Shqipërinë arkaike futet modernia . Murgu predikon për fundin e një epoke për Fundin e një Bote. Ura nuk është simbol i lidhshmërisë, është porta ideore e së keqes …. Një mëngjesi murgun e ftojnë te lumi dhe sheh të llahtarshmen, dhe ashtu si na përshkruan Kadare , është e denjë për skenat e lemerishme të Edgar Allen Poe-s ... që, zhgarravina e murgut në vesh, me një damkë që të jep të kuptosh, Kadare ka këtu një simbol, për kuptimin e së cilit, mbretëron barazi e përgjithshme ...
Ismail Kadare: Ura me tri harqe.

Arif Kutleshi LETËR E HAPUR NJËFARË STEPHEN SCHWARTZ-it
Ose: deri kur do të lejojnë shqiptarët të shahet Kadareja?

Shkruan: Arif Kutleshi, Graz, Austri

Vjen njeriu nga skaji tjetër i botës dhe na pështyn në fytyrë. Më fal njeri i mirë se ndoshta të hargjova me atë pështymë që të nxora nga barku. Po ti e di, unë jam shqiptar, që domethënë jam mikpritës, shtëpia ime më përpara është jotja, pastaj e zotit, e tek në fund, imja. Nëse sa rrije përjashtë, në një cep të Rruzullit, mund të ishe i paknaqur se nuk të sajdisnin siç duhet, tashti po, hyre në Udhën me Besë të Shqiptarit, ja letra: më pështyj në fytyrë, ma bëj fytyren karikaturë; ja kamera televizive: fol, ville gjithë vrerin që ke përbrenda, më trego Yllin Polar, më Trego Udhën Qumështore, se jo unë për veten por ti je i gjithëdijshmi për mua, ti i di përmasat e mia, ti i di dhuntitë dhe vlerat e mia, oh jo, jo unë. Zbrazu or mik, shkruaj paçavra, shkarravit, vrero, na shaj, se ne të duam, të duam tragjikisht të duam siç nuk e kemi dashur askend asnjëherë askund. Ke emër gjerman po s´je gjerman, je amerikan po s´je i krishterë, e do hebraizmin po shitesh me islamin. Fillimin e botës, e kishe në Amerikë, po qendren e zbulove në Shkodër. Ishe këngëtar, u more me artet po s'u bëre artist, sepse të jesh artist duhet të jesh njeri që nuk pështyn aty ku ha, nuk përmjerr aty ku lutesh, aty ku qet lulen e ballit. Të përzunë diku në një Planet Tjetër? Të dhanë dajak se ia nxore bishtin me dredhira? Aniçka, ja Toka e Shkretë e shkretanave, a e sheh se je mërzitur kot kaq vjet duke u endur Rrahut të civilizimit, qe tashti e gjete Hisen Tënde të Diellit, e gjete Kontinentin Tënd Të Lumturisë, e ngule edhe Gurin. Simbas një Ligji Tonë të Pashkruar por ne themi të Kodifikuar (e ti do thuash: a ka kode pa shkrim, po ja që ne ta themi se ka!) ´Guri peshon rëndë në vend të vet´! Madje, disa prej tanëve që kinse kuptojnë diçka nga metaforat besojnë edhe në dofarë rrënjësh të gurit, tamam në rrënjë të tilla të lëshuara në thellësi të nënës-tokë. A i sheh rrënjtë tua, që sapo mbyll sytë i turren dheut ilirikë e të bëjnë kaq të fortë, kaq të patundur, kaq të gjithdijshëm? Prandaj, edhe na mëson e na mëshon fytyrës e turinjve tanë mëngjes e mbrëmje. A i sheh se si turren para trupit tënd vigan mikpritësit e tu të mjerë?

A e sheh se si ta marrin fjalën nga goja (goja e artë fjala e artë!) se si ta përcjellin tutje nëpër çdo shtëpi nëpër çdo gazetë nëpër çdo ndejë xhuxhat tanë të artit, të kulturës, të shkencës të publicistikës! Ne kështu kemi qenë gjithmonë betohem në të dy Drinat! Betohem në Ujvarën e Niagarës! Në Besëlidhjen Tënde të Vjetër, në Besëlidhjen e Re, në Kur´anin, tënd. Se një njeri-trini rrallë të bjen të takosh si ty, pra pse mos ta themi, ti je vetë Ati ynë, ti je vetë Biri Ynë, ti je vetë Shpirti Ynë!

Po ti erdhe vonë në jetë, e edhe më vonë të shkeli këmba këtu. Po më mirë vonë se kurrë! Thënë ndryshe: ti erdhe tamam për festë! Ti erdhe për të korrat! Ne sapo kemi nxjerrë verën mbi tryezë! Sapo kemi zier sherbetin. Hallven. Tambëlborën. Grurin e zier. Hirrën. Qervishin... Ka kohë që kanë filluar përgaditjet, janë therrur të gjitha shtazët e buta dhe të egra, kemi arritur të sigurojmë mes tjerash edhe deve nga beduinët, por edhe kengurët e aborixhinve. Na gjete pra, tamam për Drekën e Lamës! Tamam në Hanën e Re të Përhanieve Tona! Kemi filluar i madh e i vogël një fushatë të sharjeve, të nxirjeve, të sulmeve, të shtyrjeve e të pështyrjeve, me një fjalë të një barkqitjeje të paparë, të çmendur, të pezmatuar, me pëzierje zorrësh, me thyerje eshtrash (´fjala thyen eshtra´) kundër njëri-tjetrit, po sapo lodhemi ne të gjithë të tjerët nga kjo Waterlloo Shqiptare, sakaq kujtohemi, se fajin, o jo fajin, por kryefajin aman, e ka kush tjetër përveç atij të mallkuarit Ismail Kadare! Ti tashmë prej se të doli strumbullari në Shkodër, e di edhe më mirë, se ne ishim mallkimi i botës, pezmatimi i plagës, shpella e lakuriqve, hisja e tepruar e Krijuesit. Freskun, edhe vesen, edhe rrasat e moçme nën dhé, edhe detin, edhe zjarrin, edhe bukën, na e donin, por pa ne! Ne kërkonim e lidhnim aleanca, ne u shkonim në ndihmë aleatve, ne vaditnim dhe plehëronim tokën tonë po më shumë të huajen, me gjakun e me eshrat tanë, por ne ishim fillikat. Ne ishim kurrkush tjetër, pos Qyqja. Ne ishim Krimbi në Lis. Ne ishim Kukuvajka. Ku ku ku ku ku ku.

Një pjesë e jona nga të gjithë kufinjtë (se ti e di, ne kemi shumë kufinj!) ende s´e ndalë gjamën e vajtimin nëpër dhera të huaja. Por ne jemi qyqarë, ne jemi frikacakë, anipse, siç thashë, përnjëmend kemi mbjellë Globin me eshtra, e as që na vete mendja t´i pështyjmë mikpritësit tanë. Ka prej nesh që xhezdisim një gjysmë shekulli poshtë e përpjetë Globit Tokësor, kemi ndërruar njësoj si ti tri katër fe e kultura, kemi mësuar e botuar edhe libra në gjuhët e këtyre vendeve, por që të shajmë, që të derdhim krejt tëlanat e barkut mbi ndonjë personalitet të akcilit vend, e kulturë, jo nuk na e mban.

E di, ti thua të provojmë, të konvertohemi siç u konvertove ti, shtyve njërën e more tjetrën, ta vëjmë dikend në shenjë siç ke vënë ti Kadarenë tonë, ta degdisim për në varr, para kohe. Ja po ta them, ndoshta edhe kemi provuar ndonjëherë, por ç'fitim kemi pasur nga ky yrysh, më mirë të them, ç'dajak kemi ngrënë se, anipse, skëndërbegasit ishim ne - jo ata! Vetëm tashti vonë, këtyre ditëve kur fushata edhe e shtihanave si miq të Kadaresë, kundër Tij, sa vjen e merr zjarr, kuptoj, sado që nuk kam dashur kurrë të besoj, se ´qeni i keq, e bie ujkun në torishtë!´

Ti tashti e ke mësuar shqipen, ndjehesh shqiptar, madje shqiptar me gur të ngulur në Shkodër, flet e pret për gjakun e për gjinin. Nuk je i vetëm, nuk je i vetmuar, përkundrazi. O sa zili që ta kam! O sikur të kishim ne vetëm çerekun e ndihmësve që ke ti tashti në shqipta-zi! Por jo jo, ne ishim të vetëm, ne ishim të vetmuar. Kurrë s´na doli kush i gjallë nga vendësit në ndihmë! Oh, ç'farë mallkimi!

Ti shan ashiqare si një rrugaç i rrugëve personalitetin tonë të letrave, të kulturës, ti shan në pikë të ditës krejt rrahagjoksash institucionin tonë, se Kadareja është institucion, ti përbaltë shtetin tonë, se Kadareja është shteti ynë (mund të pajtohemi të dy, ne s´kemi tjetër shtet!) ti përmjerr kulturën tonë, se Kadareja është kultura jonë, është Antologjia jonë, është Emancipimi ynë. Ne s'kemi tjetër, të këtij dimensioni, të këtyre përmasave, përveç Kadaresë, e ti na e përbaltë. Në sofrën tonë, në bukën tonë, në zjarrin tonë.

E shoh, se ke në dorë disa karta, po i ke krejtësisht të djegura, s´ke pse i mban në dorë. Kamxhikun e çifutëve a të hebrenjve nuk mund të na e tregosh ne shqiptarëve, dhe ne e dimë të dy, pse. Ishte e njëjta bukë shqiptare që ti nga marrosja ha e pështyn sot, e cila i mbrojti nga zhbërja njerëzit e gjakut tënd, jo fort moti.

Dhe në fund, lusim zotërinë tënde, ktheje pështymën mbrapa aty prej nga e nxjerr qe sa kohë kunder Kadaresë, u thuaj edhe ndihmësve tu shqiptarë që fryjnë, të vetëdijsoheni më në fund, ta ktheni këtë urrejtje në punë kreative, e konstruktive.

Simbad DETARI

Kam shkruar shpesh here per Ismail Kadarene e, kohet e fundit kam heshtur, sepse kam gjykuar se eshte e kote te "luftosh" me njerez te pafytyre te cilet jetojne me obsesionin e sharjes se çdo gjeje te vyer kombetare. Por, kohet e fundit, kjo fushate e paskrupullt e ndermarre kunder njeriut tone te shquar te letrave, Ismail Kadarese, po kalon çdo cak te "lirise se shtypit" e po kthehet ne nje gare te ulet sharjesh e shpifjesh pa limit e cila po merr permasa vertet shqetesuese. Njerez anonime, shqiptare e te huaj, natyrisht me nje objektiv te caktuar qarte, kane ndermarre veçanerisht kohet e fundit, me plot perkushtim e pa njohur lodhje, sulme te njepasnjeshme e frontale gje e cila, natyrisht ka nje qellim te qarte e te menduar mire.

Dikush, nje here me pat shkruar ne nje mesazh privat, se:"Ka popuj qe s'kane idhuj e i krijojne ato nga hiçi. Ne, shqiptaret, i kemi ato e me perbuzje u hedhim balte". Pse te ndodhe valle kjo? Padyshim qellimet jane te caktuara e jo te rastesishme. Te shahet e te diskreditohet, me ç'te mundet çdo gje e vyer shqiptare, te perflitet me plot gjak, egersi e vrer sidomos per njerezit e saj te kultures e artit, kjo sjell per pasoje qe emri Shqiperi te barazohet ne boten e jashtme, vetem me antivlera: pra me mafien, drogen, kriminalitetin e me konkluzionin se, shqiptaret, perbejne nje rrezik per Evropen dhe qyteterimin e saj. Pra, qe shqiptaret jane "brigante" te lindur e si te tille, s'kane vend ne kete kontinent e po deshen te shohin gjetke, le t'a hedhin bie fjala, shikimin larg, nga Shkretetirat e Orientit e Gobit.

Per fat te keq, kete propagande te shemtuar e vrastare per ne, femijet tane e kombin tone, me se shumti e bejne vete disa qarqe shqiptare ( te lidhur, shpesh here, me anonime bastarde, perverse, plehra e pseduo "intelektuale" me orgjine te huaj ). Njerez te tille, siç eshte rasti i Kapinoves & Co, vertet qe duhet te kene arsye te forta qe ta bejne kete gje. Duhet te kene, pra, motive te forta qe te germojne me zell "donkishotesk" e te nxjerrin nga llagemet e se shkuares, me nje perkushtim e skrupolozitet qe kerkon kohe e "mundim", gjithfare mbetjesh kuterbuese, per te perjargur keshtu mjaft figura te ndritura te kultures sone. Ne kete kategori njerezish, bejne pjese shpesh, disa lloje individesh me vese nga me perverset e te ultat. Te semure mendore, narcizomane, deshtake letrash e jo vetem kaq por, them se mund te jete edhe diçka tjeter me e "frikeshme".

Pra, qe ata te jene individe te paguar mire, per te bere nje nga punet me te lashta te shoqerise njerezore : ate te"mitomanise",te shpifjes dhe spiunimit. Njerez, pse jo, te financuar nga qarqe te caktuara antishqiptare, te cilet s'i kursejne te hollat per mercenare te tille. Kemi te bejme keshtu, pra, me zedhenes segmentesh te nje fryme e kulture fashiste e cila, pak nga pak po profilizohet qarte ( si kudo ne bote ) edhe ne Shqiperi e trojet shqiptare jashte saj. Ky lloj ekstremi i djathte,eshte gati te beje pakt edhe me djallin e shpesh, per t'u bere i besueshem e per te patur kredo politike, ai i fsheh qellimet e tij antikombetare e antishqiptare, nene flamurin dhe zellin e antikomunizmit te perbetuar. Por, do te thoshja se e keqja me e madhe e kesaj histerie anti Kadare, ka nje prapavije te tmerreshme kuptimplote: diskreditimin e shqiptareve e vlerave te tyre, te tilla si traditat e vyera e vete aftesia per te ndertaur shtet e shoqeri te shendeteshme.

E, kjo gje behet jo rastesisht e teper intensive, ne nje kontekst te caktuar politik, pra pikerisht ne prag te vendosjes se Statusit Perfundimtar te Kosoves. Ajo perkon e eshte ne unison te perkryer me kreret gjakatare te Boegradit si edhe te gjithe qarqeve antishqiptare ne Europe te cilet prej vitesh po punojne, flasin e shkruajne se shqiptaret nuk merritojne pavaresi, shtet e vend ne bashkesine e qyeteruar europiane. Medet ! Kjo gje te rrenqeth mishte! Por, nderkohe, te mos harrojme diçka te rendesishme. Historia jone tragjike, per fat te keq na meson se per armiqte e pushtuesit ne shekuj, jo rastesisht spiunet me te zellshem e pa kurrfare pagese, kane qene vazhdimisht shqiptare te tille bastarde e te neveriteshem si ata qe permenda pak me lart ...

Simbad Detari/Vasil Qesari,Francë/

Ismail Kadare sqaron përfundimisht pozicionin e tij për polemikën e fundit lidhur me identitetin evropian të shqiptarëve. Sipas tij, ky debat nuk mund të quhet polemikë, por një dalldi e njëanshme. Kadare sqaron edhe njëherë se po polemika nuk ka qenë e kotë, pasi është shkruar në një kohë kur Shqipëria ndodhet në prag të nënshkrimit të marrëveshjes së parë serioze me Evropën, ndërs Kosova në prag të pavarësisë.

Ismail Kadare sqaron përfundimisht pozicionin e tij për polemikën e fundit lidhur me identitetin evropian të shqiptarëve. Sipas tij, ky debat nuk mund të quhet polemikë, por një dalldi e njëanshme. Kadare sqaron edhe njëherë se po polemika nuk ka qenë e kotë, pasi është shkruar në një kohë kur Shqipëria ndodhet në prag të nënshkrimit të marrëveshjes së parë serioze me Evropën, ndërs Kosova në prag të pavarësisë. Sipas shkrimtarit të madh, teknika, ose më saktë, dredhia klasike në këtë rast është të mos merresh me problemin që ngre polemizuesi tjetër, por të rendësh pas spekulimeve. E spekulimet, në thelb, janë mashtrim
Pyetje: Para së gjithash, do të dëshironim të dinim rrethanat në të cilat u shkruan këto letra, të cilat në disa aspekte ruajnë aktualitetin ende sot.

Përgjigje: Të dërguara në shtator të vitit 1991, tri letrat e para kanë pasur si shtysë të ngutshme paralajmërimin për tragjedinë e re, që po i kërcënohej Kosovës. Ndihej se diçka katastrofike ishte duke u përgatitur. Koha tregoi se ky alarm nuk ishte i kotë. Letra e katërt, dhjetë vite më pas, ka lidhje me të burgosurit e Kosovës.
Përveç kësaj, qëllimi tjetër, që gjithsesi lidhej me të parën, ishte tërheqja e vëmendjes për krejt çështjen shqiptare. Kjo lidhej natyrshëm me raportet me familjen e popujve evropianë. Kishte rënë ora për Shqipërinë. Është thënë edhe më parë, se ndërsa De Rada e ka përdorur shprehjen “erdhi dita e Arbrit”, në kuptimin e përzishëm, tani e njëjta shprehje duhej të kumtonte të kundërtën, mbarimin e fatkeqësisë gjashtëshekullore. Por për këtë duhej që Evropa të bëhej e ndjeshme ndaj kombit të harruar shqiptar.
Më 1991, ideja e hershme e Robert Shumanit dhe evropianistëve të tjerë, për një Evropë të bashkuar po ringjallej me forcë. Rënia e komunizmit e kishte ngucur si kurrë më parë këtë projekt madhështor. Popujt e porsadalë nga zgjedha komuniste i kishin sytë nga ky projekt. Për kombin shqiptar të ndarë më dysh, problemi paraqitej dyfish i ndërlikuar. Ndaj kambana për të duhej të binte dyfish më fort.
Me sa duket, për shkak të kësaj rrethane, e cila ndodhet ende në zhvillim e sipër, letrat tingëllojnë gjithsesi aktuale.

Pyetje: Kur lexon këto letra, mënyrën si shtrohen problemet, njeriu, padashur, bën krahasimin me polemikën e fundit për identitetin evropian ose joevropian të shqiptarëve. Shumë njerëz kanë shfaqur mendimin se ajo, krahas anëve pozitive, ka pasur mjaft keqkuptime. Madje disa e kanë quajtur kundërproduktive. Cili është mendimi juaj?

Përgjigje: Së pari desha të them se nuk besoj shumë që një dalldi e njëanshme të foluri, mund të quhet vërtet polemikë. Ndërkaq, nga e keqja, le ta quajmë kështu.
Mendoj se ajo pjesë e opinionit shqiptar, që e ka gjetur këtë “polemikë” kundërproduktive, ka gjithsesi të drejtë. Mund të thuhet se është një shembull se si s’duhet bërë një gjë e tillë.
Një polemikë del e dështuar, ose e dëmshme për dy arsye. E para, kur zhvillohet për diçka të paqenë, ose fare të parëndësishme. Polemikat shterpa, jo vetëm që s’japin asgjë, por çoroditin gjithçka. Arsyeja e dytë e dështimit është zvetënimi i polemikës. Ajo mund të fillojë mirë, mbi një bazë që ia vlen, por, më pas, kriteri i saj, pakti për atë që do të flitej, befas është prishur. Zakonisht është njëri prej pjesëmarrësve që duke mos e përballuar dot argumentin, e shtrajton (deformon) atë.

Pyetje: Ç’mendoni se ka ndodhur konkretisht me polemikën për të cilën po flasim? Ka qenë e kotë, apo është degraduar?

Përgjigje: Polemika, le të vazhdojmë ta quajmë kështu, nuk ka qenë e kotë. Kur kam shkruar sprovën mbi identitetin evropian të shqiptarëve kam qenë i bindur se problemi ka qenë më i ngutshëm se kurrë. Shqipëria ndodhet në prag të nënshkrimit të marrëveshjes së parë serioze me Evropën. Kosova në prag të pavarësisë. Ndonëse ka kaluar njëfarë kohe, këto dy akte vazhdojnë të kenë po atë peshë e atë ngut madhor, e kështu do ta kenë për një kohë të gjatë. Unë s’di probleme më të rëndësishme për kombin shqiptar.
Askush nuk mund të hiqet naiv e të bëjë se nuk kupton, se hyrja e Shqipërisë në Evropë dhe pavarësia e Kosovës nuk vendosen diku në Tunizi apo në Singapor, por kryesisht në botën perëndimore, pra në Evropë e në SHBA.
Pra, polemika nuk ka qenë as shterpë e as në kohë të gabuar. E gabuar ka qenë bjerrja e saj.

Pyetje: A mund ta shpjegoni ku është bërë gabimi dhe a mund të shmangej ai?

Përgjigje: Nuk është vështirë të prishësh një polemikë. Teknika, ose më saktë, dredhia klasike në këtë rast është të mos merresh me problemin që ngre polemizuesi tjetër, por të rendësh pas spekulimeve. E spekulimet, në thelb, janë mashtrim.
Çfarë shtrova në sprovën “Identiteti evropian i shqiptarëve”? Asgjë më shumë se një ide të përpunuar qysh prej një shekulli e gjysmë, nga rilindësit tanë: orientimin evropianoperëndimor të Shqipërisë. Në prag të afrimit të ri me Evropën dhe NATO-n, kam dashur të rikujtoj idenë se identiteti shqiptar, pavarësisht nga ndikimet e pashmangshme, ka mbetur i qartë. Jam ngritur kundër tezës së shprehur kohët e fundit se identiteti shqiptar është gjysmak. Kundër tezës se një pushtim (në këtë rast pushtimi osman, e në një tjetër rast pushtimi serb) e prish identitetin. Kam shprehur mendimin se të pranosh këtë, do të thotë të pranosh idenë se ndërsa popujt e tjerë të Ballkanit, nën të njëjtin pushtim, e kanë ruajtur identitetin e vet, populli shqiptar, si më i dobëti midis tyre, për turp të tij, e ka humbur atë përgjysmë.
Një vend themelor në sprovën time zë mendimi se teza e mësipërme është një tezë e vjetër serbe, me prapavijë kriminale. Sipas kësaj teze, populli, ose më saktë, nënpopulli shqiptar, me identitet gjysmak, për shkak të pjesës së madhe myslimane, sipas tyre, është mish i huaj për kontinentin evropian. Se rrjedhimisht shqiptarët mund të dëbohen, e të venë andej nga, sipas tyre, kanë ardhur, në Azi. Se ky aksion për këtë spastrim etnik mund t’i besohet Serbisë. Se për këtë, Serbia do të ketë mirënjohjen e Evropës.
Dihet se si dështoi kjo ëndërr makabre dhe se si Serbia, në vend të mirënjohjes, pati bombardimin prej Evropës dhe SHBA-së.
Çfarë i mbeti Serbisë pas kësaj? Shpresa e vetme, e fundit, që atë që ajo nuk ua bëri dot shqiptarëve, shqiptarët t’ia bëjnë vetes. Me fjalë të tjera, të shpallen ata vetë se, ndryshe nga kombet e tjera, janë me identitet gjysmak.
Të vetëshpallurit mbrojtës të myslimanizmit shqiptar, në të vërtetë, janë akuzuesit kundër tij. Identitetit evropian ata i kundërvënë “identitetin mysliman”. Përveç që është një mënyrë barbare të menduari, sepse konceptit “evropian” nuk mund t’i vësh përballë një koncept fetar, ashtu siç nuk mund t’i vësh një të tillë koncepteve “aziatik” ose “amerikan”, kjo kundërvënie shpreh një qëndrim përjashtues ndaj pjesës myslimane të popullsisë shqiptare. Sipas kësaj kundërvënieje, myslimanët shqiptarë e kanë të pamundur ose të ndaluar të jenë evropianë.
Në sprovën “Identiteti evropian i shqiptarëve” është përsëritur disa herë ideja se myslimanët shqiptarë janë po aq evropianë sa të krishterët. Se nuk ka pasur e as mund të ketë Shqipëri evropiane, pa myslimanët. Ashtu siç nuk mund të ketë Shqipëri të mirëfilltë pa ata.
Në qoftë se thuhet se populli shqiptar, me shumicë dërrmuese, është shpallur sot aleat i Evropës dhe SHBA-së, kjo do të thotë se ndër tri besimet, është pjesa myslimane, si më e shumta, që e ka bërë në radhë të parë këtë zgjedhje. Rrjedhimisht, është faji i tyre nëse kjo zgjedhje quhet e gabuar, ashtu siç është meritë e tyre (dhe lumturisht ashtu është), nëse zgjedhja quhet e drejtë.
Përpara një shtrimi të tillë të çështjes, Haxhi Qamilët e vonuar e kanë të vështirë të përgjigjen. Ndaj ata i kthehen zanatit të vjetër: falsifikimit.

Pyetje: Folët pak më lart për degradimin e debatit.

Përgjigje: Për t’u kthyer aty ku e lamë, “polemika” nuk ka qenë e kotë, por ajo është zvetënuar.
Siç e thashë më lart, nuk është e vështirë prishja e një debati. Teknika, pra, është e njohur. Shpiket një tezë e paqenë, pra, një mashtrim: “I. Kadare e njëjtëson identitetin evropian me atë të krishterë”. Ky mendim nuk gjendet askund. Por kjo s’e pengon mashtruesin themeltar ta përsëritë atë disa herë. Të tjerë debatues, nga padija, naiviteti ose qëllimi i keq, e ripërtëritin atë. Mashtrimi, ashtu si paraja e pistë, riqarkullon tani kudo. Teknikë tjetër është të mos i përgjigjesh problemit që shtron tjetri, por ta kthesh gjithçka kryengulthi. Dihen tashmë disa nga këto mënyra, të përpunuara nga zyrat speciale të botës së përmbysur komuniste.
Në qoftë se ti je përpjekur për emancipimin e letërsisë apo të një rrafshi tjetër të artit, akuzohesh se ke bërë të kundërtën, “e ke sovjetizuar atë”. Nëse je përpjekur për hapje ndaj Evropës, akuzohesh se ke bërë çmos për mbyllje. Nëse ke mbrojtur refugjatët shqiptarë, qysh më 1990, përpara gjithë opinionit botëror, duke i bërë thirrje botës për t’i pranuar ata njerëzisht, akuzohesh për të kundërtën. Nëse je përpjekur me të gjitha mjetet të bësh të njohur çështjen e Kosovës, akuzohesh për shpërfillje ndaj saj. Nëse e ke mbrojtur UÇK-në, qysh në zanafillë nga akuzat për terrorizëm, akuzohesh se ke qenë ti vetë që e ke quajtur terroriste. E kështu me radhë, për të arritur gjer te problemi fetar. Akuzohesh për shumë kohë si kundërkatolik. Më pas, kur kjo pushon së qeni e besueshme, zëvendësohet me kundërmyslimanizëm. Ti i ke mbrojtur myslimanët shqiptarë nga shpifja monstruoze se ata janë të paaftë për të qenë evropianë. Ti ngul këmbë se ata janë po aq evropianë sa të krishterët dhe se hyrja e Shqipërisë në Evropë pa myslimanët as që mund të përfytyrohet. Ti e ke thënë disa herë këtë dhe prapë akuzohesh për të kundërtën. Ti u ke shkruar letra katër presidentëve “të krishterë” dhe nuk e përmend asgjëkund problemin fetar, duke u dhënë të kuptojnë se çështja e lirisë, e pavarësisë dhe përkatësisë evropiane të shqiptarëve, as pengohet e as ndihmohet nga besimi i tyre. E megjithatë, ti akuzohesh se në intervistat apo sprovat e botuara, kërkon t’i bësh qejfin “Evropës së krishterë”.
Siç shihet, Haxhi Qamilët e sotëm janë të palodhur. Ndryshe nga banditi i dikurshëm analfabet, këta të sotmit, që dinë shkrim e këndim, janë edhe më të rrezikshëm.

Pyetje: E keni përmendur Haxhi Qamilin disa herë në sprovat tuaja për të keq, në kohën kur Qosja e çmon si një kryengritës kundër grekëve, serbëve dhe feudalëve.

Përgjigje: Ka dy interpretime për këtë figurë. Vlerësimi i Enver Hoxhës më 1947, i përtëritur më 1960, ku haxhiqamilizmi trajtohet me respekt si “lëvizje klasore e patriotike” kundër feudalëve dhe grekëve e serbëve. Në të vërtetë, ka qenë lëvizja më e hapur antishqiptare, ceremoniali i përditshëm i së cilës ishte valëvitja e flamurit turk dhe djegia e flamurit shqiptar. Adhurimi i komunistëve shqiptarë për të, dëshmon një thelb të përbashkët midis haxhiqamilizmit dhe stalinizmit shqiptar. Një përcaktim i shkëlqyer i Mit’hat Frashërit, i vitit 1928, zbulon arsyet e kësaj dashurie të shëmtuar. Për Haxhi Qamilin dhe ndjekësit e vet, Frashëri shkruan se ishin “ata që inauguruan bolshevizmën në Shqipëri me djegie, plaçkitje dhe rrënime, tre vjet më parë se sa të buçasë bolshevizma në Rusi”.
Riciklimi i haxhiqamilizmit në kronikën shqiptare, tregon se diçka nuk shkon në këtë kronikë. Ndonëse njeriu që i ka dhënë emrin kësaj lëvizjeje ka qenë, sipas Mit’hat Frashërit, një katundar nga Sharra, i ikur nga çmendina, haxhiqamilizmi vetë dëshmon një dukuri në historinë tonë. Gjithmonë sipas Frashërit, kjo ka qenë një lëvizje e errët që duke vepruar nën maskën e fesë myslimane, nxitej dhe financohej, për çudi, nga rrethet shoviniste, aspak myslimane, të Ballkanit.
Siç shihet, me një shekull vonesë, dukuria përsëritet. Historia jonë, në vend që të bënte sikur nuk shihte, duhej të kishte vënë re se përse në disa zona të Shqipërisë këndohet ende sot kënga për banditin nga Sharra (Mal më mal këndon bilbili, rroftë e qoftë Haxhi Qamili.). E kjo të kujton faktin tjetër se përse mbahet mend dhe vizitohet ende sot varri i Ballaban pashës, tradhtarit të mundur e të ndëshkuar prej Skënderbeut?
Shtrohet pyetja nëse kjo tregon një gjendje patologjike të një pjese të popullsisë shqiptare, apo këto janë zona në të cilat, sipas kronikave osmane, perandoria ka bërë shpërngulje etnike të vendësve, për t’i zëvendësuar me kolonë të ardhur nga kushedi ku. E këta kolonë kanë kujtime e nostalgji të tjera. Ato jo vetëm janë të ndryshme nga ato të kombit shqiptar, çka do të ishte e natyrshme, por ato janë në kundërshtim të plotë me interesat e tij. E këtë asnjë vend i sotëm nuk e lejon.

Pyetje: Në sprovën tuaj për Dante Aligierin, poetit të adhuruar ju i keni bërë një kritikë lidhur me trajtimin e gabuar të tij, të profetit Muhamet. Kjo kritikë bie në kundërshtim me akuzat e Qoses për antimyslimanizëm. Por nga një burim interneti, është thënë se në botimin frëngjisht dhe italisht, që do të dalin së shpejti, paragrafet ku flitet për këtë gjë janë hequr. Ç’mund të na thoni?

Përgjigje: Ky është një trillim i mirëfilltë. Në botimet e huaja, qoftë në ato frëngjisht e italisht, qoftë në të tjerat, nuk do të ketë asnjë fjalë të ndryshuar, në asnjë paragraf, e aq më pak në paragrafet ku përmendet profeti Muhamet.
Është për t’u habitur zelli i atyre që, nga një anë hiqen si mbrojtës të myslimanizmit, nga ana tjetër, kanë padurim, që ata vetë të fabrikojnë e të nxitin të kundërtën.

Pyetje: Veprat tuaja janë botuar gjithashtu në vendet myslimane dhe arabe. A ka pasur vërejtje lidhur me fenë?

Përgjigje: Ka dhjetëra botime të mia që nga Maroku në Turqi e gjer në Iran. Nuk jam në dijeni të ndonjë kritike lidhur me çështje fetare.

Pyetje: Edhe një pyetje e fundit. Të gjithë flasin sot në Shqipëri për Evropën dhe kanë padurim për pranimin në Bashkimin Evropian. Ndërkaq, populli ynë bashkë me klasën politike, ka një qëndrim shumë miqësor ndaj SHBA-së. Ç’mund të thoni për këtë mirëkuptim të dyanshëm.

Përgjigje: Kjo është gjëja më e mirë që i ka ndodhur popullit shqiptar qysh nga pavarësia. Vizioni i tij përfshirës Evropë-SHBA, mendoj se është një model i mirë edhe për të tjerët. Në thellësi, në ato që mund të përfytyrohen si pllaka tektonike të gjeopolitikës nuk ka kundërthënie midis dy kontinenteve, më saktë midis BE-së dhe SHBA-së.
Dëshira shqiptare për Evropën, është përtej llogarive përfituese, siç kujtojnë disa. Duke përfshirë, natyrisht, zhvillimin ekonomik, është fryma evropiane që i tërheq shqiptarët me po atë forcë.
Ju përmendët pak më parë Dante Aligierin. Është jo vetëm poeti i parë i kontinentit, por bën pjesë në vlerat themelore të tij. Duke qenë poet i ndëshkimit, ai është, në radhë të parë, poet i pastrimit shpirtëror. Duke i bërë një kritikë lidhur me profetin e myslimanëve, mund të merret sikur kam dashur t’i bëj një test pikërisht tolerancës evropiane dhe frymës pranuese të saj. Dhe kjo është e natyrshme të bëhet prej një shkrimtari, populli i të cilit, pas një ndarjeje të gjatë, i kthehet kontinentit të vet, jo me një, por me të tri besimet e tij.

Evropa, bota perëndimore, as ka qenë e as është një botë idilike. Por ajo është një botë që e pranon gabimin dhe kërkon të ndreqet. Është ajo që e ka pjellë fashizmin, por është po ajo, që e ka mbytur atë. E po kështu me komunizmin, është ajo që e polli, e po ajo që e mbyti me duart e saj. E kështu me radhë, ajo që ka ndodhur e ende po ndodh me racizmin, antisemitizmin, kundërmyslimanizmin.
Duke iu kthyer Evropës, populli shqiptar, lë pas gjendjen e tij të panatyrshme, për t’u kthyer në gjendjen normale, i plotë dhe i papërçarë.
Nuk ka kundërthënie midis identitetit shqiptar dhe evropianizmit. Në gjirin e asaj që përcaktohet sot si Evropa e kombeve, jo vetëm nuk zbehet asnjë identitet, por, sado paradoksale të duket, ka gjasë që, raportet e vështira kohët e fundit të shqiptarëve me atdheun e vet, të përmirësohen. Shëndoshja e tyre, nëpërmjet atij që mund të quhet partiotizëm institucional do të sjellë një drejtpeshim të ri në gjithë jetën e kombit. Tek lëkundja e këtij drejtpeshimi qëndrojnë rrënjët e disa të këqijave kryesore të jetës sonë. Në rivendosjen e tij, mbështetet, ndër të tjera, shansi ynë.
Një nga parullat e Rilindjes Shqiptare ka qenë: Zhvish rrobet e robërisë, mëmëdhe!
Nuk është e lehtë, natyrisht, të ndahesh me të keqen, qoftë ajo otomane, fashiste apo komuniste. Ne e dimë se kjo nuk është çështje petkash, por shumë më e thellë. Megjithatë, vrulli i përbashkët shqiptar drejt frymës evropiane na e jep këtë shpresë.

“Ndaloni masakrën që po projektohet ndaj shqiptarëve të Kosovës”

Letër VACSLAV HAVEL-it, President i Çekosllovakisë

I dashur Vacslav Havel

Besoj se do të më kuptoni e për këtë arsye do të më falni këtë mënyrë të drejtuari jo protokollar. Duke qenë i sigurt se anëtarët e sektit tonë, sektit të madh të shkrimtarëve, mbeten përherë besnikë të kësaj bashkësie edhe kur qëllon që marrin poste të larta e bëhen presidentë shtetesh, unë po ju drejtohem thjesht si koleg (confrére), si një murg që i drejtohet vëllait të tij murg të të njëjtit urdhër.
Zgjedhja juaj si president i një vendi qendror të Evropës ka qenë jo vetëm një nder e një kënaqësi shpirtërore për të gjithë shkrimtarët, por përtej kësaj, ajo ka qenë një shenjë, një ogur i mirë për të gjithë kontinentin tonë evropian. Edhe më parë historia ka njohur zyrtarë të lartë, madje edhe monarkë shkrimtarë, por ju u bëtë kryetar shteti në një kohë të turbullt e dramatike, në kushtet e një konkurrimi e sensibiliteti të lartë politik kur vendi juaj ndodhej në mes të ciklonit të ndryshimeve që bota mbarë e ndiqte me ankth. Në këtë sens, fakti që zgjedhja juaj u prit me kënaqësi nga të gjithë, dëshmon se në botën tonë, që shpesh na duket më e ashpër e më cinike se sa është, synimi drejt vlerave të epërme shpirtërore, jo vetëm që nuk bie por qëllon që edhe ngrihet. Mendoj se përveç asaj ç’ka fitoi Çekosllovakia nga zgjedhja juaj ky është një mesazh i mirë dhe plot shpresa që mori krejt njerëzimi. Gjithmonë në këtë sens, aksionet tuaja me përmasa mbarë evropiane, siç qe takimi i Pragës i qershorit të këtij viti, që ju e organizuat bashkë me presidentin Mitterrand, janë të natyrshme e ju shkojnë ju për shtat si rrallëkujt.
Pata nderin të jem i ftuar në Pragë, por ndonëse u takuam bashkë, nuk pata mundësi, për arsye që merren me mend, t’ju shtjelloja disa mendime të mia, çka po përpiqem ta bëj, sa më shkurt, në këtë letër.
Ndonëse unë jam një shkrimtar i larguar nga vendi im, përpiqem gjithmonë si shkrimtar e jo si politikan, të bëj diçka për Shqipërinë e popullin shqiptar, një nga popujt më martirë të Evropës. Në Pragë u fol shumë për Evropën e nesërme. Gjetja e rrugëve drejt saj është një nga aksionet më fisnike e më heroike të kohës sonë. Në këtë kohë ka shumë arsye për t’u dëshpëruar, por ka edhe arsye të tjera për t’u gëzuar. Fakti që njerëz si ju marrin pjesë në projektin e ardhshëm të Evropës janë inkurajuese për të gjithë, sepse përherë ka pasur njerëz që këtë Evropë e kanë ëndërruar me cilësi sa më njerëzore.
Por, për fat të keq, Evropa nuk ka qenë kështu dhe në ndërgjegjen e saj rëndojnë mjaft pesha të vjetra, të cilat duken sikur do të harrohen, por nuk harrohen e s’mund të harrohen kurrsesi. Ne shkrimtarët diçka më mirë se të tjerët e kuptojmë këtë.
Probleme të rënda, nga ato që ngjajnë të pakapërcyeshme kanë dalë përpara botës së sotme. Ndër to dramat etnike si ndër më të rëndat iu prishin gjumin shumë kancelarive. Por problemet e vërteta janë pikërisht ato që prishin gjumin. Që ankthet e shumë popujve arritën, më në fund, të shqetësojnë kancelaritë kjo megjithatë është një gjë pozitive. Se në ç’masë do të qetësohen këta popuj, kjo do të përcaktojë, në fund të fundit, vlerat e kësaj kohe, për të cilën ne të gjithë jemi përpjekur në këtë fund shekulli.
Ndër popujt që kanë vuajtur më fort pasojat e gabimeve të Evropës, kanë qenë edhe shqiptarët. Ashtu si baltët, si hungarezët, si moldavët e si kombe të tjerë, ata provuan mbi trupin e tyre gërshërët e Fuqive të Mëdha, që i prenë pa mëshirë në fillim të këtij shekulli. Por ndërsa të tjerëve iu shkëputën copa e gjymtyrë, ose përkohësisht u vunë nën protektoratin e fuqive të huaja, kombi shqiptar ishte i vetmi që pësoi tragjedinë më të rëndë: u pre më dysh. Ky gjymtim i rëndë ia ka prishur e vazhdon t’ia prishë atij gjithë drejtpeshimin, e bashkë me këtë shkakton turbullira në gjithë rajonin ballkanik.
Ndërsa gjysma e këtij kombi shpëtoi, më në fund, nga diktatura vendase komuniste, gjysma tjetër vazhdon të lëngojë nën një nga diktaturat më të egra që ka njohur bota, dhunën serbe. Pa e tepruar aspak mund të thuhet se shqiptarët e Jugosllavisë jetojnë sot në një ferr të vërtetë. Duke mos kërkuar aspak prishjen e mirëkuptimit dhe paqes evropiane, shqiptarët e Jugosllavisë (Kosovës), popullsia e tretë pas serbëve dhe kroatëve në këtë shtet, kërkojnë vetëm të respektohen njëlloj si të tjerët, as më pak e as më shumë, dhe kërkojnë atë drejtësi që bota e sotme ua njeh të gjithëve. Me këtë rast dëshiroj t’ju njoftoj Ju, se nga të dhënat që po mbërrijnë prej burimeve të ndryshme, një masakër e përgjakshme po projektohet kundër shqiptarëve. Gjithë Evropa duhet të alarmohet prej këtij paralajmërimi, përpara se e keqja të ndodhë dhe një krim i tmerrshëm të depozitohet në ndërgjegjen e kontinentit tonë.
Ju kërkoj ndjesë zoti President për gjatësinë e kësaj letre. Ju keni probleme jo të pakta të vendit tuaj për të zgjidhur, por unë kam besuar përherë se shpesh, në udhë misterioze, çështjet e popujve, gëzimet e hidhërimet e tyre komunikojnë me njëri-tjetrin dhe ashtu së bashku qëllon që lehtësojnë njëra-tjetrën. Kam besuar se ju do të më kuptoni drejt, i dashur Vacslav Havel dhe nuk do të mungoni t’i kushtoni vëmendjen dhe fjalën tuaj të ndershme e të veçantë çështjes shqiptare. Populli shqiptar, që di si rrallëkush të jetë mirënjohës, nuk do t’jua harrojë kurrë këtë gjë.

I juaji
Ismail Kadare

Paris, 14 shtator 1991

FLOART

e shtunë, maj 31, 2008

Kadare- Qosja, raundi i pare!!!Pse ?!!!

Pse Qosja dhe Kadare?!!!

NË NJË VEND KU “SHKËRDHEHET” MENDJA!

SULMI KUNDËR AKADEMIKUT REXHEP QOSJA ËSHTË AKT I DËNUESHËM DHE FAJ I PAFALSHËM

Eshte e tmerrshme te ndalohet Rexhep Qosja

VANDALIZËM MBI SHKENCËN SHQIPTARE

REXHEP QOSJA, NOBELIST I ARDHSHËM

Kush ka frike nga mendja e ndritur e Rexhep Qosjes

Kë po e pengon Akademik Rexhep Qosja?!

Aty ku legjendat gjenden në rrugë

Deri kur do të lejojnë shqiptarët të shahet Kadareja?

BASTARD..

Biseda për Evropën

Postimet e mëparshme

Arkiva

Rreth meje