Fjala e kryeministrit Sali Berisha per ngjarjen ne fshatin Gerdec
Depoja ushtarake ne Gerdec e kthyer në fabrikë për grumbullimin e municioneve të vjetra të ushtrisë, me qëllim çaktivizimin dhe asgjësimin e tyre kishte shpërthyer. Në fshatin Gërdec të bashkisë Vorë, prej më shumë se një viti, një kompani, e profilizuar në çmontimin e municioneve, ka ngritur një fabrikë për çmontimin e predhave të artilerisë, të kalibrave nga 60 deri në 152.
Sot, më 15 mars, rreth orës 12:00, në këtë fabrikë ka ndodhur një shpërthim i fortë, tronditës. Në drejtim të fabrikës është nisur menjëherë njësia e policisë së Vorës, me në krye komisarin e kësaj policie. Ndërkohë, është njoftuar Ministria e Brendshme, Ministria e Mbrojtjes, jam njoftuar unë dhe janë nisur menjëherë në drejtim të vendngjarjes ministrat Nishani, Mediu, Olldashi, Gjana dhe deputeti i zonës Astrit Patozi. Janë vendosur në gjendje gatishmërie helikopterët, pasi autostrada është bllokuar, ndërkohë që ka ndodhur një shpërthim shumë i fuqishëm, ushtima e të cilit dhe vala goditëse është përhapur më gjerë dhe ka ardhur deri në Tiranë dhe ka pasur një efekt devastues në zonën e fabrikës. Shtabi i Emergjencës, i kryesuar nga Kryeministri, ka marrë të gjitha masat për të nisur në drejtim të vendngjarjes njësi të shumta të reparteve më të mira të ushtrisë, rreth njëmijë forca si dhe janë nisur në vendngjarje edhe mbi 500 forca të policisë. Shtabit qeveritar i janë bashkangjitur menjëherë autoritetet vendore, prefekti, kryetari i bashkisë, këshilltarët, kryepleqtë e fshatrave të Vorës. Është ndërmarrë një operacion i fuqishëm i evakuimit të banorëve Gërdec, Marqinet, Lutaj, Marikaj dhe të banorëve të tjerë. Në këtë mënyrë, janë evakuuar rreth 4000 banorë, ndër të cilët 243, së bashku me një pjesë të punonjësve të fabrikës, kanë pasur plagë të shkallëve të ndryshme. Disa prej tyre kanë qenë banorë fshatrash, të tjerë punonjës të fabrikës dhe disa të tjerë kanë qenë pasagjerë të automjeteve që udhëtonin në autostradë, ndër të cilët autobusë të linjës Tiranë-Durrës, autovetura.Vala goditëse ka qenë jashtëzakonisht e fuqishme. Shtabi i emergjencës, forcat më të përzgjedhura të ushtrisë, forcat e ndërhyrjes së shpejtë kanë bërë të gjitha përpjekjet t’i afrohen zonës në afërsinë më të madhe dhe faktikisht kanë arritur të penetrojnë gjer në 10 metra periferike të saj. Në këtë operacion, të realizuar kryesisht me autoblinda, janë evakuuar një numër i madh fshatarësh të Gërdecit dhe punonjës të fabrikës që ishin larguar në intervalin midis shpërthimit të parë dhe shpërthimit të dytë. Janë tërhequr nga brenda zonës së zjarrit dhe të shpërthimeve dhe katër kufoma të viktimave të punonjësve të kësaj fabrike. Ministria e Shëndetësisë ka organizuar me shpejtësi dhe ka mobilizuar të gjithë potencialin e urgjencave të Tiranës, Spitalit Ushtarak, Qendrës Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, spitalit të Durrësit, sikundër kanë ardhur në vendin e ngjarjes të gjitha zjarrfikëset e qarkut të Tiranës dhe qarqeve të tjera, autoambulancat dhe mjetet e tjera të transportit, shtuar këtu edhe 10 helikopterë, kryesisht të Ministrisë së Mbrojtjes dhe të Ministrisë së Brendshme dhe të Ministrisë së Shëndetësisë. Bilanci deri tani është një bilanc i hidhur. Së paku, janë të tërhequra trupat e 4 viktimave, në spitale ndodhen të shtruar 142 të plagosur, sepse rreth 100 të tjerë kanë marrë mjekimin e plagëve të lehta dhe janë larguar nëpër shtëpitë e tyre. Nga 142 të plagosurit në spitale, 12 janë në gjendje serioze për jetën, nga të cilët 10 kanë djegie të shkallëve të ndryshme dhe 2 të tjerë, përveç djegies, kanë edhe trauma dhe plagë të rënda. Banorët e zonës gjithashtu kanë dëshmuar një mobilizim të madh. Forcat e reparteve ushtarake, komandës mbështetëse, Brigadës së Reagimit të Shpejtë, Regjimentit të Komandove, kompanisë së çminimit, Policisë Ushtarake, me forcat e rendit të Tiranës dhe Durrësit, Repartit të Ndërhyrjes së Shpejtë 712, Repartit RENEA, Repartit të Mbrojtjes kundër Zjarrit, Emergjenca Civile, si dhe Reparti i Avari-Shpëtimit në Miniera, bashkë me qytetarët e zonës kanë bërë të mundur evakuimin me shpejtës të madhe të të plagosurve dhe sjelljen e tyre në spitalet e Tiranës dhe të Durrësit. Një solidaritet i madh ndërkombëtar i është shprehur sot qeverisë shqiptare dhe Shqipërisë nga qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Komanda e Forcave Amerikane në Europë, ambasada e SHBA-ve, të cilët kanë shprehur gatishmërinë dhe vullnetin për t’i dhënë një ndihmë të gjithanshme vendit për kapërcimin e kësaj situate. Ndihmë bujare ka ofruar Mbrojtja Civile e Forcave të Armatosura të Italisë. Qeveria greke ka ofruar sasi të mëdha njësish gjaku dhe avionë sanitarë për të ndihmuar dhe transportuar të plagosurit. Po kështu edhe qeveria italiane. Solidaritet ka shprehur qeveria gjermane, me anë të një letre të ministrit Shtajnmajer, Presidenti dhe Kryeministri i Kosovës, Kryeministri dhe ministri i Jashtëm i Maqedonisë, qeveria spanjolle, qeveria kroate, OSBE-ja, PNUD-i, Komisioni Europian dhe përfaqësia e tyre në Tiranë, Këshilli i Europës dhe shumë vende të tjera mike, për të cilën në u jemi shumë mirënjohës. Ne u përcjellin familjeve të viktimave, ngushëllimet e tyre. Ministri i Jashtëm i Francës Kushner më kërkoi që, në emër të tij dhe të Presidentit Sarkozi, të ngushëlloj familjet e viktimave. Po kështu Kryeministri i Greqisë, Maqedonisë, ambasada e Italisë, Turqisë, Zvicrës dhe institucioneve të tjera ndërkombëtare. Kam vendosur që me vendim të Këshillit të Ministrave ta shpallim zonën, “Zonë të fatkeqësisë”, të ngremë një komision ndërministror, të kryesuar nga kryeministri, për të ndjekur çdo minutë ngjarjen, për të bërë të gjitha vlerësimet, për të marrë të gjitha masat së pari, për mjekimin e të plagosurve dhe për të bërë çdo gjë për shpëtimin e jetës së tyre dhe së dyti, për të riparuar në një kohë sa më të shkurtër dëmet e mëdha dhe serioze të krijuara në zonën e fatkeqësisë nga eksplozioni jashtëzakonisht i fuqishëm, vala goditëse e të cilit tejkaloi dhe Tiranën dhe është dëgjuar pothuajse në të gjithë
vendin si një ushtimë. Deri tani janë identifikuar emrat e 3 viktimave: Rajmonda Tudi, 40 vjeç, Mehmet Hoxha, 59 vjeç, Jetmir Kolloshi, 19 vjeç, ndërsa dy nga viktimat janë ende të paidentifikuara. 4 prej tyre janë gjendur në vendin e shpërthimit dhe një tjetër më tutje.
A mendohet se ka shtetas të huaj në këtë fabrikë dhe nëse ka ndonjë detaj lidhur me këtë kompani e çfarë lloji është?
Së pari duhet të theksoj se ky nuk është numri përfundimtar i viktimave > ne kemi gjetur listën e punëtorëve që kanë qenë të pranishëm sot në fabrike. Shtabi ka mbledhur nga ora 4 të gjithë kryepleqtë e fshatrave dhe të lagjeve mbi bazën e listës u ka kërkuar atyre të verifikojnë banorët. Janë në verifikim e sipër, nuk mund të them se numri i viktimave është ky që dhashë, mund të ketë edhe të tjerë. Tani është natë dhe është shumë e vështirë që të vazhdohet më tutje në zonën e shpërthimit, pasi shpërthimet vazhdojnë ende. Nesër herët ne do të fillojë përsëri operacioni i kërkim shpëtim it dhe do të bëhet çdo gjë për një kontroll të imtësishëm të zonës. Lidhur me kompaninë , kjo është “Southern Ammunition Company” me bazë në Karolinën e Jugut, e licencuar për zbërthim të municioneve , pra është një kompani e këtij profili, e certifikuar sipas rregullave të certifikimit të tyre dhe nuk ka patur asnjë të huaj në
këtë fabrikë.
Zoti Kryeministër sipas informacioneve që keni ju të gjithë punëtorët janë shqiptarë. A ka ndonjë informacion pse kanë qenë të punësuar fshatar të zonës dhe jo ekspertë, midis tyre dhe shumë fëmijë
minorenë.
Nga informacionet që kam unë, këta janë punëtorë të trajnuar, të cilët janë kualifikuar nga kjo kompani, për këtë proces. Së dyti nuk kam informacione se ka fëmijë të punësuar. Ne kemi listën dhe mbi bazën e kontrollit të parë të listës, nuk rezulton se ka patur fëmijë të punësuar. Mund të ketë pasur 18-19 vjeçarë, por sidoqoftë një verifikim më i hollësishëm do të bëhet. Lista është e plotë. Kanë qenë 121 punonjës në fabrikë.
Zoti kryeministër, cila është arsyeja e eksplozivit dhe armëve që ndodhen në të ashtuquajturat tunelet e kësaj fabrike dhe sa rrezikohet realisht kryeqyteti në rast se shpërthimet vazhdojnë?
Sipas ekspertëve eksplozionet e mëdha kanë ndodhur . Ata japin garanci se nuk ka vend për eksplozione të tjera të mëdha. Të vogla po. Sasia më e madhe e tyre ka eksploduar në shpërthimin e dytë. Kështu që nuk pritet sipas ekspertëve të ketë një eksplozion të tretë të fuqishëm.
A kanë shkuar strukturat shtetërore në tunelin ku ka ndodhur ngjarja dhe sa janë të mbijetuarit?
Forcat e xhenios dhe të ndërhyrjes së shpejtë, e vërteta është dhe ministrat janë futur deri në 10 metra afër kraterit. Forcat e emergjencës civile, të ndërhyrjes së shpejtë dhe të xhenios, kanë tërhequr katër kufoma dhe disa të plagosur. Janë gjetur në një tunel shumë afër rreth 25 vetë të tjerë, kryesisht fshatare të Gërdecit, të cilët pas shpërthimit të parë janë strehuar në tunelin e parë që kanë gjetur për ti shpëtuar ndonjë shpërthimi tjetër. Në vendin e fabrikës, sipas të dhënave të deritanishme nuk ekziston një tunel, por deformimi është kaq i madh nga krateri saqë nuk përjashtohet mundësia që ndonjë tunel tjetër më afër të jetë tani pjesë e kraterit sepse janë zhvendosur qindra e mijëra tonelata dhe duke krijuar sipas tyre një kriter shumë të madh eksplozivi. Ky eksplozion ka pasur drejtimin kryesor
poshtë, drejt tokës.
Të çfarë përmasave?
Përmasat e kraterit janë shumë të mëdha, shumë të thella. Nuk mund të flas me siguri se krateri i përket zonës së fabrikës. Nuk bëhet fjalë për zonën civile, sepse aty dihet, një shtëpi që ka qenë afër ajo është dëmtuar rëndë. Nuk ka viktima nga familjarët. Krateri është shtrirë në krahun tjetër, jo në zonën e banuar.
Shumica e të vdekurve janë punëtorë ?
Po. Deri tani, sipas të dhënëve që kemi, nëse ka një numër më të madh se pesë deri tani, ata janë punëtorë, por një verifikim paraprak absolutisht nuk mund ta marr të sigurt, por në një raportim të kryepleqve që kanë marrë listën e punëtorëve, ata informojnë se verifikojnë në tërësi përveç këtyre të pestëve, por ju lutem që këtë nuk duhet ta merrni përfundimtare , sepse duhet të ketë një përgjegjësi të madhe në këtë raportim. Ky ëhstë raportimi i fundit që kanë bërë ata dhe uroj që të jetë i vërtetë.
Në 7 maj të viti 2006 ka ndodhur një ngjarje e ngjashme , por në përmasa shumë më të vogla. Si ka mundësi që po ndodhin kaq shumë aksidente në depot e municioneve?
Një nga problemet më madhore të këtij vendi është municioni. Nuk është sekret që ne disponojmë mbi 100 mijë ton municione. Këtu bashkë me ministrinë e Mbrojtjes, katër muaj më parë, një kompani konsulence jashtëzakonisht kompetente, e cila na ka asistuar në të gjithë reformën e forcave të armatosura, i kemi kërkuar të na bëjë master-planin e dislokimit të ushtrisë shqiptare, e cila kaloi nga një ushtri me 360 mijë anëtarë të saj , dikur para 15 vitesh, në një ushtri prej 14 mijë ushtarë dhe oficerë tërësisht profesioniste. Kjo kompani ka bërë një punë të shkëlqyer dhe ka dorëzuar këto dy ditë një ekspoze, me të cilën është njohur dhe Presidenti i Republikës. Ne do të marrim në vazhdim vendimet përfundimtare për dislokimin e forcave tona atje. Kjo kompani si problemin më shqetësues ngre problemin e municioneve, i cili është i shtrirë në dhjetëra depo në të gjithë vendin. Një nga rekomandimet është zbërthimi i tyre, rekomandim tjetër është eksplodimi i tyre, apo dhe djegia e tyre. Ne do të marrim vendimet. Ne së demolomi i tyre është një praktikë e zakonshme, me këto që ndodhën sot ne do të përpiqemi të gjejmë metodë tjetër, por nuk është thjeshtë, sepse po kaq i rrezikshëm , është transporti i tyre, janë municione 40 apo 50 vjecare, të cilat absolutisht, në asnjë rrethanë nuk të garantojnë në transport të sigurt. Ne morëm dokumentin, do ta shqyrtonim, duke përcaktuar dhe rrugën më pak të rrezikshme, sepse të parrezikshme nuk ka po të kemi parasysh këtë sasi prej 100 mijë tonësh, të cilat po u transportuan duhet të transportohen me kamion. Është jashtëzakonisht e vështirë , për të mos thënë e pamundur për të lëvizur në zona të pabanuara, sepse mund të kalojnë në zona të banuara. Pra përbën një problem të cilin ne do ta konsultojmë edhe me miqtë tanë dhe aleatët, për ti dhënë përgjigjen më të shpejtë të mundshme.
Zoti kryeministër, si ka mundësi që kompania amerikane të kontraktojë një kompani shqiptare, kur dihet që problemi në këtë fabrikë çminimi ka qenë kaq i madhe dhe pyetja e dytë a vazhdon të mbetet versioni se atje ka ndodhur një gabim njerëzor?
Çdo kompani e huaj pa asnjë përjashtim, përgjithësisht punon me kompani vendase, pasi u japin të gjithë kualifikimin e nevojshëm. Ata kanë çmontuar rreth 6 mijë apo 8 mijë ton municion. Nuk mund të them se kemi të bëjmë me gabim njerëzor, sigurisht që nuk mund ta përjashtoj një gabim të tillë, gjithashtu, nuk përjashtoj një aksident në momentin e çmontimit ne heqjen e djegores, apo ndonjë gjë tjetër, si dhe nuk përjashtohet mundësia që djegoret e predhave të vjetra të vetëeksplodojnë, sipas vlerësimit që kanë bërë ekspertët e shqiptarë dhe të huaj, jo për këtë rast, por në përgjithësi për municionin shqiptar.
Ka disa informacione që vijnë në mënyrë shumë kontradiktore, Ministri i mbrojtjes Mediu kishte dhënë lajmin që kjo anë ishte rrezikshme dhe një javë më parë unë isha vetë në vendngjarje dhe dëgjova nga disa banorë që aty kishte patur disa shpërthime të vogla spontane. A kishit informacione ju për këto shqetësime që kishte ngritur ministri i mbrojtjes? Dhe meqenëse ju jeni në dijeni të kësaj sasie të madhe lëndësh plasëse që ndodhen a mund të dimë me saktësi se ku janë këto vende dhe a do të bëni ju evakuimin e banoreve që gjenden në këto zona?
Nuk ka asgjë sekrete për këto zona. Harta e tyre fillon nga Mjeda dhe përfundon në Skrapar ose Gjirokastër. Ne e kemi problem kryesor. Ka disa programe për këtë. Ka një program në kuadrin e NATO-s që ecën në djegie me zbërthim. Ka një program tjetër , i cili u mbyll me ndihmën e qeverisë amerikane, në të cilin janë investuar jo më pak se 1 milion dollarë për procesin e shkatërrimit të municionit. Ka qenë ky program, mbi baza kompanie private për demolim që e përdorin dhe vende të tjera. Ne na janë sugjeruar disa praktika, njëra prej të cilave është demolomi, tjera është eksplodimi i tyre, futja a tyre në ndonjë tunel dhe eksplodimi, djegia në një vend të mbrojtur. Një gjë është e sigurt që Shqipëria duhet të çlirohet prej tyre. Rekomandimi ka qenë që të çlirohet brenda viti 2010 sepse sasia është kolosale. Do të bëjmë çdo përpjekje, sigurisht që kërkohet një shumë jo e vogël. Me 30 milion është demoluar një sasi që nuk është as një e dhjeta. Natyrisht ne me miqtë tanë do të studiojmë se cilën rrugë të ndjekim, duke zgjedhur atë më pak të rrezikshme dhe më të shpejtë, të çlirimit të vendit nga këto stoqe të rrezikshme.
Zoti Berisha në ekspozenë tuaj të fillimit ju përmendët solidarizimin jo vetëm të qytetarëve shqiptarë, por edhe të aleatëve, të NATO-s, të KE-së, SHBA-ve, por mund të keni ju një parashikimi politik në se kjo ngjarje që konfirmon pasigurinë ushtarake të Shqipërisë, mund të ndikojë tek marrja e ftesës për anëtarësim në NATO.
Jam dakord që kjo ngjarje dëshmon për një pasiguri në municionet e vjetruara dhe dëshmon gjithashtu që Shqipëria ka një problem me municionet, por më duhet të them se ngjarje të tilla kanë ndodhur edhe në vendet anëtare të NATO-s, kështu që ky është një aksident i rëndë, në një proces të një kompanie të demolimit dhe në një proces që përdoret rëndom për të shkarkuar municionet. A ishte gabim njerëzor apo ishte eksplozion nga vjetërsia e municionit, apo aksident në makinerinë që po realizonte heqjen e djegores. Shpresoj se këto gjëra mund të vërtetohen sepse një pjesë e punëtorëve kanë qenë brenda në fabrike , të cilët mund të na e qartësojnë më shumë situatën. Një gjë është e sigurt që eksplozioni ka ndodhur në fabrikë dhe jo jashtë saj. Nuk besoj se kjo do të ndikojë, pasi aksidente të tilla u kanë ndodhur dhe vendeve anëtare të NATO-s dhe vendeve shumë më të modernizuar me sisteme kontrolli shumë herë më të fuqishme se sa Shqipëria. Ky aksident i rëndë shumë për mendimin tim bën që Shqipëria të kërkojë një rrugë alternative dhe jo zbërthimin për likuidimin e sasive kolosale të municioneve qe disponon.
A do të mbajë përgjegjësi ministri i mbrojtjes për këtë ngjarje dhe a mendoni se dikush duhet të japë dorëheqjen? Së pari kjo ngjarje ashtu si çdo ngjarje tjetër do ti nënshtrohet një hetimi të plotë dhe unë mendoj se i duhet lënë hetimit për të përcaktuar të gjitha përgjegjësitë, ;por një gjë është e sigurt që ministria e mbrojtjes ka pasur vetëm një detyrë në të gjithë këtë proces, transportin e municionit në zonën e demolimit, nuk ka pasur asnjë tagër tjetër në procesin e zbërthimit. Ka qenë një proces tërësisht privat dhe pa asnjë lloj pjesëmarrje të ministrisë
së mbrojtjes.
Së pari kjo ngjarje ashtu si çdo ngjarje tjetër do ti nënshtrohet një hetimi të plotë dhe unë mendoj se i duhet lënë hetimit për të përcaktuar të gjitha përgjegjësitë, ;por një gjë është e sigurt që ministria e mbrojtjes ka pasur vetëm një detyrë në të gjithë këtë proces, transportin e municionit në zonën e demolimit, nuk ka pasur asnjë tagër tjetër në procesin e zbërthimit. Ka qenë një proces tërësisht privat dhe pa asnjë lloj pjesëmarrje të ministrisë së mbrojtjes.
Para një viti një ngjarje e tillë pak a shumë ka ndodhur dhe në Sllovaki. Dikur dhe Sllovakia ashti si Shqipëria ka qenë vend i Traktatit të Varshavës dhe mesa duket bëhet fjalë për armë të prodhimeve të atyre viteve. Këto ngjarje po ndodhin dhe çfarë duhet marrë si eksperiencë për faktin se Shqipëria ka nevojë ti asgjësojë tashmë këto armë?
Këto nuk kanë ndodhur vetëm në Sllovaki, kanë ndodhur dhe në vende të tjera. Tani fatkeqësia është te dera jonë dhe nuk mund të ketë më ndonjë problem tjetër. Por, edhe një herë them se për Shqipërinë municioni i rrezikshëm përbën një problem madhor me të cilin ne duhet të shpejtojmë të gjitha ritmet për likuidimin e tij. Se cila do të jetë rruga e likuidimit, ajo do të përcaktohet. Njëra nga këto rrugë që ndjekim është një rrugë legjitime, është një rrugë të cilën ne e kemi bërë vetë me fondet tona, e kemi bërë me ekspertizën e vendeve mike, e kemi bërë dhe e bëjmë me ndihmën e organizatave ndërkombëtare. Pra, është një rrugë e njohur që ndiqet por mosha e municionit në Shqipëri, sipas raportit që unë kam marrë dje nga kompania kryesore që na asiston ne në reformën e Forcave të Armatosura, është realisht shqetësuese. Do të imponojmë alternativa të tjera të shkatërrimit sa më të shpejtë. Kjo mënyrë nuk është e shpejtë sepse ka një vit dhe ka zbërthyer rreth 6-7 mijë ton, ndërsa kontratën e ka patur për 10 mijë ton. Pra por të nisim me këtë poçes do të duhen shumë e shumë vite, ndaj do të kërkojmë një rrugë më të shpejtë të likuidimit të këtyre municioneve.
Zoti Kryeministër, me këto masa të ulëta sigurie në vend a i qëndroni ende idesë për ndërtimin e centralit bërthamor?
Këto masa të ulëta sigurie janë një trashëgimi për fat të keq. Ato që do të ndërtojmë ne jenë krejtësisht tjetër. Nuk kemi ne atë strategji të popullit ushtarak që shpërndante municione dhe ushtrinë në katër anët e vendit. Ne kemi një strategji krejtësisht tjetër, strategjinë e përqendrimit dhe të depove në fare pak pika, plotësisht dhe thellësisht të kontrolluara. Gjendja është një gjendje që përbën një problem shumë madhor që me emergjence nuk mund të zgjidhet.
Kryeministri Sali Berisha tha sot rreth orës 10:00 se edhe dy persona të tjerë kanë vdekur nga shpërthimi i depove të municionit në Gërdec duke e rritur numrin e përgjithshëm të viktimave në 7. Të lënduar janë gjithsej 244, ndërsa 10 vetë ende nuk janë identifikuar nga lista e 121 punëtorëve të fabrikës. 
